کمیل نقی‌پور: رزمایش موشکی کم‌سابقه سپاه روزهای جمعه و شنبه گذشته برگزار شد. شلیک چندین موشک بالستیک به اهداف از پیش تعیین‌شده در خشکی و دریا و اصابت تمام موشک‌ها به اهداف بیانگر موفقیت صددرصدی این رزمایش است. این رزمایش در حالی به اجرا درآمد که سپاه پاسداران طی ماه‌های گذشته از چند دستاورد موشکی خود رونمایی کرده بود. پرتاب موفق ماهواره‌بر قاصد و در مدار قرار گرفتن ماهواره نور در اردیبهشت، رونمایی از مزرعه موشکی سپاه پاسداران در مرداد، رونمایی از سامانه رگبار موشکی در آبان، رونمایی از ساحل موشکی در دی؛ پیش از برگزاری رزمایش پیامبر اعظم 15، دستاوردهای موشکی جدید سپاه در سال جاری بودند. اما آنچه این رزمایش را به یک رزمایش ویژه تبدیل کرده است زمان اجرای آن و رونمایی از قابلیت‌های جدیدی است که برخی فرماندهان به گوشه‌ای از آن اشاره کردند. 

 

* پاسخ به تهدیدات نظامی

رزمایش موشکی پیامبر اعظم 15 در حالی برگزار شد که در یک ماه گذشته برخی رسانه‌های خارجی و برخی مسؤولان دولت از تحرکات آمریکا برای حمله به ایران در روزهای آخر ریاست‌جمهوری ترامپ خبر می‌دادند. البته برخی فرماندهان نظامی مانند رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز درباره تحرکات آمریکایی‌ها در منطقه و احتمال اقدامات نظامی علیه ایران سخن گفتند، با این حال اعلام کردند در صورت هرگونه درگیری احتمالی نیروهای مسلح ایران به صورت بی‌سابقه‌ای پاسخ قاطع به این تهدیدات و تحرکات خواهد داد. با افزایش احتمال درگیری میان ایران و آمریکا طی یک ماه گذشته رزمایش‌های گوناگونی نیز از سوی سپاه و ارتش در سطوح مختلف به اجرا درآمد تا توان نظامی ایران را به رخ کشورهای دیگر بویژه آمریکا و رژیم اشغالگر صهیونیستی بکشد. در میان این رزمایش‌ها که در ۲ سطح آفندی و پدافندی و در عرصه‌های زمین، دریا و هوا فضا برگزار شد، رزمایش موشکی پیامبر اعظم 15 نقطه عطف به حساب می‌آمد. هدف‌گذاری این رزمایش در مرحله اول به گونه‌ای بود که حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه را تداعی می‌کرد. در مرحله دوم رزمایش اما سپاه پاسداران با استفاده از موشک‌های بالستیک میان‌برد اهدافی واقع در شمال اقیانوس هند را در فاصله ۱۸۰۰ کیلومتری منهدم کرد. مرحله دوم رزمایش و تاکید بر هدف قرار دادن  اهداف دریایی نیز تداعی‌کننده آمادگی ایران برای هدف قرار دادن ناوهای آمریکایی در منطقه خلیج‌فارس و اقیانوس هند بود. البته از قابلیت جدید سپاه در هدف قرار دادن اهداف دریایی به وسیله موشک‌های بالستیک نباید بسادگی گذشت. توان اصلی آمریکا در منطقه ناوهای نظامی این کشور چه ناوهای هواپیمابر و چه ناوهای جنگی است. با بهره‌گیری سپاه از قدرت موشک‌های بالستیک برای زدن ناوهای دریایی علاوه بر اینکه توان تخریب ایران علیه ناوهای آمریکایی بالا می‌رود، سرعت و دقت هدف قرار دادن ناوها نیز بشدت افزایش پیدا می‌کند. پیش از این در دکترین دفاعی ایران از موشک‌های کروز برای مقابله با اهداف دریایی استفاده می‌شد و با اضافه شدن توان موشک بالستیک ایران، توان تهاجمی ایران در دریا بشدت افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این، این قابلیت جدید سپاه بیانگر یک تحول استراتژیک در بحث موشک‌های ضدکشتی در دنیاست، زیرا هیچ کشوری تا امروز موشک بالستیک ضدکشتی در این برد رونمایی نکرده است. برد 1800 کیلومتری بیانگر آن است که گستره وسیعی از دریای مدیترانه، تنگه‌های بسفر و داردانل، تنگه باب‌المندب و کانال سوئز از امروز زیر برد موشک‌های ضدکشتی ایران قرار خواهند گرفت. ناوگان دریایی ایالات متحده نیز که تا چندی پیش هنگام بروز خطر با اطلاع از قابلیت موشک‌های خلیج‌فارس و هرمز، ۷۰۰ کیلومتر از مرزهای ایران دور می‌شدند، مجبور خواهند شد در شرایط تنش فاصله خود را بیشتر کنند و در نتیجه قابلیت‌های آنان بویژه برای عملیات هوایی و موشکی علیه اهداف مهم در عمق خاک ایران کاهش چشمگیری پیدا خواهد کرد.

 

* تقویت بازدارندگی

یکی دیگر از نکات مهم رزمایش موشکی سپاه، نمایش جدیدی از اصلی‌ترین مؤلفه قدرت نظامی ایران یعنی توانمندی موشکی است. اصلی‌ترین مؤلفه قدرت ایران که سبب بازدارندگی لازم برای جمهوری اسلامی شده است موشک‌های دقیق ایران است که می‌تواند منافع و پایگاه‌های آمریکا و اسرائیل در منطقه را طی مدت زمان کوتاهی از بین ببرد؛ موضوعی که سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه اخیرا به آن اشاره کرد. وی در گفت‌وگو با برنامه تلویزیونی بدون تعارف در توضیح عملیات حمله به عین‌الاسد به برنامه سپاه پاسداران برای از بین بردن تمام پایگاه‌های منطقه‌ای آمریکا در صورت پاسخ نظامی این کشور اشاره کرد و گفت: آماده بودیم در مرحله بعد که اگر آنها پاسخ دهند شروع کنیم به زدن پایگاه‌های آمریکا، حالا شاید آن شب شروعش با عین‌الاسد بود ولی در ادامه آن همه پایگاه‌های منطقه درگیر می‌شد، یعنی همه جا را باید می‌زدیم و ۴۰۰ موشک آماده کرده بودیم برای همان لحظه‌های اول، ما خودمان را آماده کرده بودیم برای ادامه درگیری ولی به هر حال آمریکایی‌ها تصمیم به ادامه درگیری نداشتند. سردار حاجی‌زاده در ادامه در پاسخ به سوال مجری درباره نقش سامانه‌های سپر دفاع موشکی آمریکا در از بین بردن موشک‌های ایرانی گفت: آنها یک توانمندی‌هایی دارند ولی ما هم بلدیم چه جوری بجنگیم، دیگر در این چند سال یاد گرفته‌ایم، هم‌ سپرشان را می‌زنیم و هم خودشان را یا کل پایگاه‌هایی که در منطقه دارند در یک مرحله و یک لحظه می‌شود با شلیک همزمان ۵۰۰ فروند موشک اینها را کلا از رده خارج کرد و ضربه سختی به آنها وارد کرد که نشود جبران کرد. 

رزمایش موشکی ایران علاوه بر اینکه پاسخ متناسبی به تهدیدات هفته‌های اخیر علیه ایران بود، پاسخ عملی نیز به برخی اظهارات مقامات کشورهای غربی درباره رویکرد دولت آینده آمریکا در محدود کردن توان موشکی به حساب می‌آید. 

با روی کار آمدن بایدن و افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت آمریکا به برجام و آغاز گفت‌وگوهای هسته‌ای، برخی از افراد نزدیک به رئیس‌جمهور جدید آمریکا و همچنین برخی رسانه‌ها و مقامات کشورهای غربی از احتمال گفت‌وگوهای ایران و آمریکا درباره حل موضوعات چالش‌برانگیز بویژه مساله هسته‌ای، موشکی و نقش منطقه‌ای ایران خبر دادند. هر چند مقامات ایران گفت‌وگو با آمریکا درباره موضوع هسته‌ای در قالب 1+5 را دور از ذهن نمی‌دانند ولی مذاکره درباره توان موشکی موضوعی نیست که از نظر نظام جمهوری اسلامی قابل مذاکره باشد؛ گزاره‌ای که رهبر معظم انقلاب نیز 19 دی‌ماه بار دیگر صراحتا به مردود بودن هر گونه مذاکره‌ای که موضوع آن توان نظامی و دفاعی ایران باشد تاکید کردند. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این باره فرمودند: «امروز قدرت دفاعی ما جوری است که دشمنان ما در محاسبات‌شان ناگزیرند توانایی‌های ایران را به حساب بیاورند. وقتی موشک جمهوری اسلامی می‌تواند پرنده‌ متجاوز آمریکایی را که آمده روی آسمان ایران ساقط کند یا آن وقتی که موشک‌های ایرانی می‌توانند پایگاه عین‌الاسد را آن جور در هم بکوبند، آن وقت دشمن مجبور است در محاسبات خودش، درباره تصمیم‌های نظامی خودش، روی این قدرت کشور و روی این توانایی کشور حساب کند. ما نباید کشور را بی‌دفاع بگذاریم؛ این وظیفه‌ ما است. نبایستی کاری کنیم که دشمن جرأت کند و در مقابل دشمن از ما کاری برنیاید». 

 

* تثبیت قدرت منطقه‌ای ایران

یکی دیگر از پیامدهای رزمایش موشکی سپاه پاسداران تثبیت قدرت منطقه‌ای ایران است. طی ماه‌های گذشته برخی اقدامات علیه منافع دوستان و همپیمانان جمهوری اسلامی در منطقه سبب شد برخی کشورهای متخاصم ایران از تضعیف نقش منطقه‌ای ایران سخن بگویند. برخی حملات صورت‌گرفته از سوی رژیم صهیونیستی به سوریه، ترور شهید فخری‌زاده از دانشمندان هسته‌ای کشور، افزایش تهدیدات و لفاظی مقامات آمریکایی و رفتار برخی کشورها از جمله عراق در رای ممتنع به قطعنامه ضدایرانی آمریکا در سازمان ملل از جمله شواهدی بود که کارشناسان مخالف جمهوری اسلامی آن را نشانه‌هایی از تضعیف قدرت ایران و تضعیف نقش منطقه‌ای جمهوری اسلامی تفسیر می‌کردند. با این حال مقامات ایرانی همواره تاکید کردند هر اقدامی علیه منافع جمهوری اسلامی را بموقع و بهنگام پاسخ می‌دهند. ایران با رزمایش موشکی نشان داد همچنان نقش اصلی را در حفظ امنیت منطقه دارد و هر گونه اقدامی که سبب شود ایران به مرحله واکنش برسد تاثیرات خود را بر سایر کشورهای منطقه می‌گذارد. 

 

* همچنان منتظر انتقام

رزمایش موشکی سپاه و اصابت یکی از موشک‌های بالستیک در یکصد مایلی ناو هواپیمابر آمریکا بیانگر آن است که ایران توان پاسخگویی نظامی به هر گونه اقدامی را دارد اما به دنبال زمان مناسب است تا برخی اقداماتی که علیه ایران صورت گرفته را تسویه کند. پس از ترور شهید فخری‌زاده مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی با اتخاذ سیاست‌هایی نشان دادند به دنبال درگیری نظامی با ایران هستند اما این رویکرد آنان بیشتر در راستای منصرف کردن ایران از دادن پاسخ مناسب به ترور شهید فخری‌زاده و همچنین ایجاد مانع ادراکی برای هر گونه اقدام در سالگرد شهادت سردار سلیمانی از سوی ایران بود. به بیان دیگر آمریکایی‌ها برای فرار از پاسخگویی ایران یک جنگ ادراکی و محاسباتی را علیه مقامات ایران بویژه مقامات دولت ایران به وجود آوردند تا برای آنان این تصویر ساخته شود که آمریکا و رژیم صهیونیستی برای حمله نظامی به ایران در روزهای پایانی دولت ترامپ دنبال بهانه می‌گردند و اینگونه ایران را از انجام هر گونه اقدامی منصرف کنند. البته این گزاره برای فرماندهان نظامی ایران روشن بود و همان‌گونه که پیش از این مورد تاکید فرماندهان قرار گرفته بود، آنان برای عملیاتی کردن پاسخ مناسب محدودیت زمانی ندارند و منتظر زمان مناسب هستند. ایران تاکنون نسبت به برخی رفتارهای کشورهای منطقه و برخی اقدامات، صبر استراتژیک داشته است اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این صبر استراتژیک تا یک هفته دیگر، یک ماه دیگر یا یک سال دیگر نیز ادامه پیدا کند.

***

کوچک‌ترین خطا بدون پاسخ نخواهد ماند

یونس مولایی: کلیدواژه «اقتدار ملی» و نسبت آن با ابزارهایی که به تولید و تثبیت این مفهوم می‌پردازند، از مهم‌ترین مسائل برای هر نظام سیاسی به شمار می‌آید، به گونه‌ای که در طول تاریخ هیچ جامعه و نظامی در راستای تحقق اهدافش موفق به برداشتن گامی نشده است، الا آنکه با بهره‌جویی حداکثری از ابزارهای در دسترس خود به سمت اقتدار پیشروی کرده باشد. 

تاریخ معاصر ایران و انباشت مجموعه تهدیدات خارجی علیه کشورمان در 100سال اخیر بخوبی باعث اثبات این فرضیه شده است که تحقق هیچ‌کدام از آرمان‌های ملی ایرانیان و در رأس آنها استقلال ملی بدون دارا بودن حد بالایی از اقتدار ممکن نیست. در چنین فضایی هر گاه کشورمان در عرصه‌های مختلف به سمت اقتدار نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... حرکت کرده است، لاجرم با سنگ‌اندازی و خشم دولت‌های متخاصم روبه‌رو شده و متعاقبا هر گاه به نسخه‌هایی که پیروزی را در عقب‌نشینی از اهرم‌های قدرت می‌دانسته، رجوع کرده با تحسین این دولت‌ها مواجه شده است. بر همین مبنا برگزاری پانزدهمین رزمایش موشکی-پهپادی پیامبر اعظم(ص) فارغ از تاثیرات و پیام‌های برون‌مرزی، حامل پیام‌های درون‌مرزی نیز هست که کمتر مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرد. 

واقعیت آن است که گفتمان «اقتدارستیز» جریان غرب‌گرا در دهه‌های پیشین تلاش و عرض‌اندام بالایی در فضای روانی و سیاسی جامعه داشته و همواره تلاش کرده با نشاندن نگرانی‌های دشمن در جایگاه نگرانی‌های مردم از حرکت کشورمان به سمت و سوی اقتدار جلوگیری کند، به گونه‌ای که هر دستاورد مقتدرانه کشورمان را تهدید خوانده (تقبیح گسترش توانمندی‌های نظامی و هسته‌ای مهم‌ترین شاهد مثال‌های این امر است) یا با تحقیر و تمسخر دیگر توانمندی‌ها، اساسا امکان رقابت کشورمان با قدرت‌های بزرگ را مردود دانسته است (امری که برای نمونه در ماه‌های اخیر و در مواجهه این جریان با تلاش‌های کشورمان برای تولید واکسن کرونا مشهود شد). در چنین فضایی، استراتژی‌های نظامی جمهوری اسلامی و در رأس آنها پرونده توانمندی‌های موشکی- فضایی کشورمان را می‌توان مثال روشنی از گام‌های عملیاتی شده گفتمان مقتدرانه انقلابی دانست؛ گفتمانی که به جای تعریف تهدیدها از منظر طرف متخاصم و در نهایت تجویز نسخه عقب‌نشینی برای هر کدام از آنها، با شناخت تهدیدها از جانب خود، رو به تهدیدزدایی آورده و بازدارندگی ملی را افزایش می‌دهد. 

این روزها توانمندی‌های نظامی کشورمان و در رأس آنها توانمندی‌های موشکی در شرایطی باعث اقرار دشمنان ایران به هزینه بالای هر گونه درگیری با کشورمان شده است که اساسا جریان «اقتدارستیز» در سال‌های گذشته تمام اهتمام خود را بر آن گذاشته بود این توانمندی کشورمان را در کنار دیگر توانمندی‌ها به عنوان علل بروز مشکلات تعریف کند. برای نمونه قریب 4 سال پیش در جریان مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری بود که توانمندی موشکی کشورمان به عنوان یکی از عوامل بازدارنده ایران در برابر تهاجم‌های خارجی متهم به ممانعت از ثمردهی برجام شد؛ ادعایی که در سال‌های گذشته و حتی پس از خروج آمریکا از برجام نیز بارها از زبان اقتدارستیزان تکرار شد. در چنین بستری آنها هرگونه توانمندی ایران را که طبیعتا باعث خشم متخاصمان می‌شود به عنوان تهدیدی برای سرنوشت ایرانیان به حساب می‌آورند. جریانی که بارها صراحتا از «تسلیم ملی» به عنوان تنها راهکار دفع تهدیدها یاد کرده است، از هرگونه ابزاری که به تقویت اقتدار ملی منتهی شود نیز اعلام برائت می‌کند. در نمونه آشنای دیگری می‌توان به قانون هسته‌ای مجلس شورای اسلامی به عنوان تغییر مسیر سیاست خارجی کشورمان به سمت کنش مقتدرانه در برابر زیاده‌خواهی‌های طرف خارجی اشاره کرد؛ قانونی که همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با عصبانیت و موضع منفی اقتدارستیزان داخلی روبه‌رو شد. 

 

* بی‌اعتباری دوگانه‌های اقتدارستیزان

دوگانه‌سازی‌های اقتدارستیزان همواره و به شکلی هدفمند به دنبال آن بوده است اهرم‌های قدرت ملی ایران را به عنوان سد راهی در برابر رفاه و معیشت مردم تعریف کند. هر چند برجام به عنوان مهم‌ترین شاهد مثال از نسخه‌های تجویزی اقتدارستیزان، گامی عملی جهت کاهش اقتدار داخلی با نیت ایجاد گشایش خارجی جوانمرگ و تبدیل به یک درس عبرت در مواجهه با دشمنان خارجی شد اما گویای یک پروژه بلندمدت برای از میان برداشتن اهرم‌های قدرت ملی است، تا جایی که هم کشورهای غربی و هم پیاده‌نظام داخلی جریان غرب‌گرا نیز بارها در این سال‌ها از لزوم پیگیری این الگو در عرصه توانمندی‌های موشکی و نفوذ منطقه‌ای کشورمان سخن به زبان آورده‌اند. 

در این موقعیت سرانجام تجربه سال‌های گذشته از سوی گفتمان اقتدارستیز غرب‌گرا و گفتمان مقتدرانه انقلابی بخوبی گواه بر این امر می‌دهد که اساسا دوری جستن و عقب‌نشینی از اقتدار سرانجامی جز تحمیل فشار بیشتر و تحمل شرایط سخت‌تر ندارد. 

 

* اقتدار؛ نسخه بلندمدت پیشرفت

تجارب دهه‌های اخیر ایران در مواجهه با تهدیدهای خارجی و کارنامه موفق توانمندی‌های موشکی کشورمان به عنوان یکی از این تجارب ایجاب می‌کند بهره‌برداری حداکثری از مفهوم «اقتدار ملی» در گفتمان انقلابی نمایان شود؛ مساله‌ای که یک سال قبل به عنوان نقشه راهی برای آینده کشور از سوی رهبر حکیم انقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفت. ایشان در بخشی از خطبه‌های نماز جمعه 27 دی 98 با اشاره به تجارب تاریخی کسب شده از سوی ملت ایران خاطرنشان کردند: «حالا باید چه کار کنیم؟ من در یک کلمه عرض می‌کنم: ملت عزیز ایران باید همت‌شان این باشد که قوی شوند. تنها راه در پیش پای ملت ایران عبارت است از قوی شدن؛ باید تلاش کنیم قوی شویم؛ ما از مذاکره هم ابائی نداریم؛ البته نه با آمریکا، با دیگران؛ نه از موضع ضعف، [بلکه] از موضع قوت». 

نسخه قوی شدن به عنوان تجویزی رهایی‌‌بخش در برابر تهدیدات خارجی جز از مسیر تقویت «اقتدار ملی» امری ناممکن است و در این مسیر باید از تجربه‌های مقتدرانه ایران بهره‌برداری حداکثری شود. قدرت موشکی جمهوری اسلامی که در رزمایش اخیر و حتی حمله به پایگاه آمریکایی عین‌‌الاسد در سال گذشته خود را نشان داد، حامل ظرفیت گفتمانی و معنایی بالایی جهت تقویت «اقتدار ملی» است. در چنین بستری فارغ از تاثیرات برون‌مرزی نمایش اقتدار نظامی و موشکی کشورمان، باید تلاش شود با تبدیل کردن این موفقیت به یک الگو، از ظرفیت‌های داخلی آن در راستای تقویت باور به «اقتدار ملی» بهره برد. ناگفته پیداست تبیین صحیح این راهبرد ناخودآگاه به تضعیف و خنثی‌سازی راهبردهای تبلیغاتی اقتدارستیزان منتهی خواهد شد.