سفر اخیر وزیر اقتصاد ارمنستان به ایران که با هدف گسترش همکاری‌های اقتصادی انجام شد، فرصت مناسبی برای اقتصاد ۲ کشور فراهم کرد. در جریان این سفر، تفاهمنامه‌هایی برای همکاری در چندین حوزه مختلف هم امضا شد. طی 10 سال گذشته، این سومین موقعیت تجاری است که به شکلی ناخواسته برای توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای همسایه ایجاد شده است. نخستین‌بار سال 2015 بود که بازار روسیه به شکلی ناخواسته در دسترس ایران قرار گرفت. پس از اقدام ترکیه در سرنگون کردن یک جنگنده روس، مقامات روسیه تصمیم به تحریم کالاهای ترکیه‌ای گرفتند. این تصمیم فرصت مناسبی به ایران برای تحکیم جایگاه اقتصادی خود در بازار روسیه ایجاد کرد. با این حال این فرصت براحتی از دست رفت که یکی از مهم‌ترین عوامل آن، تعلل مقامات دولتی بود. پس از این، به دلیل عمیق شدن اختلاف قطر با سایر کشورهای عرب، این کشورها و در رأس آنها عربستان تصمیم به تحریم قطر و بستن حریم هوایی خود به روی این کشور گرفتند. در این شرایط ایران با باز نگه داشتن حریم هوایی خود، قطر را از قرار گرفتن در بن‌بست کامل نجات داد. پس از این اقدام ایران، مقامات قطر بازارهای خود را در اختیار تجار ایرانی قرار دادند اما فرصت صادرات به بازار قطر نیز همچون روسیه از دست رفت. اکنون ارمنستان سومین کشوری است که به دلیل تنش‌های سیاسی، بازار خود را در دسترس اقتصاد ایران قرار داده است. در همین راستا، رئیس اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان در گفت‌وگو با «وطن امروز»، الزامات استفاده از فرصت صادرات به بازار ارمنستان را تشریح کرد. 

* * *

هرویک یاریجانیان در تشریح سابقه تجاری ۲ کشور گفت: ما تا پیش از تحولات اخیر هم با کشور ارمنستان ارتباط تجاری و مالی داشتیم ولی تجارت ما با این کشور عموما در قالب تهاتر انرژی بود، یعنی ایران به ارمنستان گاز صادر و در مقابل از این کشور برق وارد می‌کند. متاسفانه از سال‌ها پیش، ذهنیتی منفی از کالای ایرانی در بازار ارمنستان ایجاد شده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یک سری کالاهای ایرانی به این کشور و برخی دیگر از اقمار شوروی صادر شد و در میانه این صادرات، متاسفانه برخی کالاهای بی‌کیفیت و بنجل هم صادر شد که باعث از دست رفتن این بازارها و ایجاد ذهنیت منفی از کالاهای ایرانی در این کشورها شد. در نهایت با اتفاقاتی که در هفته‌های اخیر افتاد، مقامات ارمنستان تصمیم گرفتند برای 6 ماه از کالاهای ایرانی استفاده کنند که البته این زمان به احتمال زیاد برای ۶ ماه دیگر هم تمدید می‌شود. یاریجانیان اظهار داشت: ما این انتظار را داریم که با توجه به کیفیت بالای کالاهای ایرانی و همچنین با توجه به ورزیده‌تر شدن و حرفه‌ای‌تر شدن تجار و تولیدکننده‌های ایرانی، این بار دسترسی بهتری به این بازار داشته باشیم. اگر بخواهیم به صورت مصداقی برخی از کالاهایی را نام ببریم که ایران می‌تواند به جای ترکیه به ارمنستان صادر کند، باید به منسوجات، پارچه، نخ، لباس‌های آماده و... اشاره کنیم. 

وی ادامه داد: با توجه به سفر اخیر وزیر اقتصاد ارمنستان به ایران و رایزنی‌هایی که مسؤولان کشور با وی داشته‌اند، به این نتیجه رسیدیم که کالاهای ایرانی با توجه به کیفیت و قدرت رقابتی بالا، جایگزین بسیار مناسب -تاکید می‌کنم جایگزین بسیار مناسب- برای کالاهای ترکیه‌ای در بازار ارمنستان هستند. 

رئیس اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان با انتقاد از فرصت‌‌سوزی‌های گذشته در توسعه صادرات کالاهای ایرانی به بازار کشورهای همسایه گفت: با توجه به همجواری ۲ کشور ایران و ارمنستان و حجم اقتصاد ۲ کشور، حجم روابط تجاری ایران و ارمنستان بسیار ناچیز است، البته اگر کمی عزم ملی داشته باشیم و سهل‌انگاری نکنیم، می‌توانیم وضعیت بهتری داشته باشیم. بزرگ‌ترین معضلی که امروز در بخش خصوصی و بویژه دولتی اقتصاد با آن مواجهیم، سهل‌انگاری و ساده‌انگاری است که باعث می‌شود این بازارها و این فرصت‌های تجاری را براحتی از دست بدهیم. در نظر داشته باشید که بازار روسیه پس از تنش سیاسی با ترکیه در دسترس ایران قرار داشت اما براحتی این فرصت بزرگ از دست رفت. بلافاصله پس از آن، بازار کشور قطر به دلیل تنش با سایر کشورهای عرب، در دسترس ایران قرار گرفت اما باز هم این فرصت از دست رفت و فکر می‌کنم تا مدت‌ها هم فرصت دوباره برای دسترسی به این ۲ بازار در اختیار ایران نخواهد بود. 

یاریجانیان تصریح کرد: ما باید بازار ارمنستان را جدی بگیریم؛ چرا که این کشور در حوزه کشورهای اوراسیا قرار دارد و عضو چندین پیمان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است، می‌توانیم با سرمایه‌گذاری‌ منسجم و هدف‌دار به بازار این کشور دسترسی پیدا کنیم. ۲ ملت ایران و ارمنستان سالیان و قرن‌های متمادی با یکدیگر و در کنار یکدیگر بدون هیچ مشکلی زندگی کرده‌اند ولی عملا از ظرفیت‌های هم استفاده نکرده‌اند. شرایط حاضر بهترین فرصت است که با یک اندیشه و هدف‌گذاری درست بتوانیم به این بازارها دسترسی داشته باشیم، چرا که این بازارها همیشه در دسترس ما قرار ندارند. 

وی افزود: اگر قرار باشد ما به بازارهای دیگر کشورها دسترسی داشته باشیم، باید مشخص کنیم که اقتصاد ما آزاد است یا دولتی. در حال حاضر اقتصاد ما ملغمه‌ای از اقتصاد آزاد و اقتصاد دولتی است. در حال حاضر شرایطی که دولت برای بخش خصوصی فراهم کرده مناسب نیست. تجار ما در رقابت با رقبای تا دندان مسلح اقتصادی همچون چین و ترکیه، شرایط مناسب و ابزار کارایی برای رقابت ندارند، بنابراین باید هدف‌مان مشخص باشد. تصمیمات خلق‌الساعه و شبانه یکی از عوامل مخرب در مسیر تجارت و بویژه صادرات کالاهای ایرانی است. بخش خصوصی پس از مدت‌ها بازاریابی، موفق به صادرات یک کالا می‌شود اما ناگهان با یک بخشنامه دولتی، صادرات آن کالا ممنوع می‌شود و صادرکننده بازاری را که سال‌ها برای به دست آوردن آن زحمت کشیده بود، براحتی از دست می‌دهد. در نتیجه چنانچه این فرآیند تغییر نکند، متاسفانه‌ آش همان ‌آش و کاسه همان کاسه است و پس از چند ماه که نتوانیم نیاز بازارهای خارجی را تامین کنیم، این بازارها را از دست می‌دهیم.