محمود زارعی:‌ در روزهای اخیر افزایش آلاینده‌های هوا در شهرهای بزرگ و قطع برق در برخی مناطق کشور، این سوال را به وجود آورده: کشوری که رتبه اول ذخایر هیدروکربنی در جهان را داراست، چرا با کمبود انرژی مواجه شده است؟

اتفاقات اخیر و میزان مصرف انرژی به معنای نواختن آژیر خطر برای آینده نه چندان دور ایران است. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین سرانه مصرف انرژی در جهان را دارد. در حوزه برق ایران با مصرف متوسط بیش از 55 هزار مگاوات، در رتبه‌ پنجمین کشور مصرف‌کننده برق در جهان قرار گرفته است. در حال حاضر به صورت متوسط، سالانه تقاضای مصرف برق در کشور 4/5 درصد رشد می‌کند. یعنی با احتساب این نرخ رشد تا سال 1420 تنها برای تامین نیاز داخلی برق باید 299 هزار مگاوات ظرفیت نصب‌شده نیروگاهی (معادل 4 برابر وضعیت فعلی) ایجاد شود تا بتوان حجم مصرف برق کشور را پوشش داد. با استمرار این نرخ رشد و تکمیل تمام پروژه‌های در حال ساخت نیروگاهی در کشور، از سال 1407 به بعد ایران مجبور است بخش عمده‌ انرژی الکتریکی خود را از طریق واردات تامین کند. 

۱) آینده‌پژوهی‌‌های صورت‌گرفته توسط پژوهشکده وزارت نیرو حاکی است از سال 1408 ایران نیازمند واردات حدود 30 هزار تراوات ساعت برق خواهد بود و از این سال به بعد تراز صادرات برق کشور منفی خواهد شد. این در حالی است که در صورت اصلاح الگوی مصرف و کاهش نرخ رشد سالانه مصرف برق به 7/3 درصد تا 1420 با توجه به پروژه‌های نیروگاهی در دست ساخت، تراز صادراتی ایران همچنان مثبت باقی خواهد ماند و ایران می‌تواند به صادرات 15 تراوات ساعت برق به همسایگان و کسب درآمد از طریق فروش انرژی ادامه دهد. اگر با مدیریت مصرف این نرخ رشد 7/0 درصد دیگر نیز کاهش یابد، یعنی به صورت متوسط سالانه 3 درصد شود، ایران می‌تواند 20 تراوات ساعت برق بیشتر (در مجموع   35 تراوات ساعت) در سال 1420 صادر کند. 

2) وضعیت مصرف گاز طبیعی، وخیم‌تر از انرژی الکتریسته است به صورتی که رکورد مصرف گاز طبیعی در سال جاری در طول یک شبانه‌روز به بیش از 500 میلیون متر مکعب رسید. متوسط رشد سالانه مصرف گاز طبیعی در کشور 2/4 درصد است. با توجه به این نرخ رشد و افت فشار گاز در میدان گازی پارس جنوبی، ایران از سال 1412 نیازمند واردات گاز طبیعی خواهد بود و سال 1420 ایران بر اساس پیش‌بینی‌ها باید روزانه 100 میلیون مترمکعب گاز طبیعی وارد کند تا بتواند پاسخگوی مصرف داخلی خود باشد.

در صورت اصلاح الگوی مصرف و کاهش نرخ متوسط رشد سالانه مصرف گاز طبیعی به 9/2 درصد، ایران تا سال 1417 نیازمند واردات گاز نخواهد بود. در صورت صرفه‌جویی بیشتر و کاهش 9/0 درصدی نرخ رشد سالانه یعنی 2 درصد به صورت متوسط، ایران تا سال1420 نیازی به واردات گاز طبیعی نخواهد داشت. 

سه‌گانه‌ مصرف سرسام‌آور «انرژی، راندمان پایین خطوط انتقال انرژی بویژه برق و عدم سرمایه‌گذاری مناسب برای توسعه ظرفیت تولید انرژی»، مثلث شومی است که اگر تدبیر مسؤولان را به دنبال نداشته باشد، عواقب جبران‌ناپذیری را برای کشور و آینده ایران به دنبال خواهد داشت. در این میان مردم نیز نقش مهمی برعهده دارند. در واقع ما در حال حاضر مشغول مصرف سهم فرزندان‌مان از انرژی و منابع خدادادی هستیم؛ مصرفی که اگر چه رفاه فعلی را به ما هدیه می‌دهد اما پیش‌کشی جز فقر برای آیندگان نخواهد داشت.