ثمانه اکوان: یکی از مهم‌ترین وعده‌های جو بایدن در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، برگزاری اجلاسی بزرگ برای بررسی و توسعه مفهوم دموکراسی در جهان و اقدامات بعدی برای ترویج دموکراسی در دنیا بود. این اجلاس قرار بود راهکار بایدن در مقابل اقدامات ترامپ در حمایت از حکومت‌ها و دولت‌های تمامیت‌خواهی باشد که در طول ۴ سال دوران فعالیتش بشدت با آنها همراه بوده یا از ارتباط با آنها استقبال کرده بود. بایدن، کمپین انتخاباتی او و متحدانش در حزب دموکرات، بر این عقیده بودند این اقدام به زعم آنها می‌تواند این پیام را به دنیا منتقل کند که دولت دموکرات همچنان به دنبال ترویج دموکراسی و همچنین ارزش‌های دموکراسی غربی به دنیاست و راه ارتباط با دولت‌های خودکامه را نمی‌رود. آنطور که افراد نزدیک به بایدن و کاخ سفید به رسانه‌ها اطلاع داده‌اند، رئیس‌جمهور آمریکا حالا به دنبال برگزاری این اجلاس است و کاخ سفید در حال سنجش شرایط برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر آن است. این موضوع اما در حالی بیان شده که منابع آگاه هشدار داده‌اند بهتر است این اجلاس در شرایط فعلی آمریکا برگزار نشود، زیرا ممکن است با تحقیر ایالات‌متحده همراه باشد. انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2020 و نتایج پرحاشیه آن، اعتراضات خیابانی به نتایج انتخابات و حمله به کنگره آمریکا، همه باعث شده است این سوال در ذهن تحلیلگران حوزه روابط بین‌الملل و مسائل سیاسی و همچنین رهبران کشورهای مختلف جهان به وجود آید: آیا در شرایط فعلی، ایالات‌متحده میزبان خوبی برای یک اجلاس درباره دموکراسی است یا نه؟ انتخابات پرحاشیه ریاست‌جمهوری در آمریکا، حمله به کنگره این کشور، اعتراضات به نتایج انتخابات و در نهایت، برپایی دومین جلسه استیضاح برای ترامپ که حالا زمانی برگزار می‌شود که او دیگر رئیس‌جمهور ایالات‌متحده نیست، این سوال را به وجود آورده که آیا دموکراسی آمریکایی نمونه خوبی برای ترویج دموکراسی در جهان است؟ بن‌بستی که قرار است در ساختارهای دموکراتیک آمریکا بر سر استیضاح ترامپ یا پیشبرد لوایح مختلف دولت بایدن به وجود بیاید و تهدید جمهوری‌خواهان برای بر هم زدن جلسه استیضاح یا تلاش وکلای جدید ترامپ برای استفاده از فرصت استیضاح جهت بیان کردن دلایل تقلب شدن در انتخابات این کشور، سوالات درباره واقعی بودن دموکراسی آمریکایی را بیشتر از پیش کرده است. آنطور که روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش داده، احساس ناکارآمد بودن سیستم دموکراسی در آمریکا- البته اگر نخواهیم بگوییم از بین رفتن کامل دموکراسی در این کشور- این ذهنیت را به وجود آورده که بهتر است آمریکا در این اجلاس - اگر قرار باشد برگزار شود- سخنرانی‌ای درباره دموکراسی نداشته باشد! کنستانتین کوزاچف، رئیس کمیته امور خارجی مجلس علیای روسیه در این باره پستی در شبکه اجتماعی فیسبوک منتشر کرده و با اشاره به ماجرای تسخیر کنگره آمریکا به دست معترضان به نتایج انتخابات، نوشته است: «این همان چیزی است که می‌خواهند به بقیه نیز تحمیل کنند». هووا چانینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز به خبرنگاران گفته است: «شاید آمریکایی‌ها به دموکراسی و آزادی خود ببالند اما در عمق ذهن‌شان آرزو دارند زندگی‌ای مثل زندگی چینی‌ها داشته باشند». نزدیکان به دولت بایدن گفته‌اند نظرات فرصت‌طلبانه رقبای خارجی آمریکا یا انتقادات مصلحانه تحلیلگران داخلی نمی‌تواند برگزاری این اجلاس را که یکی از وعده‌های اصلی بایدن بوده است، با تأخیر رو‌به‌رو کند؛ «اجلاس دموکراسی» با حضور رهبران هم‌نظر در کشورهای دموکراتیک برگزار می‌شود و می‌تواند باعث شود آنها هم درباره تحکیم دموکراسی در کشورهای خودشان با هم به بحث بنشینند و هم به مسائلی که دموکراسی را تهدید می‌کند، مانند فساد، امنیت انتخابات، اطلاعات گمراه‌کننده و سایر مدل‌های خودکامگی در عرصه سیاست که از چین و روسیه شروع شده و به‌سرعت دارد ترکیه و برزیل را نیز درمی‌نوردد، بپردازند!

بایدن بهار سال گذشته میلادی در مجله «فارن افرز» نوشته بود این اجلاس می‌تواند «دموکراسی‌های موجود در دنیا را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده و قدرت بیشتری به آنها ببخشد و در عین حال باعث شود آنها با ملت‌هایی که در فرآیند اجرای دموکراسی عقب رفته‌اند، مانند ترکیه و برزیل با صداقت و عزم بیشتری مواجهه پیدا کنند».

برگزاری این اجلاس از هم‌اکنون مورد انتقاد گسترده‌ای در داخل و خارج آمریکا قرار گرفته است اما منابع نزدیک به کاخ سفید گفته‌اند اقدامات و تدارکات برگزاری این اجلاس حتی پیش از مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در حال انجام بوده و احتمالا تا پایان سال جاری میلادی این اجلاس برگزار خواهد شد. 

تحلیلگران داخلی آمریکا نیز از قافله منتقدان به این موضوع جا نمانده‌اند. اساتید دانشگاه، مسؤولان سابق دولت و مقاماتی که در دولت‌های گذشته حضور داشته‌اند، همگی بیان کرده‌اند برگزاری این اجلاس در شرایط فعلی می‌تواند موجب اضطراب بیشتر درباره نقش رهبری آمریکا در دوران پساترامپ شود. 

«جیمز گلدگیر» یکی از دستیاران دولت کلینتون در امور امنیت ملی و استاد دانشگاه، در مقاله اخیر خود در مجله «فارن افرز» نوشته است: «ایالات‌متحده اعتبار بین‌المللی خود را در زمینه دموکراسی در کل دنیا از دست داده و این مساله‌ای غیر قابل تردید است. بهتر است آقای بایدن به جای برگزاری کنفرانس مرتبط با دموکراسی در آمریکا، اجلاسی برای «بی‌عدالتی و تبعیض» در ایالات‌متحده برگزار کند که مسائلی مانند حق رأی یا اطلاعات گمراه‌کننده در آن به بحث گذاشته شود». او در ادامه آورده است: «اگر در کنگره بین خواسته‌های ۲ حزب به بن‌بست رسیده‌اید و توانایی بهتر کردن زندگی مردم را در شرایط فعلی ندارید، بهتر است درباره حکومت اخلاق‌گرا در دنیا صحبت نکنید». «اما اشفورد» یکی دیگر از پژوهشگران شورای آتلانتیک نیز اخیرا در مجله «فارین پالیسی» نوشته است: «زمانی که ایالات‌متحده با ناکارایی دموکراسی در داخل مواجه است، چگونه می‌تواند الگویی برای دموکراسی یا گسترش‌دهنده آن در جهان باشد؟ تمام این صحبت‌ها با اتفاقاتی که سال 2020 در داخل آمریکا افتاد، بشدت زیر سوال رفته است».

مقامات دولت بایدن با این حال گفته‌اند این انتقادات باعث شده است بین ۲ گزینه بازیابی دوباره قدرت آمریکا در داخل کشور و بازیابی قدرتش در خارج از آمریکا، گزینه اشتباه انتخاب شود. این صحبت‌ها اما در حالی مطرح شده است که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، ماه آگوست سال گذشته میلادی از ارتباط بین سیاست داخلی و سیاست خارجی به عنوان پدیده‌ای واقعی که تبدیل به استراتژی کلان آمریکا شده است یاد کرده و گفته بود این پدیده، مساله‌ای ذهنی نیست و وجود خارجی دارد. او گفته بود: «هر استراتژی موثری برای تعامل آمریکا با جهان تنها در شرایطی مؤثر است که ما روی دموکراسی خودمان و قدرت نهادهای دموکراتیک‌مان در داخل کشور سرمایه‌گذاری کنیم و با مسائلی مانند نژادپرستی سیستماتیک در آمریکا مواجه شویم». مشاوران بایدن مطرح می‌کردند برگزاری این اجلاس بعد از ۴ سال ارتباطات و تعاملات بسیار خوب ترامپ با حکومت‌های تمامیت‌خواه و خودکامه مانند محمد بن‌سلمان در عربستان بسیار مهم بوده و ضروری است. در این باره البته یکی از نمایندگان دموکرات در مجلس نمایندگان آمریکا بخوبی مطرح می‌کند که هدف اصلی از برگزاری این همایش بزرگ جهانی چیست: «هیچ‌کس نباید به اتفاقات اخیر در آمریکا نگاه کند و در نهایت قدرت ما در الگو بودن در مسیر دموکراسی را زیر سوال ببرد». منتقدان اما بر این باورند برگزاری این اجلاس در همین شرایط فعلی دقیقا باعث می‌شود کشورهای دیگر چنین تفکری نسبت به آمریکا داشته باشند و زمان برای برگزاری این اجلاس و الگو نشان دادن دموکراسی آمریکایی همچنان زود است! نیویورک‌تایمز  نیز نوشته است: اجلاس دموکراسی مدنظر بایدن بسیار به ۴ اجلاسی شباهت دارد که اوباما در زمان ریاست‌جمهوری خود برای تدوین نوع برخورد با گسترش سلاح‌های کشتار جمعی و هسته‌ای برگزار کرده بود. با این حال این حرکت را می‌توان به تشکیل گروه «10 کشور دموکراتیک جهان» در زمان جورج بوش [پسر] نیز شبیه دانست. آن زمان نیز ایالات‌متحده تعریف خود از دموکراسی را تنها به 10 کشور یعنی آمریکا، استرالیا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، کره‌جنوبی و کشورهای عضو اتحادیه اروپایی محدود کرده بود و با کمک این دموکراسی‌های غربی، می‌خواست دموکراسی را به کشورهای منطقه خاورمیانه نیز ببرد. این اقدامات در نهایت نه‌تنها باعث ایجاد دموکراسی در منطقه غرب آسیا نشد، بلکه خطر شیوع تروریسم در منطقه را بشدت بالا برد. نکته جالب در این باره خطر قدرت گرفتن گروه‌های راستگرای افراطی در بسیاری از کشورهای گروه 10 دموکراسی است که خود از تبعات قدرت گرفتن و گسترش گفتمان ترامپ در آمریکا بود و حالا دموکراسی غربی را نیز در بسیاری از این کشورها با تهدید مواجه کرده است. اجلاس مدنظر بایدن از این منظر باید به تهدید دموکراسی در کشورهای غربی بپردازد تا وجود نداشتن دموکراسی در سایر کشورهای دنیا!