کد خبر: 230088تاریخ: 1399/11/14 00:00
نگاهی به فیلم «بی همه چیز» ساخته محسن قرایی که بر خلاف پیش‌بینی‌ها با واکنش منفی اهالی رسانه و منتقدان مواجه شد
ناچیزی علیه مردم
از سایه سنگین کرونا تا جای خالی انصاریان
مصطفی پور کیانی: مثل همیشه نباید فریب حرف و هیاهو‌های قبل از اکران فیلم‌ها را خورد. «بی‌همه چیز» دقیقا همان دُهلی است که شنیدن آوازش از دور خوش است. البته همین که از دور خوش هست یا نیست را هم دقیق نمی‌شود گفت.
اولین تجربه کارگردانی محسن قرایی در یک همکاری مشترک با افشین هاشمی در «خسته نباشید» اتفاق افتاد و بعد از آن هر چند در «سد معبر» عملا نشان داد که در حال بالا رفتن از پله‌های پیشرفت کارگردانی و فیلمسازی است ولی نه فیلم بخوبی دیده شد و نه بازی تماشایی حامد بهداد.
قرایی در سومین فیلم سینمایی خود سراغ برداشتی آزاد از نمایشنامه «ملاقات بانوی سالخورده» رفته و به گفته خودش، پیش از ساخت فیلم اولش دوست داشته که این فیلم را بسازد ولی به دلیل شرایط پیچیده، پر بازیگر و هزینه‌های بالا از خیر آن گذشته است.
این بار همه چیز برای قرایی مهیا شده تا آرزوی او را برآورده کند؛ از بازیگران پر ستاره تا سرمایه‌گذار و نمایشنامه معروفی که قرار است شالوده کار باشد. ولی خروجی کار نشان می‌دهد نه شخصیت‌های داستان بدرستی شکل گرفته‌اند و نه مساله و دغدغه کارگردان به بار نشسته است.
ترکیب کم‌نظیری از بازیگران از پرویز پرستویی، هدیه تهرانی، مهتاب نصیرپور، بابک کریمی، باران کوثری، پدرام شریفی، سید هادی حجازی‌فر و... در کنار فضاسازی، لوکیشن و هزینه‌ای که به این راحتی‌ها در اختیار هر کارگردانی قرار نمی‌گیرد، به خروجی بلاتکلیف و درهم برهمی رسیده بود که بشدت ضعیف بود.
فارغ از قصه‌ای که تلاش می‌کرد کنایه‌های سیاسی تند و تیز حداقل در لایه‌های دوم و سوم داشته باشد و نداشت، حتی اجرا هم در نسبت با بازیگران و عوامل و جزئیات دیگر، چنگی به دل نمی‌زد. نکته قابل تامل آنکه پرویز پرستویی در نشست خبری جشنواره گفته بود: «من شبیه قهرمان فیلم هستم!»، جالب است که پرستویی «امیرخان» (نقشی که «در بی‌همه چیز» بازی کرده) را قهرمان فرض کرده است. البته بعید نیست که عوامل هم در جلسه گفت‌وگو برای قرارداد به او گفته باشند قرار است نقش یک قهرمان را بازی کنی!
اما کدام قهرمان؟ وقتی فیلم در قصه بلاتکلیف است، در شخصیت‌پردازی بلاتکلیف است، وقتی نمی‌تواند روابط را درست تعریف کند، رابطه پدر و دختری، زن و شوهری و حتی دیگر روابط انسانی را نمی‌تواند شکل بدهد، حتی وقتی عشق را نمی‌تواند به تصویر بکشد، چگونه خواهد توانست قهرمان بیافریند؟ اساسا در قصه‌ای علیه مردم و همزمان در قصه‌ای علیه شخصیت اصلی(و نه قهرمان)، می‌تواند قهرمان شکل بگیرد؟ «بی‌همه چیز» بیش از هر چیز دیگری، اجرای ضعیفی از «ملاقات بانوی سالخورده» بود که نشان می‌داد اقتضائات تبدیل نمایشنامه به فیلمنامه بدرستی رعایت نشده است.
قرایی سعی کرده فیلمی قهرمان‌محور خلق کند اما تا قهرمانی خلق نشود ضدقهرمان تجلی پیدا نمی‌کند. قهرمان هم در هیچ اثر نمایشی با دیالوگ گفتن خلق نمی‌شود. هرگز سینما تاکنون قهرمان جذاب اما منفعل نداشته است. «امیر» هیچ فعل قهرمانانه‌ای ندارد. بنابراین گره اصلی داستان که خواست ضدقهرمان قصه برای حذف اوست تنها سوال و گرهی است که مخاطب را دنبال خود می‌کشد؛ گره بسیار مهمی که پاسخش در مضحک‌ترین شکل ممکن و بدترین جای داستان لو می‌رود. وقتی گره باز می‌شود فیلم دیگر دلیلی برای ادامه یافتن ندارد.
ضعف در شخصیت‌پردازی نقش «امیر» این سوال بزرگ را در ذهن مخاطب باقی می‌گذارد که چگونه امیر در سکانس‌های پایانی به یکباره متحول می‌شود و آن رفتار دراماتیک را رقم می‌زند در حالی که در تمام مدت فیلم، شخصیتی پنهانکار و ترسو دارد.
روستایی در برهه‌ای از زمان دوران پهلوی، در انتظار میهمانی است که قبلا متعلق به همین روستا بوده و قرار است با ورود او، مشکلات بیکاری و معیشت اهالی روستا حل شود ولی با ورود این میهمان، اتفاقاتی می‌افتد که حمایت و اعتقاد مردم نسبت به معتمد روستا عوض می‌شود.
هدیه تهرانی در نقش میهمان روستا و پرویز پرستویی در نقش معتمد روستا نقش اول مرد و زن «بی‌همه چیز» هستند و در کنار آنها سیدهادی حجازی‌فر و مهتاب نصیرپور حضوری مانند نقش‌های گذشته‌‌شان دارند. بازی بازیگران کمتر شناخته‌شده، از بازی بازیگران نام‌آشنا دیدنی‌تر است؛ پرویز پرستویی اصلا وارد جهان قصه «بی‌همه چیز» نشده بود و همان پرویز پرستویی اینستاگرام بود، هدیه تهرانی هم بازی قابل توجهی نداشت، هادی حجازی‌فر مثل همه کارهای قبلی‌اش فقط داد و بیداد می‌کرد و... .
بدون‌‌شک باران کوثری در این فیلم با گریم سنگین خود، متفاوت‌ترین بازی کارنامه خود را به رخ کشیده است؛ نقشی که به گفته قرایی، وجود خارجی در فیلمنامه نداشته و برای تعادل در نقش‌ها، ایجاد شده است.
***
آرای مردمی جشنواره فیلم فجر ۳۹ مختص تهران نیست
آرای مخاطبان جشنواره فیلم فجر امسال در سراسر کشور برای تعیین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شمارش خواهد شد. به گزارش «وطن امروز» به نقل از ستاد اطلاع‌رسانی سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، در جشنواره فجر ۳۹، آرای بهترین فیلم تماشاگران برخلاف گذشته فقط از مخاطبان جشنواره در تهران اخذ نمی‌شود و همه مخاطبان جشنواره در سراسر کشور در این فرآیند نقش دارند. بر اساس تصمیم شورای سیاست‌گذاری جشنواره فیلم فجر امسال فیلم‌های بخش سودای سیمرغ در سراسر کشور برای مخاطبان سینما به‌نمایش درمی‌آید و هر ۱۶ اثر این بخش در همه استان‌ها نمایش خواهند داشت.