18 روز پیش رئیس دفتر رئیس‌جمهور از دستور روحانی برای آوردن طرحی به منظور جبران زیان سهام پالایش یکم خبر داد اما وزیر اقتصاد با این نگاه مخالف است و به صراحت گفته بورس تضمین ندارد. 

چند ماه است بازار بورس حال و روز خوبی ندارد و از رونق نیمه اول سال خود بشدت دور شده است؛ همان روزهایی که افراد برای آمدن بی‌محابا به بازار مجاب می‌شدند‌ اما در پس صعودهای شگفت‌انگیز، سقوط آزاد بی‌سابقه‌ای نهفته بود؛ به طوری که بدترین روزهای این بازار در تاریخ ثبت شد. تحولات و فراز و فرودهای بی‌پایان شاخص بازار سرمایه در سال جاری تاکنون 2 قربانی در راس سازمان بورس گرفته و سومین رئیس بر کرسی نشسته تا انتظارات را برآورده کند و مدیریت صحیح را با زدودن رانت به بازار برگرداند. 

با این وصف بسیاری از صاحبان سرمایه‌های خرد که به واسطه فضای هیجانی حاکم بر بازار و بعضا تبلیغات وارد بازار شدند، بخشی از سرمایه‌های خود را از دست داده‌اند. بازاری که در حال تبدیل شدن به گاو شیر‌ده دولت برای جبران کسری بودجه بود، اکنون با چالشی به نام صندوق پالایشی یکم روبه‌رو است که سهامداران آن نه‌تنها سود نکردند، بلکه بخشی از سرمایه‌شان هم بلعیده شده است و در صورتی که برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، اطمینان از بازار رخت برخواهد بست. 

اعتراضاتی در این رابطه مقابل سازمان بورس و مجلس انجام شد و عده‌ای نیز خواهان مطالبه و پیگیری موضوع از طریق رسانه‌ها هستند. 

 

* دستور رئیس‌جمهور درباره جبران زیان

اعتراضات مردمی به جایی رسید که مسؤول دفتر رئیس‌جمهور نیز اول بهمن‌ماه به آن واکنش نشان داد. اظهارات محمود واعظی بارقه‌های امید را زنده کرد تا بار دیگر سهامداران خرد نیم‌نگاهی به بازگشت اعتماد و اطمینان در بازار بورس داشته باشند. 

وی گفته بود: سهامداران دارایکم و پالایشی یکم به دلیل شرایطی که در ۲ ماه گذشته (در بورس) پیش‌آمد ضرر کرده‌اند. دیروز در این باره در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت صحبت شد، چرا که این وظیفه دولت است اجازه ندهد افرادی که به نظر وزیر اقتصاد و تخفیفی که داده بود اعتماد کرده و (به بورس) آمدند، زیان کنند. رئیس‌جمهور نیز دیروز دستور دادند طرحی آورده شود تا افرادی که اعتماد کرده و برای سرمایه‌گذاری در این ۲ صندوق آمدند، اعتمادشان سلب نشود. 

فارغ از اینکه واعظی به نوعی تقصیر را گردن دژپسند انداخت و مسؤولیت کل آن را متوجه او کرد، به نظر می‌رسد دولت لااقل درباره عرضه‌های اولیه نمی‌خواهد دچار بدنامی ناشی از سقوط قیمت سهام شود. اگر چه ریشه این سقوط را نه در ماه‌های اخیر، بلکه در ابتدای سال و فشار مقامات ارشد دولتی برای رشد بی‌ضابطه و حبابی بازار و در پی آن برکناری رئیس وقت سازمان بورس  بایدجست‌وجو کرد.

 

* سهمی که یک‌سوم سرمایه مردم را خورد

در حال حاضر هر سهم صندوق پالایشی یکم 7190 تومان ارزش دارد، در حالی که دولت آن را به مردم با تخفیف 10 هزار تومان فروخت، بنابراین همچنان یک‌سوم در زیان به سر می‌برد و این میزان از سرمایه مردم آب رفته است. پس از گذشت 18 روز، از طرح مورد نظر دولتی‌ها و اجرای دستور رئیس‌جمهور هنوز هیچ خبری نیست و این هم در حال تبدیل شدن به وعده‌ کاغذی است. در همین ارتباط، وزیر اقتصاد در پاسخ به سوال فارس مبنی بر اینکه رئیس دفتر رئیس‌جمهور از طرحی برای جبران زیان سهامداران صندوق پالایشی یکم خبر داده بود، اینگونه واکنش نشان داد: دولت کلا از بازار سرمایه حمایت می‌کند و روش‌های حمایتی متناسب با شرایط کلی است. در دنیا چیزی به نام تضمین در بورس نداریم و تضمین با ذات بورس همخوانی ندارد. سهامدار نخستین پیامی که در بورس می‌گیرد، این است که بورس بر مبنای بازار عمل می‌کند اما قطعا از روش‌های گوناگون حمایت از بازار را انجام می‌دهیم. 

پاسخ وزیر اقتصاد ظاهرا از مخالفت با هرگونه طرحی برای جبران زیان سهامداران و دستور رئیس‌جمهور نشان دارد؛ چنانکه دژپسند در اظهارات خود صرفا با ادبیات کلی به داشتن برنامه برای حمایت از بازار بسنده کرد. 

 

* مردمی کردن اقتصاد یا زدودن اعتماد؟

اظهارات وزیر اقتصاد در کنار مجوز دولت برای افزایش چشمگیر قیمت‌های سهام در نیمه اول سال بدون عمق‌بخشی کافی به بازار در مقطعی که مسؤولان دولتی فراخوان برای جذب سرمایه‌های مردم در بورس می‌دادند، با اظهارات گذشته دژپسند مبنی بر مردمی کردن اقتصاد از کانال بورس، نگاهی ویترینی را تداعی می‌کند.  وی گفته بود بازار سرمایه یکی از کانال‌های مهم تحقق «مردمی کردن اقتصاد» است، بدین معنا که امکان دارد میزان پس‌انداز شخصی کفایت خرید یک واحد اقتصادی از دولت را ندهد ولی می‌توان با خرید بخشی از سهام یک واحد در اقتصاد مشارکت کرد، بنابراین با این روش همه افراد می‌توانند با مقادیر بسیار کم بنگاه‌های اقتصادی را خریداری و در اقتصاد مشارکت کنند. نباید از یاد برد تعلل دولت در عمق‌بخشی به بازار سرمایه و عرضه نکردن بموقع سهام در وضعیتی که بازار وارد حباب‌های سنگین می‌شد، عملا در تضاد عمیق با هدف‌گذاری مطرح شده از سوی دژپسند قرار دارد. عباس معمارنژاد، معاون بانک، بیمه و شرکت‌های دولتی نیز در ادبیاتی مشابه عنوان کرده بود: دولت با هدف مردمی کردن اقتصاد و ‌انتفاع همه مردم، باقیمانده سهام خود در بانک‌ها و‌ بیمه‌ها را در قالب صندوق ‌سرمایه‌گذاری (ETF) واسطه‌گری مالی یکم و پالایشی به مردم واگذار می‌کند. بنا به اظهارات وزیر اقتصاد، در سال جاری تاکنون بالغ بر 500 هزار میلیارد تومان تامین مالی از بازار سرمایه صورت گرفته است. با توجه به ماه‌های پایانی کار دولت باید جلب اعتماد برای آینده این بازار در اولویت اصلی باشد، چرا که قطعا با روند موجود، کریدور تامین مالی از این طریق با ابهام فراوانی روبه‌رو است و باید اعتماد و اطمینان به بازار بازگردد.