مصطفی پورکیانی: بعد از «ناهید و اسرافیل» حالا میتوان مدعی شد آیدا پناهنده به فیلمسازی تبدیل شده که میتوان بخوبی امضای کارگردانی او را در فیلمهایش تماشا کرد و هویت مستقلی برای او قائل شد. این دستاورد در سینمایی که فیلمسازانش عموما فردیت خود را پشت تقلید از دیگران پنهان میکنند، شایسته ستایش است.
حال میتوان گفت که فیلمهای پناهنده، مولفههای ثابتی دارد که در نهایت منجر به خلق یک اتمسفر و «مود» ویژه میشود. فیلمهای او پر از خردهایدههایی است که درام مرکزی را شیرینتر و دلپذیرتر میکند.
شعبدهبازیهای خارقالعاده و نزدیک به «کرامت» کاراکتر «تیتی»، یا سکانس معرفی هوتن شکیبا و آن میهمانی عجیب، یا شغل و حرفه کاراکتر دانشمند که به حل معادلههای بزرگ فیزیک کوانتوم مشغول است، چند نمونه از این ایدهها در «تیتی» است. از سوی دیگر پناهنده از ورود به ساحت «ملودرام» نمیترسد و بیواهمه از برچسبهای مرسومی که ملودرام و احساساتگرایی را مذموم میداند، به سمت این گونه محبوب اما مهجور میرود.
سومین مولفه فیلمهای آیدا پناهنده، تکیه مناسب و به اندازه بر بافت بومی زادگاهش است. جغرافیای شمال کشور در فیلمهایش خود به شخصیت تبدیل میشود و داستان را به پیش میراند.
«تیتی» اگرچه ضعفهای ریز و درشتی دارد اما کاملترین فیلم پناهنده است. این کمال بیش از هر چیز، مدیون انسجام و تناسب فرم و تم فیلم، در کنار چند بازی خوب و قابل توجه و البته شخصیتپردازیهای هوشمندانه است. کاراکتر تیتی علاوه بر بازی الناز شاکردوست، به دلیل پرداخت درست در فیلمنامه به شخصیتی همدل و جذاب تبدیل شده و بیراه نیست اگر بگوییم در جشنواره کمشخصیت امسال، یکی از شخصیتهای بهیادماندنی است؛ زنی ساده و کاملا «معمولی» که رفتهرفته در دل داستان نشان میدهد اتفاقا معمولی نیست و او است که میتواند آن دانشمند سرد خشک را به جایی برساند که به جای نجات جهان از بلعیده شدن به دست سیاهچاله، در ماشین بنشیند و از فرمولهایی که امیرساسان گرو گرفته چشمپوشی کند و برود تا شاید آن نوزاد بیپناه - و شاید خود تیتی- را نجات دهد.
جهان «تیتی» هر چند عاشقانهای را پیش روی مخاطبان میگذارد اما ایدهای تازه به سینمای ایران ارائه میدهد که پیش از این، به آن کمتر پرداخته شده بود؛ تقابل یک متخصص علم فیزیک با دیوانهای که هر چند مسیری جداگانه دارند اما هدفی واحد را پیگیری میکنند؛ ۲ شخصیت از ۲ جهان متفاوت اما در تقلا برای نجات بشریت.
الناز شاکردوست این بار هم در «تیتی» با حضور در نقش زنی دیوانهمسلک و کولی که تردستی میکند، عشق به فرزندآوری دارد و آن را راهی برای خدمت به جهان امروز میداند، روندی نو را تجربه میکند؛ حضوری که البته درخشان است و او را به ورطه تکرار نمیاندازد اما این سلیقه داوران بود که با بیمهری، شاکردوست را از فهرست نهایی نامزدهای بخش بهترین بازیگر جدا کردند. در این میان اما با وجود شخصیتپردازی درست تیتی (با بازی الناز شاکردوست) و ابراهیم (با بازی پارسا پیروزفر) آنچه به «تیتی» ضربه میزند، حضور امیرساسان (با بازی هوتن شکیبا) است؛ شخصیتی بلاتکلیف که پر از تناقض است، گاه یک عاشق است و گاه رفتارهای سودجویانه دارد، شخصیتی که معلق است و مدام مخاطب را در هضمش دچار تردید میکند. هر چند آیدا پناهنده در نشست خبری این فیلم، این شخصیت را یک «حرامزاده دوستداشتنی» خواند و عنوان کرد او «آدمترین کاراکتر قصه» است اما آنچه از شمایل این شخصیت برمیآید این است که او اساسا به درستی شخصیتپردازی نشده است و در انتها آنچه بر جا میگذارد، سوالهای متعدد در ذهن مخاطبان است.