سیدحسین موسوی‌انور*: از مهم‌ترین خصایص آموزه‌های ارزشمند دین اسلام که از صدر اسلام تاکنون در تئوری دینی و سیره عملی پیامبر و اهل‌بیت(ع) بویژه پیشوای نخست شیعیان حضرت علی(ع) که اینک در آستانه سالروز ولادت با سعادت ایشان قرار داریم مشاهده می‌شود، توجه به دیگران و تلاش برای رفع نیازهای اجتماعی و فردی در جامعه اسلامی است و در حوزه‌های متعدد، این امر قابل ملاحظه است. مثلا فقه اسلامی صراحت دارد که جان و مال مسلمان محترم است، یعنی بر مسلمان واجب است از هدر رفتن یا پایمال شدن حق مسلمان جلوگیری کند. بنابراین توجه اسلام به مسؤولیت اجتماعی بسیار پررنگ است.

یکی از مواردی که در همین حیطه می‌توان به آن اشاره کرد عنایت به وضع معیشتی جامعه است که این امر از ۲ جهت‌ قابل بررسی است: یکی مسؤولیت مسؤولان نسبت به فقرا و سرپرستی ایتام و امثال آنهاست و دیگری مسؤولیت آحاد جامعه به عنوان وظیفه شرعی نسبت به اشخاص آسیب‌پذیر که در احکام اسلامی به صورت وجوب و مستحب مطرح شده و آیات و روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد و همچنین در حوزه اخلاق، رسیدگی به فقرا و مساکین در اولویت و کمال انسانی قرار دارد.

امام علی(ع) در توصیه به مالک اشتر فرمودند:

ولاتَکونَنَّ علَیهِم سَبُعا ضارِیا تَغتَنِمُ أکلَهُم؛ فإنَّهُم صِنفانِ: إمّا أخٌ لَکَ فی الدِّینِ، أو نَظیرٌ لَکَ فی الخَلقِ

ای مالک! مبادا هرگز مانند حیوان درنده باشی که خوردن آنها را غنیمت بدانی. چون مردم دو دسته‌اند؛ یا برادر دینی تو یا مانند تو آفریده خدا هستند.

نکته مهم در سخن امیر‌المومنین این است که علاوه بر تأکید بر همیاری و مساعدت با مسلمانان، بر توجه و یاری به همه انسان‌ها ولو هم‌دین نباشند تاکید دارد.

علاوه بر اینها، فطرت و طبیعت و عقل انسان به این امر ارزشمند مهر تایید می‌زند و آن را یکی از بهترین صفات بشری قلمداد می‌کند و حتی وجه تمایز انسان و شرافت بشری را در گرو این صفت می‌داند. در سیره عملی، پیامبر(ص) قبل از نبوت‌شان گروهی  را در مکه ایجاد کردند که فقط برای رسیدگی به وضع مردم فقیر و نیازمند بوده است و یکی از جلوه‌های بزرگ تاریخی در این زمینه جریان اخوت مهاجران و انصار در مدینه بود که بنا به فرمایش پیامبر به صورت داوطلبانه اهالی مدینه که انصار نامیده می‌شدند، اموال خود را با مهاجران (کسانی که همراه پیامبر از مکه مهاجرت کرده بودند) تقسیم کردند.

قرآن کریم می‌فرماید: وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ، لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ

نمازگزاران واقعی کسانی هستند که سائل و محروم نصیبی در اموال آنها دارد.یاری رساندن و کمک مومنانه که در کلام رهبر معظم انقلاب در این ایام به خاطر سختی معیشت برای اقشار مختلف مردم مطرح شده است برکات فراوانی به‌وجود آورده و ضمن احیای یک فرهنگ ارزشمند دینی، دل‌های مؤمنین را به سوی هم حرکت داده و رزمایش‌های متعدد موجب رفع محرومیت در جامعه شده است. لازم است ضمن شناختن و شناساندن این عمل مومنانه، مسؤولان برای فرهنگ‌سازی این امر مهم تلاش مجدانه‌ای انجام دهند، چرا که مردم به واسطه عقاید دینی و امور فطری خود آمادگی ذاتی برای این عمل مومنانه دارند. 

* نویسنده و پژوهشگر حوزه علمیه قم