مصطفی خدابخشی: شهر به عنوان یک ساختار زنده و پویا نیازمند تحرک و چالاکی است و همین شاخصه به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط تمایز بین زندگی شهری و روستایی به حساب می‌آید. این موضوع نه‌تنها نقطه تمایز شهر و روستاست بلکه میزان تحولات صورت‌گرفته در هر شهر می‌تواند شاخصه مناسبی برای مقایسه شهر با شهر باشد. 

تهران به عنوان قلب تپنده سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور با توجه به جمعیت روزافزون خود نیازمند تحولات ساختاری با نگاهی بلندمدت و مدیریت‌‌شده است؛ اگر در این موضوع خللی ایجاد شود، این کلانشهر گام‌به‌گام به سوی فرسوده شدن و کاهش خدماتی که باید به صورت ذاتی به شهروندان ارائه کند، حرکت خواهد کرد. 

بر اساس تعریف قانون از مدیریت شهر، شورا و شهرداری یک ساختار اجتماعی - اقتصادی - خدماتی است و باید با دوری از حواشی سیاسی، شهر را به مأمنی برای تمام ساکنان خود مبدل سازد. 

خوشبختانه در مدیریت قبلی شهر تهران (شورای چهارم شهری)، این شهر از نظر ساختاری، رشد قابل‌توجهی را در حوزه تونل‌سازی، پل‌سازی، ساخت بزرگراه، رشد شبکه حمل‌و‌نقل عمومی و... تجربه کرد و شهروندان نسیم خدمت را احساس کردند. این در شرایطی است که تفکر و جریان حاکم بر مدیریت شهری این روزهای شهر تهران سعی بر ناکارآمد جلوه دادن شهر و اعضای موثر حاضر در مدیریت شهری آن دوره دارد. 

با جریان‌سازی‌های صورت‌گرفته و ایجاد موج منفی از خدمات ارائه شده در مدیریت شهری چهارم، مردم همزمان با تغییر در شورای شهر و تشکیل شورایی یکدست از نظر تفکرات سیاسی، توقع داشتند شهر تهران با جهشی چشمگیر، شاهد پیشرفت پروژه‌های ناتمام و شکل‌گیری طرح‌های جدید در حوزه‌های مختلف خدمات شهری باشد. 

اما هنوز چیزی از عمر این مدیریت نگذشته بود که چالش دفع زباله‌ها و عدم مدیریت درست این مقوله مهم شهری از آستین مدیریت تهران بیرون زد و نشان داد ساختار کلی حاکم بر مدیریت شهری با اصول اولیه اداره شهر آشنایی ندارد. این زنگ خطر در حالی به صدا درآمد که شورای پنجم تمرکز خود را روی فعالیت‌های سیاسی معطوف کرد و روند کاری خود را برخلاف دوره قبل بر پایه سیاست که آفتی اساسی برای ارائه خدمات به مردم به حساب می‌آید، بنا گذاشت. 

عملا اتخاذ رویکرد سیاسی در مدیریت شهری مانع از حرکت رو به جلوی شهر شد تا اداره صحیح شهر به موضوعی درجه چندم و فاقد اهمیت تبدیل شود. 

 

* مدیریت شهری ناکارآمد

ابوالفضل قناعتی به عنوان عضو شورای چهارم شهر تهران در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» با گلایه از روند جاری در اداره شهر در دوره پنجم شورای شهر تهران، این دوره را دوره‌ای ناکارآمد خواند. وی با اشاره به اینکه بیشترین سیاست کلی این دوره از مدیریت شهری تهران معطوف به وعده و وعید بوده و عملا خروجی‌ای از این دوره به دست نیامده است، گفت: متاسفانه اعضای حاضر در شورای شهر، شهرداری را خوب نمی‌شناسند و اطلاعات‌شان نسبت به شورا کافی و جامع نیست، بر همین اساس بیشتر تمرکز در مدیریت شهری پنجم معطوف بر وعده‌ها است و ما دیدیم که بسیاری از اظهارنظرهای صورت‌گرفته از سوی اعضای این دوره از روی کم‌تجربگی یا بی‌اطلاعی بوده است. 

 

* وعده‌هایی که عملیاتی نشد

در بخشی از سوگندنامه اعضای شورای شهر که در تاریخ اول شهریور 96 آن را قرائت کردند، آمده است: «مادامی که در شورای اسلامی شهر عضویت دارم در رعایت صرفه و صلاح و پیشرفت امور شهر و شهرداری اهتمام نمایم». حال سوال اینجاست: این سوگند تا چه میزان به مرز عمل نزدیک شد و شهر تهران در امور خود پیشرفت داشت؟

قناعتی در پاسخ به این سوال گفت: ۲ موضوع در این باره وجود دارد؛ یکی ناکارآمدی اعضای شورا و دیگری شرایط عمومی که بر کشور حاکم شد. در زمان حضور اعضای شورای پنجم شهر تهران، بحث مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و فشارهای خارجی متوجه کشور شد و شهرداری و شورای شهر نیز به عنوان سازمان‌ها و نهادهای تاثیرگذار در کشور از این موضوع بی‌نصیب نماندند و به عبارتی می‌توان گفت مشکلات مالی دامنگیر این بخش‌ها نیز شد. 

وی با تاکید بر اینکه ناکارآمدی مهم‌ترین ضربه به مدیریت شهری پنجم بود، اظهار داشت: متاسفانه ناکارآمدی و کم‌تجربگی ضربه سختی را به ساختار شهر زد. برای نمونه در انتخاب شهردار، این شورا با چالش رو‌به‌رو بود به‌طوری که حتی نتوانستند یک شهردار را برای ۴ سال ثابت نگه دارند تا بتواند برای شهر برنامه‌ریزی کرده و مدیریت کار را بدرستی پیش ببرد. 

عضور دوره چهارم شورای شهر تهران ضمن اشاره به انتخاب ۳ شهردار در دوره پنجم شورای شهر، اذعان داشت: عملا با مستقر شدن ۳ شهردار در این دوره به طور متوسط هر سال تهران یک شهردار به خود دیده است. شهردار یک‌ساله هم نمی‌تواند کار خاصی را برای شهر به انجام برساند. 

وی ادامه داد: تغییرات مکرر شهردار تهران باعث شد آنان نتوانند برنامه‌های‌شان را بدرستی هدایت کنند. این جا‌به‌جایی‌ها تاثیر خود را روی شهر گذاشت و ما می‌بینیم که شهر با این رویه رشدی را در خود مشاهده نکرد. باید به این نکته توجه داشت که صرفا جا‌به‌جایی‌ها معطوف به شهردار نبود و با تغییر شهردار، بدنه مدیریتی شهرداری نیز دچار تغییر و تحول می‌شد و همین موضوع باعث شد تا ثبات مدیریت در شهرداری از بین برود. 

 

* شورای شهر پاسخگوی افکار عمومی باشد

در شرایطی که مردم در ماه‌های آخر فعالیت شورای پنجم چشم‌انتظار ارائه خدمات مناسبی از سوی این شورا هستند تا شاید پرونده‌ای با نمره قبولی از آنان در ذهن‌شان نقش بندد، قناعتی بر این نکته تاکید دارد که یکسری محدودیت‌های ایجادشده از سوی شورای پنجم به اقتصاد شهر ضربه وارد کرد. 

وی گفت: برخی فعالیت‌ها در این دوره محدود شدند که البته ما با آن دسته از محدودیت‌های ایجاد شده براساس جدول قانون مشکلی نداریم اما می‌بینیم کلا بحث‌هایی که قانون برای‌شان تکلیف کرده بود را عمل نکردند، برای مثال یکسری محدودیت‌ها برای افرادی که در حوزه اقتصاد شهر فعال هستند، ایجاد کردند و در حوزه ساختمان‌سازی، چالش‌هایی را ایجاد کردند؛ این در شرایطی است که وضعیت کلی کشور مشکلات را چندبرابر کرده بود و محدودیت‌های ایجاد شده از سوی شورا مشکلات را بیشتر از قبل کرد. 

قناعتی ادامه داد: بر اساس گفته اعضای کنونی شورا، درآمدهای شهرداری به نحوی پیش نرفت که برنامه‌های‌شان پیشرفت کند و اجرایی شود، هر چند گزارش‌هایی به ما رسیده که اگر درست باشد، ناکارآمدی این شورا را بیش از پیش به اثبات می‌رساند. بر اساس این گزارش، پیش‌بینی درآمدی شهرداری محقق شده است. اگر این درآمد محقق شده باشد و آنها نتوانسته باشند کاری انجام دهند، ناکارآمدی‌شان بیش از پیش به چشم می‌آید. شورای شهر باید این اطلاعات را به افکار عمومی بدهد که اگر طبق پیش‌بینی برنامه ۵ ساله سوم بودجه‌شان از حیث درآمد محقق‌شده، چرا در شهر اتفاق مهمی رخ نداده و مردم متوجه تغییری در شهر نشده‌اند. 

عضو شورای چهارم شهر تهران در پاسخ به این سوال که آیا طرح شاخصی از سوی مدیریت شهری در تهران طی ۳ سال و نیم گذشته به اجرا در آمد یا خیر؟ پاسخ داد: ما در این دوره روند رو به رشدی را در طرح‌های شهری ندیدیم. مدیریت شهری در دوره شورای پنجم بیشتر پروژه‌هایی را که از دوره قبل باقی‌مانده و پیشرفت آنها بالای 50 یا 80 درصد بود به پایان رساند. متاسفانه باید گفت در این دوره پروژه جدیدی شروع نشد، مردم نمود خارجی از فعالیت مدیریت شهری را ندیدند و اتفاق خاصی در شهر رقم نخورد. 

وی تاکید کرد: متاسفانه در مجموع اقدامات صورت‌گرفته در این دوره حتی احداث یک تونل، یک تقاطع اصلی، یا یک مسیر کلنگ‌زنی نشد تا طرح پیش برود و مدیریت شهری بعدی بتواند کار باقیمانده آن طرح را ادامه دهد. در واقع باید گفت نه پروژه‌ای کلید خورده و نه کد پروژه مطالعاتی ایجاد شده است تا شورای بعد بیاید و ادامه‌دهنده آن باشد. عملا باید گفت شورای بعدی کار سختی را پیش‌ رو دارد و باید خودش مشکلات را احصا کرده و بحث‌های مطالعاتی را پیش بگیرد.