گروه سیاسی: برخی رسانه‌های خبری از تمایل اولیه دولت ایران به نشست کشورهای 1+ 5 درباره موضوع هسته‌ای ایران خبر می‌دهند. به گزارش «وطن‌امروز»، پس از عدم ارائه قطعنامه تروئیکای اروپایی در نشست شورای حکام، برخی رسانه‌های غربی از فراهم شدن مقدمات برگزاری نشست غیررسمی کشورهای 1+5 و ایران درباره برنامه هسته‌ای ایران خبر دادند. این همان درخواستی بود که جو بایدن در نخستین اظهارنظر خود درباره ایران پس از ریاست‌جمهوری‌اش بیان کرد. بایدن در نشست امنیتی مونیخ گفته بود به دنبال رایزنی با شرکای اروپایی آمریکا به منظور فراهم آوردن مقدمات جلسه غیررسمی 1+5 برای صحبت درباره برنامه هسته‌ای ایران هستیم؛ موضوعی که در ابتدا با مخالفت ایران مواجه شد اما با این حال گفته می‌شود این موضوع همچنان توسط وزارت خارجه در حال بررسی است. کشورهای اروپایی نیز پس از عقب‌نشینی از صدور قطعنامه انتقادی از ایران در شورای حکام آژانس اتمی در بیانیه‌ای بار دیگر از ایران تقاضا کردند درخواست حضور در جلسه کشورهای 1+5 را بپذیرد. در این بیانیه آمده است: «۳ کشور اروپایی در حال همکاری‌های فشرده برای حمایت از این تلاش‌ها هستند. ما از ایران می‌خواهیم بدون پیش‌شرط پیشنهاد هماهنگ‌کننده برجام جهت برگزاری نشست غیررسمی طرف‌های برجام و ایالات متحده آمریکا را بپذیرد. راه‌حل دیپلماتیک تنها راه برای برون‌رفت از این بحران است».

آنچه مشخص است کشورهای غربی همچنان برگزاری نشست غیررسمی 1+5 را به عنوان یک راهبرد اصلی دنبال می‌کنند؛ راهبردی که می‌توانند از طریق آن وعده نقد لغو تحریم‌ها را تبدیل به نسیه‌ای کنند که در نهایت محقق شدن آن نیز مشخص نباشد. البته اروپا و آمریکا برای رسیدن به نتیجه موردنظر خود یعنی برگزاری نشست 1+5 زمان کمی را در اختیار دارند. بر اساس توافق ایران و آژانس، کشورهای غربی ۳ ماه فرصت دارند با ایران درباره لغو تحریم‌ها توافق کنند، در غیر این صورت ایران تعهدات باقیمانده نظارتی مورد توافق با آژانس از جمله ضبط و فیلمبرداری از تاسیسات هسته‌ای را کنار می‌گذارد. ایران همچنین طی ۲ ماه گذشته و در نتیجه اجرای قانون هسته‌ای مجلس، سطح غنی‌سازی اورانیوم را به 20 درصد افزایش داده، سرعت غنی‌سازی با نصب ماشین‌های پیشرفته IR2M و IR6 افزایش پیدا کرده و همچنین راه‌اندازی مجدد نیروگاه اراک را در دستور کار دارد. 

بنابراین کشورهای غربی علاوه بر اینکه از کاهش بیشتر تعهدات نظارتی ایران در آینده نزدیک هراس دارند، از افزایش ذخایر اورانیوم 20 درصد و 5 درصد یا گسترش تاسیسات هسته‌ای ایران نیز بیمناکند و به دنبال یافتن راهی هستند که هر چه زودتر شرایط را به زمان برجام بازگردانند، البته به‌ گونه‌ای که تحریم‌ها همچنان علیه ایران باقی بماند! 

در چنین شرایطی احتمال دارد کشورهای غربی از برگه تکراری خود استفاده کنند؛ پیشنهاد آبنات به ایران و ستاندن دُر غلتان. برگه‌ای که غربی‌ها بارها در مواجهه با ایران بهره بردند و در سال‌های اخیر نیز نتایج حداکثری از این سیاست به نفع خود به دست آوردند. وعده‌ها و امتیازات کوچک در قبال تعطیلی صنعت هسته‌ای ایران در نتیجه توافق برجام نمونه بارز و مشهود به ‌کارگیری این سیاست توسط کشورهای غربی است. 

اما در برهه کنونی در قبال این سیاست باید چه رویکردی اتخاذ کرد؟ اول اینکه مقامات ایرانی نباید از موضع صریح خود درباره لغو تحریم‌ها کوتاه بیایند. «لغو تمام تحریم‌ها به عنوان شرط بازگشت آمریکا به برجام» موضوعی است که بارها مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته و همچنین در قانون هسته‌ای مجلس به آن به صراحت اشاره شده است به گونه‌ای که نمایندگان مجلس در واکنش به پابرجا ماندن تمام تحریم‌ها به‌ رغم اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران روند کاهش تدریجی تعهدات اساسی برجامی را در قالب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها تعبیه کردند. آنچه مشخص است، رویکرد مقتدرانه ایران در ۲ ماه گذشته سبب تغییر رفتار کشورهای غربی در قبال ایران شده است، بنابراین رها کردن این مسیر و بازگشت به سیاست انجام یک طرفه تعهدات یا کوتاه آمدن از شرط لغو تحریم‌ها، نه تنها به تصویر جدیدی که از ایران ترسیم شده ضربه جدی می‌زند، بلکه کشورهای غربی را به روی آوردن دوباره به سیاست فشار ترغیب می‌کند. 

علاوه بر این همان‌گونه که گفته شد، سناریوی اروپا و آمریکا درباره موضوع هسته‌ای بازگشت به برجام بدون شرط لغو تحریم‌هاست. این کشورها در راستای این استراتژی، هر گونه نرمشی را به مثابه آغاز فرآیند لغو تحریم‌ها در نظر می‌گیرند و از ایران می‌خواهند فرآیند بازگشت به تعهدات برجامی را آغاز کند و بازگشت آمریکا به برجام را به رسمیت بشناسد. با توجه به سابقه‌ای که دولت روحانی در برهه‌های مختلف از خود به جا گذاشته، کوچک‌ترین امتیاز یا آنچه کشورهای غربی آن را امتیاز می‌نامند، سبب تغییر رفتار دولت در جهت خواست کشورهای غربی می‌شود. بنابراین با توجه به این تجربه منفی نیاز ضروری است مکانیسم کارآمد و فرادولتی با حضور چندین سازمان ونهاد مرتبط در جهت نظارت بر رفتار دولت و کشورهای غربی تعیین شود که وظیفه اصلی آن صحت‌سنجی رفتار غرب در فرآیند لغو تحریم‌ها باشد. چنین مکانیسمی می‌تواند به عنوان یک سوپاپ اطمینان عمل کرده و از آسیب به منافع ملی جلوگیری کند.