مصطفی خدابخشی: «بوی بد تهران» یک بار دیگر با صحبت‌های چند روز پیش حسن روحانی مطرح شد. رئیس‌جمهور که در مراسم بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت کشور سخن می‌گفت، با اشاره به معضلات تهران بیان کرد: «رفع بوی نامطبوع در جنوب تهران موضوع مهمی است. همه عوامل دولت برای این کار بسیج شدند تا این کار انجام گیرد. از وزیر نیرو تا رئیس سازمان محیط‌زیست برای این موضوع فعالیت می‌کنند. این مساله یکی از کارهای مهم برای تهران است و دولت هم هر مقدار کمک نیاز باشد، انجام می‌دهد؛ چرا که این پروژه وسیع و سختی است». 

پاستور در حالی به موضوع بوی نامطبوع تهران ورود کرده که سال 99 سومین سال متوالی مواجهه تهران با چالش «بوی بد» است و تاکنون تلاش‌ها با وجود تشکیل پرونده «تحقیق درباره عامل یا عوامل انتشار بوی بد» بی‌نتیجه مانده و مدیریت شهری نتوانسته است راه‌حلی را برای این موضوع پیدا کند. 

 

* کانون بوی بد تهران کجاست؟

از همان روزهای ابتدایی انتشار «بوی بد» در تهران یعنی 12 دی‌ماه 97 به بعد که بخش‌هایی از تهران از جمله زعفرانیه، میدان آرژانتین، میدان فاطمی، خیابان ظفر، عبدل‌آباد، میدان ولیعصر و چند نقطه دیگر با این موضوع درگیر شدند، ۲ فرضیه مطرح شد تا بوی نامطبوع پخش‌شده در فضای شهر به گردن آلودگی هوا و در نهایت فعالیت‌ گسل‌های تهران بیفتد. 

در حالی که تهران و متولیانش به هیچ عنوان بر این باور نبودند که مجددا بوی نامطبوع نفس پایتخت‌نشینان را تنگ خواهد کرد، با آغاز فصل سرما در سال 98، بار دیگر این میهمان ناخوانده و آزاردهنده از راه رسید به طوری که ابتدا ساکنان مناطق مرکزی از جمله منطقه ۶ و حتی بخشی از مناطق جنوبی تهران این بو را احساس کردند و در ساعات پایانی همان روز و روزهای بعد، در سایر مناطق پایتخت هم این بو استشمام شد. بررسی‌ها مجددا آغاز شد و شهر و مدیریت آن درگیر چالشی شد که کانون‌های آن ۴ عامل نام گرفتند؛ از جمله کیفیت پایین بنزین، گاز مرکاپتان در لوله‌های نفت و گاز، زباله‌های آرادکوه و سوخت مازوت صنایع. بر این اساس بخش عمده‌ای از علت وقوع این رویداد زیست‌محیطی به قطع گاز برخی صنایع مستقر در جنوب تهران ربط داده شد که به علت افزایش برودت هوا از مازوت استفاده می‌کنند. نتایج تحقیقات ۲ ساله روی موضوع بوی بد تهران در نهایت به 6 عامل خلاصه شد ولی پروژه حل این معما همچنان لاینحل باقی ماند تا اینکه برای سومین سال متوالی تهران بوی نامطبوع را در پاییز 99 نیز تجربه کرد و به عبارتی در برابر این پدیده مجددا غافلگیر شد. 

 

* سردرگمی مدیریت شهری

مدیریت شهری تهران و مدیریت کلان استان تهران در حالی که نتوانستند طی ۲ سال و 2 ماه گذشته علت بروز و ظهور بوی نامطبوع تهران را تشخیص دهند، در آخرین شاخص‌های ثبت‌‌شده از این رویداد که پاییز سال جاری رخ داد، این بار نام ۳ عامل جدید را در متصاعد شدن این بو به میان آوردند به طوری که استانداری تهران اعلام کرد بخش عمده ماجرای «بو» مربوط به دامداری‌های متعدد در کریدور تهران- قم، رودخانه‌‌ای متروکه در جنوب پایتخت و دپوی زباله در این منطقه است. 

محل تمایز این رویداد با سال 98، عدم مشخص بودن مناطقی بود که بیشترین درگیری را با این موضوع داشتند و عملا مشخص نشد که شهروندان کدام مناطق بیشتر مورد آزار قرار گرفتند؛ هر چند عبدالرضا چراغعلی، معاون استاندار تهران در اظهارنظری گفت: با بررسی‌های صورت‌گرفته، بوی نامطبوع در چند نقطه تهران بزرگ برای مردم ایجاد مزاحمت کرد. 

وی ادامه داد: بر اساس بررسی‌ها و اقدامات کارشناسی انجام‌شده با حضور کارشناسان محیط‌زیست، ۳ کانون جدید برای تعیین منشأ بوی بد تهران شناسایی شده که در کریدور جاده تهران- قم و فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) قرار دارند. 

چراغعلی گفت:‌ در پی اقدامات کارشناسی انجام‌شده، دامداری‌های وسیع در این کریدور، رودخانه‌ای متروکه در جنوب و همچنین وجود مناطق زیادی برای دپوی زباله، ۳ کانونی هستند که اخیرا شناسایی شده است. در حالی که بوی نامطبوع تهران برای سومین سال متوالی خود را به مردم تهران تحمیل کرده و علل بروز و ظهور آن نه‌گانه شده است، معاون عمرانی استانداری تهران خبر از بررسی منشأ بوی نامطبوع تهران داد تا هر چه سریع‌تر و به‌ صورت دقیق نتایج آن اعلام شود. 

 

* بلاتکلیفی ادامه‌دار

بلاتکلیفی در تعیین چرایی شکل‌گیری و تشخیص کانون بحران در موضوع بوی نامطبوع تهران باعث شد پیروز حناچی، شهردار تهران از شورای شهر در این باره تذکر دریافت کند. در همین رابطه سیدآرش حسینی‌میلانی، عضو شورای شهر تهران ضمن تذکر به حناچی به دلیل مشخص نشدن منشأ بوی بد تهران گفت: ‌شهرداری باید یکی از معاونت‌هایش را متولی اصلی پیگیری این موضوع کند.  وی در تذکری به شهردار تهران درباره انتشار بوی نامطبوع در پایتخت، اظهار داشت:‌ انتشار این بو در تهران حکایت از یک معضل زیست‌محیطی نوپدید دارد که می‌توان آن را به اژدهایی چندسر تشبیه کرد که هر از گاهی سر جدیدی به آن اضافه می‌شود. وی افزود: ‌آرادکوه، مازوت‌سوزی صنایع، فاضلاب و موضوعاتی از این دست از جمله دلایل انتشار بوی نامطبوع در پایتخت اعلام شده ولی هنوز کسی موفق به اعلام نهایی دلیل آن نشده است. 

عضو شورای شهر تهران بیان داشت: با توجه به وظایف ذاتی دستگاه‌های مختلف در زمینه رفع این مشکل، لازم است با هدفگذاری و زمان‌گذاری موضوع به صورت جدی از طریق سازمان حفاظت محیط‌زیست پیگیری شود.  میلانی تأکید کرد: به شهرداری تذکر می‌دهم را پیگیر باشد و یکی از معاونان شهرداری به عنوان متولی اصلی پیگیری موضوع در نظر گرفته شود. این اظهارنظر از سوی یکی از اعضای شورای شهر حکایت از آن دارد که یا تاکنون شهرداری در این موضوع به صورت جدی ورود نکرده یا در این زمینه مسؤولیتی برای خود متصور نیست. در حالی که معاون استاندار تهران تاکید کرده بود سازمان محیط‌زیست، سازمان آب و فاضلاب و خدمات شهری شهرداری تهران در این موضوع باید بیشترین همکاری را داشته باشند. به هر حال تا لحظه تهیه این گزارش، پرونده بوی نامطبوع تهران با وجود گذشت ۳ سال از عمر مفتوح شدنش همچنان بلاتکلیف باقی مانده و مسؤولان در حوزه‌های مختلف بویژه مدیریت شهری نتوانسته‌اند چاره‌ای برای آن بیندیشند. این در حالی است که چند ماه دیگر مدیریت شهری و شورای پنجم باید سکان را به اعضای جدید در شورای ششم بدهند تا در کنار ضعف‌های شدید خدمات شهری، شبکه حمل‌و‌نقل عمومی و... بوی نامطبوع نیز باری بر دوش مدیریت آینده شهر شود.