ثمانه اکوان: مطبوعات و اندیشکده‌های حامی دولت بایدن در آمریکا از همان روزهای ابتدایی دوران ریاست‌جمهوری‌اش، راهکارهای مختلفی را برای عملی کردن وعده‌ بایدن درباره بازگشت به برجام به دولت او ارائه می‌دادند. اگرچه از همان ابتدای مطرح شدن شعار او در این باره هیچ راهکار عملی و واقعی‌ای در این باره از سوی دولت بایدن برای برداشتن گام‌های بازگشت به برجام ارائه نشد اما مطبوعات اعتقاد داشتند این شعار، مهم‌ترین اقدام گره‌گشای مسائل منطقه غرب آسیا خواهد بود. 

دولت بایدن حالا نزدیک به ۳ ماه است در کاخ سفید مستقر شده و هنوز هم با وجود مشورت‌ها و توصیه‌های مختلف راهی قطعی و نتیجه‌بخش برای بازگشت به برجام و جبران خسارات ناشی از تصمیمات «دیوانه‌وار» ترامپ در عرصه سیاست خارجی ندارد. این بار روزنامه نیویورک‌تایمز دست به کار شده تا عواقب خطرناک تعلل در این کار را به او گوشزد کند. اعضای شورای سردبیری این روزنامه که همگی از افراد کارشناس و خبره در مساله سیاست خارجی هستند، روز گذشته در مقاله‌ای با اشاره به عواقب خطرناک بازنگشتن آمریکا به برجام یا تعلل دولت بایدن در این زمینه در واقع از تمام تبعاتی گفته‌اند که قانون مجلس شورای اسلامی در قالب طرح «لغو تمام تحریم‌ها» برای آمریکا ایجاد کرده است. 

در این مقاله به دلایل شکست کمپین فشار حداکثری ترامپ و ناکام ماندن تلاش‌های او در کشاندن ایران به پای میز مذاکره اشاره شده و آمده است: «ترامپ سال 2018 به صورت یکجانبه از توافق بیرون آمد و قانع شده بود که مجموعه‌ای از تحریم‌های سرکوب‌کننده دیگر، این کشور را به قدر کافی فلج کرده و آن را به میزانی تحقیر می‌کند که با شرایط جدید دیگری که بیشتر در راستای منافع ایالات متحده باشد، موافقت کند. اما قمار رئیس‌جمهور ترامپ شکست خورد. تحریم‌های جدید، دولت ایران را برانگیخت تا فعالیت هسته‌ای خود را که پیش‌تر متوقف و تسلیم کرده بود،‌ از سر بگیرد». در بخش دیگری از این مقاله دقیقا به اقداماتی پرداخته شده است که مجلس در قانون خود دولت را موظف به انجام آنها کرده بود و آمده است: «حقیقت ناراحت‌کننده این است که تحریم‌های فشار حداکثری پایدار نیستند. این تحریم‌ها رفتار ایران را بهتر نکرده‌اند. دقیقا بر عکس؛ ایران برای تنبیه آمریکا به دلیل عدم پایبندی به توافق، به نقض‌‌های درجه‌بندی شده برجام پرداخت تا به آمریکا یادآوری کند که جهان بدون توافق هسته‌ای ایران چگونه است. بر اساس توافق هسته‌ای، ایران اجازه داشت به غنی‌سازی اورانیوم تا 67/3 درصد خلوص بپردازد؛ میزانی بسیار کمتر از درجه خلوص تسلیحاتی. ایران حالا به غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص 20 درصد می‌پردازد. بر اساس توافق هسته‌ای،‌ ایران محدود به ذخیره حدود 8/202 کیلوگرم اورانیوم بوده اما اکنون برآورد می‌شود ۳ تن ذخیره دارد. تحت برجام بازرسان اجازه داشتند سانتی‌متر به سانتی‌متر چرخه سوخت هسته‌ای ایران را بازرسی کنند اما هم‌اکنون به بازرسان اعلام شده که آنها چنین دسترسی‌ای را از دست داده‌اند. در ماه مه ‌(خردادماه) در صورتی که توافق هسته‌ای احیا نشود،‌ بازرسان آژانس دید خود را نسبت به آنچه در داخل تاسیسات هسته‌ای ایران روی می‌دهد از دست خواهند داد. این وضع موجود ایستا نیست و باز هم تغییراتی در آن ایجاد می‌شود». در عین حال در این مقاله به مساله قرارداد 25 ساله ایران و چین نیز اشاره و مطرح شده است که در صورت ادامه یافتن تحریم‌ها، دیگر هیچ کشوری به اجرای آنها اهمیتی نمی‌دهد: «دیگر کشورها از جمله چین که از نزدیک با آمریکا و قدرت‌های اروپایی برای رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران همکاری کردند، از یک‌جانبه‌گرایی آمریکا خسته شده و تعامل تجاری با ایران را به هر نحو ممکن از سرگرفتند. جیکوب لو، وزیر خزانه‌داری آمریکا سال 2016 هشدار داده بود که استفاده بیش از حد از تحریم‌های اقتصادی می‌تواند نتیجه معکوس بدی به همراه داشته باشد. اگر دیگر کشورها از تهدیدات آمریکا برای مجازات بانک‌ها و شرکت‌ها در سرتاسر جهان به دلیل معامله با ایران خسته شوند ممکن است به دنبال جایگزینی برای سیستم مالی آمریکا باشند. این اقدام نه‌تنها باعث از بین رفتن قدرت تحریم‌های آمریکا می‌شود، بلکه قطعا بانک‌های آمریکایی و وضعیت دلار به عنوان ارز ذخیره غالب جهانی نیز می‌تواند شروع به فرسایش کند. ما در حال مشاهده نشانه‌ها و نگاهی گذرا به این مساله هستیم که اگر تحریم‌ها برای مدت طولانی باقی بماند چه اتفاقی می‌افتد. اعلام اخیر چین درباره طرح خود برای سرمایه‌گذاری 400 میلیارد دلاری در زیرساخت‌های نفت، گاز و حمل‌و‌نقل ایران در مقابل دریافت نفت، نشان از آن دارد که روسیه و چین برای مدت طولانی از تحریم‌های سنگین آمریکا تبعیت نخواهند کرد».البته در این میان دلگرمی‌ای نیز به مخالفان بازگشت آمریکا به برجام داده می‌شود و آن باقی ماندن بسیاری از تحریم‌ها بعد از اقدام آمریکا برای اجرایی کردن برجام است: «اهرم و امتیازات در این باره زیاد است، حتی اگر بایدن تحریم‌های دوره ترامپ را بردارد،‌ اکثر تحریم‌های آمریکا سر جای خود باقی خواهد ماند که این تحریم‌ها اهرم اقتصادی خواهد بود که می‌توان از آن برای پیگیری توافق‌هایی استفاده کرد. تیم سیاست خارجی بایدن با این قول سر کار آمد که توافق هسته‌ای را «طولانی‌تر و قدرتمندتر» کند که هدفی باارزش است. نخستین گام برای رسیدن به این هدف، بازگشت به برجام است».اما خطر دیگری که کارشناسان حامی دولت بایدن در نیویورک‌تایمز به آن اشاره کرده‌اند، از بین رفتن فرصت مذاکره با ایران با نگاه ایران به کارنامه مذاکره با آمریکاست. در این مقاله آمده است: «وضعیت موجود از جهت‌های دیگری نیز غیر قابل دفاع است. تحریم‌ها علیه بانک‌های ایران و موسسات اروپایی و آسیایی که به تجارت با ایران می‌پردازند،‌ در اصل با هدف ایجاد درد کوتاه‌مدت بوده تا آنها را مجبور به مذاکره کنند و باقی ماندن این تحریم‌ها برای مدت نامحدود این خطر را به وجود خواهد آورد که کل اقتصاد ایران را که کشور پیچیده‌ای با بیش از 80 میلیون جمعیت است به سوی بازار سیاه سوق دهد. این کار باعث می‌شود حسن روحانی که سرمایه سیاسی خود را روی رسیدن به توافق با ایالات متحده صرف کرده است و می‌خواهد احیای آن را قبل از ترک دفترش در ماه آگوست ببیند، مورد تمسخر قرار گیرند».

با این حال راهکار شورای سردبیری نیویورک‌تایمز برای قانع کردن نمایندگانی چون باب منندز که از جمله دموکرات‌های مخالف بازگشت آمریکا به برجام است، این است که به او یادآور شود تحریم‌ها دیگری ابزاری برای به دست آوردن امتیاز و برتری در مذاکرات با ایران نیست: «انتقاد مشترک برخی منتقدان از تلاش دولت بایدن برای بازگشت به برجام این است که برداشته شدن تحریم‌ها - احترام گذاشتن به تعهدات قدیمی ایالات متحده – امتیازی را که طی ۳ سال گذشته ایجاد شده بود، از بین می‌برد. این رویکرد جمهوری‌خواهانی نظیر الیوت آبرامز، نماینده ویژه ترامپ در امور ایران و دموکرات‌هایی نظیر باب منندز، سناتور ایالت نیوجرسی و رئیس کمیته روابط خارجی سناست. منندز اخیرا به همراه 43 سناتور دیگر نامه‌ای را امضا کرده که در آن خواستار حفظ تحریم‌ها تا زمانی شده بود که توافق دیگری که می‌تواند محدودیت‌های بیشتری بر برنامه هسته‌ای ایران،‌ برنامه موشک‌های بالستیک و حمایت تهران از شبه‌‌نظامیان شیعه در منطقه اعمال کند،‌ شکل بگیرد. البته این نامه بیشتر لیست آرزوها بود تا نقطه آغازی برای گفت‌وگوها! اگر ایران تمایلی به تسلیم در برابر این خواسته‌های آمریکا داشت، بسیار قبل‌تر آنها را انجام می‌داد. در این مرحله، رویکرد رادیکال، مخالف با عقل سلیم است. اگر آمریکا از احترام گذاشتن به توافق نخستین خود خودداری کند،‌ چرا باید ایرانیان به پایبندی او به توافق دوم اعتماد داشته باشند؟»

***