صادرات کشور پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های یک‌جانبه، دچار افت شدیدی شد. افت صادرات ایران البته بیش از همه دامنگیر صادرات نفت خام کشور شد. هر چند بخش غیرنفتی صادرات کشور هم تا حدودی کاهش یافت اما تحریم نتوانست اثر چندانی بر این بخش صادرات کشور داشته باشد. کاهش صادرات کشور از یک سو، باعث کاهش درآمد ارزی کشور شد و عرضه ارز در کشور را کاهش داد. کاهش عرضه ارز در نهایت باعث جهش قیمت ارز در مدت چند ماه شد. از دیگر سو با توجه به اهمال دولت در اصلاح نظام مالیاتی برای کاهش وابستگی بودجه به درآمد نفت، کاهش درآمد نفتی باعث بروز کسری بودجه شدید شد تا جایی که دولت برای جبران این کسری مطابق بند «ج» تبصره یک قانون بودجه اقدام به برداشت از ذخایر ارزی کشور کرد. برداشت دولت از ذخایر ارزی با توجه به مسدود بودن بخش اعظمی از این ذخایر بر اثر تحریم، باعث رشد پایه پولی از ناحیه رشد دارایی‌های خارجی بانک مرکزی شد. رشد شدید قیمت ارز از یک سو و رشد پایه پولی از سوی دیگر زمینه‌ساز جهش تورم و رشد سرسام‌آور قیمت‌ها شد. بتازگی گمرک جمهوری اسلامی ایران اطلاعات صادرات کشور را منتشر کرده است که نگاهی به ارقام مندرج در این گزارش، نکات جالبی درباره وضعیت تجارت خارجی کشور در سال‌های اخیر ارائه می‌دهد. 

جزئیات آمارهای تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد اقلام عمده صادراتی ایران به ترتیب بنزین، گاز طبیعی مایع شده، پلی‌اتیلن با چگالی کمتر از 94 درصد، متانول، پسته، پروپان مایع شده، شمش فولاد، پلی‌اتیلن با چگالی بیشتر از 94 درصد، سایر روغن‌ها و قیر نفت است. بر اساس آمارهای گمرک، ارزش 10 قلم کالای عمده صادراتی بیش از 7/13 میلیارد دلار بوده که سهم آن از کل رقم صادرات 9/34 میلیارد دلاری به بیش از 39 درصد می‌رسد. 

در این میان اما رشد جهشی صادرات بنزین و تبدیل شدن این کالای راهبردی به مهم‌ترین کالای صادراتی غیرنفتی کشور در سال 99، حائز نکات فراوانی است. رشد صادرات بنزین در سال 99 ناشی از ۲ اتفاق مهم بود. عامل اول، تکمیل و بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان بود. این پالایشگاه با ظرفیت تولید روزانه بیش از 45 میلیون بشکه بنزین، ایران را از واردکننده بنزین به صادرکننده این کالا تبدیل کرد. بهره‌برداری از این پالایشگاه البته در حالی بود که دولت حدود 4 سال در تکمیل این پالایشگاه تعلل کرد تا از آن در جهت اهداف سیاسی خود بهره‌برداری کرده و این پروژه عظیم را به نام خود ثبت کند. علاوه بر این بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت هم که تا پیش از این از غیراقتصادی بودن ساخت پالایشگاه سخن می‌گفت، پس از بهره‌برداری از این پالایشگاه و آشکار شدن دستاوردهای مهم آن، تبدیل شدن ایران به صادرکننده بنزین را افتخاری خواند که باید به نام این دولت ثبت کرد. 

عامل دوم رشد سهم بنزین در کالاهای صادراتی و تبدیل آن به مهم‌ترین کالای صادراتی غیرنفتی اما بازگشت سهمیه‌بندی در آبان‌ماه سال 98 بود. دولت روحانی پیش از این و در سال 94 سهمیه‌بندی را به بهانه‌های مختلف برچید. این اقدام دولت باعث رشد شدید مصرف بنزین و بازگشت قریب‌الوقوع وابستگی کشور به واردات نفت شد. در شرایطی که کشور تا وابسته شدن مجدد به واردات بنزین فاصله چندانی نداشت، دولت اقدام به بازگرداندن طرح سهمیه‌بندی و نظام دو نرخی بنزین کرد. با این حال اما اجرای غلط این طرح هزینه سنگینی به کشور تحمیل کرد و باعث اعتراض مردم نسبت به آن شد. این در حالی بود که اگر دولت مسائل فنی و اقتصادی کشور را درگیر سیاسی‌کاری نمی‌کرد و طرح سهمیه‌بندی را حذف نمی‌کرد، نه‌تنها اتفاقات تلخ آبان 98 رخ نمی‌داد، بلکه بخش زیادی از بنزین تولیدی در کشور به جای مصرف داخلی صادر می‌شد و درآمد ارزی آن می‌توانست کمک حال اقتصاد کشور در تنگنای ارزی شود.