مصطفی پورکیانی: محمد صدری، تهیه‌کننده و مستندساز که آثاری همچون «روایت فتح، شقایق، سرزمین خسته، سفری به شرق دور، از آفریقا، همراه با نیل، چشمه و شقایق، وکوبا؛ مرز سایه روشن» را در کارنامه دارد، کتاب جدیدش به نام «روزهای زخمی» را که یادداشت‌های مستند و روزانه وی از سفرهایش به عراق و سوریه است منتشر کرد. به همین بهانه «وطن‌امروز» در گفت‌و‌گویی با صدری به جزئیات این اثر پرداخت. 

صدری در پیش‌گفتار کتاب می‌نویسد: زمستان 98 بعد از بازگشت از سفر سوم سوریه بود که ویروس کرونا همه را خانه‌نشین کرد. قرنطینه خانگی خیلی‌ها را به کارهایی واداشت که در وضعیت معمول فرصت انجام‌شان را نداشتند. من هم بیمار شدم و دوران نسبتا طولانی بیماری که همه علائم ابتلا به کرونا را هم داشت، پشت سر گذاشتم و پس از بهبودی نسبی، کار نوشتن کتاب را آغاز کردم. چندین‌‌بار خاطرات و عکس‌های سفر عراق و سوریه را مرور کردم. حاصل آن کتابی است که حالا پیش روی شماست. 

نویسنده با توجه به سابقه مستندسازی در پی داستان‌سرایی و قصه‌پردازی نیست و سعی می‌کند واقعیت‌ها را منتقل کند چون معتقد است گاهی واقعیت از هر قصه‌ای جذاب‌تر است. 

او اینگونه ادامه می‌دهد: سعی کرده‌ام خواننده را با تجربه‌های خود در مسیر ثبت و ضبط رویدادها و هم‌قدمی و هم‌نفسی با مردان جنگ، شریک کنم و آنچه را که دیده، شنیده و فهمیده‌ام، بازگو کنم. اگر جایی به تناسب موقعیت و موضوع، اطلاعاتی را در کنار خاطره‌ای بیان کرده‌ام، مطلقا قصد ورود به بحث‌های کارشناسانه و تخصصی در آن موضوع را نداشته و فقط خواسته‌ام خواننده را نسبت به مطالعه بیشتر در آن زمینه ترغیب کنم. این رویه را از حدود 30 سال پیش و در جریان نگارش سفرنامه‌های ۳ جلدی سیاره رنج، داشته‌ام. 

این مستندساز با اشاره به تلاشش برای نوشتن در کنار تولیدات تلویزیونی، معتقد است خاطراتم گاهی در نهایت اختصار و در حد پرداختن به کلیات امور و گاهی کمی مفصل و با جزئیات بیشتر است. انگیزه اصلی هم بیان دردها و رنج‌هایی است که بشر امروز برای پرداختن بهای زندگی‌های مرفه و بی‌درد سرمایه‌سالاران ینگه‌دنیایی کشیده و می‌کشد. 

صدری می‌گوید: بارها در ایران خودمان و میان دوستانم با این پرسش مواجه بوده‌ام که چرا مستند جنگی می‌سازی؛ سؤالی که هیچ‌کس از مستندسازان راز بقا، که مثلا به زندگی خرس‌های قطبی می‌پردازند، نمی‌پرسد. من نمی‌دانم جواب این دوستان را چه بدهم. اگر این، پرسش شما هم باشد، شاید بتوانید پاسخش را لابه‌لای یادداشت‌های روزهای زخمی پیدا کنید. 

 

* اهمیت حضور حاج‌قاسم در سوریه و عراق

صدری از یادداشت‌های روزانه این سال‌های خود در جریان مستندسازی می‌گوید: از 30 سال پیش در کنار کار مستندسازی که انجام می‌دادم، وقایع روزانه را همیشه یادداشت می‌کردم. بویژه در سفرهایی مثل عراق و سوریه یکسری تصاویر را نمی‌شود نشان داد؛ ما هنوز از عراق و سوریه تصاویر گرفته شده بسیاری داریم که قابل پخش نیست و تا زمانی که شرایطی فراهم شود تا این تصاویر پخش شود، به نظرم بهترین شیوه ثبت آنها، نوشتن است تا به فراموشی سپرده نشود. نویسنده کتاب «روزهای زخمی» درباره جزئیات این کتاب گفت: در واقع این کتاب حاصل 4 سفر من است؛ یک سفر به عراق و ۳ سفر دیگر به سوریه که هر سفر به مثابه یک فصل کتاب در نظر گرفته می‌شود. فصل اول کتاب به نام «سلیمان بیگ» مربوط می‌شود به نخستین عملیات رسمی علیه داعش به نام عملیات آزاد‌سازی شهر آمرلی از دست تروریست‌های داعش توسط نیروهای مردمی و ارتش عراق که در این بخش به نقش مستقیم شهید حاج‌قاسم سلیمانی در طول عملیات به طور مفصل پرداخته شده است. فصل دوم کتاب مربوط به سفری در سال 94 به سوریه است که در آن مدت عملیات به خصوصی انجام نگرفت. فصل بعدی به سفر به سوریه در سال 96 اختصاص دارد که مصادف شد با آزادسازی دیرالزور، المیادین و بوکمال و ختم سلطه داعش بر سوریه. سفر آخر و فصل نهایی کتاب مربوط می‌شود به سفری که در زمستان سال 98 اتفاق افتاد که به بازپس‌گیری مناطق شمالی سوریه منجر شد که به نام «سرزمین‌های شمالی» فصل آخر این کتاب را شامل می‌شود.  صدری که در زمان جنگ ایران و عراق به عنوان فیلمبردار در گروه روایت فتح و همراه شهید آوینی حضور داشته، درباره حاشیه‌های اخیر این روزها درباره این شهید می‌گوید: سوای اینکه ما باید در تولید و تهیه آثارمان اخلاق را رعایت کنیم، به نظر من شهید آوینی متعلق به همه است و نباید روایت خاطرات و گفتن از آن شهید را فقط به نفرات خاصی اختصاص دهیم و اجازه دهیم هر کس البته با رعایت اخلاق، روایت خودش را بیان کند. محمد صدری با توجه به سفرهای زیادی که به نقاط مختلف دنیا از آفریقا، چین، ویتنام، افغانستان، عراق و سوریه داشته، با اهمیت بودن داستان سوریه را اینچنین توضیح می‌دهد: در جاهای دیگر ما منافع مشترک آنچنانی نداریم و صرفا به خاطر یاری رساندن به صدای مظلومیت آن مسلمانان به آنجا می‌رفتیم اما در سوریه و عراق داستان متفاوتی وجود دارد؛ در این ۲ کشور به علت وجود منافع ملی و استراتژیک، ماجرای متفاوتی در جریان است.