گروه سیاسی: سریال واکنش‌ها نسبت به اظهارات نسنجیده وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی که اخیرا از وی منتشر شده است به پاستور رسید تا حسن روحانی نیز بدون قبول مسؤولیت سخنان ظریف و حتی اقرار به وجود فاصله میان این سخنان و نظرات دولت، به یک دفاع حداقلی از وزیر خود اکتفا کند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، اظهارات شائبه‌برانگیز ظریف در گفت‌وگو با سعید لیلاز آنقدر حاشیه‌ساز بود که به محض پخش در یکی از شبکه‌های معاند و ضدانقلاب واکنش طیف‌های گسترده‌ای از مردم و فعالان سیاسی را با خود به همراه داشته باشد. در این میان اما چهره‌های دولتی استراتژی سکوت را بر هر چیزی ارجح دانستند تا زمانی که رسانه‌های اصلاح‌طلب از «ظریف‌کشی» و پایان عمر سیاسی مشهورترین وزیر دولت سخن می‌گویند، هزینه کمتری به دولت تحمیل شود. در همین زمینه روز سه‌شنبه سخنگوی دولت به ارائه توضیحاتی در زمینه موقعیت ضبط این گفت‌وگو اکتفا کرد. علی ربیعی در نشست خبری با خبرنگاران بدون ارائه توضیحاتی پیرامون محتوای اظهارات وزیر امور خارجه، این مهم را به شخص ظریف واگذار کرد و گفت: البته ما منتظر خواهیم بود ظریف به ایران بازگردد و توضیحات لازم در زمینه سوءبرداشت‌ها را ارائه خواهد داد. 

اما جا خالی دولت در برابر واکنش‌های افکار  عمومی به اظهارات ظریف به سخنگوی دولت محدود نماند تا حسن روحانی نیز روز گذشته در جلسه هیات دولت اعلام کند که نظرات وزیر امور خارجه را نباید نظر دولت و رئیس‌جمهور دانست؛ مساله‌ای که شاید در طول 8 سال گذشته بی‌سابقه به نظر آید. با این حال روحانی سعی کرد با تکرار توضیحات ربیعی و بیان سخنانی پیرامون رابطه حسنه میان دولت و سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی، کمی از فشار فضای عمومی به دولت خود بکاهد. 

 

* سخنان ظریف نظر دولت نیست

روحانی در این جلسه درباره فایل صوتی منتشر شده از وزیر امور خارجه اظهار کرد: امروز در جامعه ما دشمنان هر روز داستانی می‌سرایند و می‌خواهند وحدت جامعه ما را بهم بزنند. در ماجرای پخش شدن این نوار صوتی محرمانه دیدید که توسط کثیف‌ترین برنامه و شبکه‌ای که سراسرش ضد‌اسلام و ایران است و پولش را عربستان سعودی تأمین می‌کند این کار صورت گرفت. وی با اشاره به اینکه دولت جدید آمریکا متوجه شده که راهی جز تسلیم در برابر حقانیت ایران ندارد، ادامه داد: در این وسط باید عده‌ای یک چیزی را علم می‌کردند. دزدیدن یک سند و نوار محرمانه مساله‌ای است که باید مورد بررسی قرار گیرد که چرا در این مقطع صورت گرفته و این موضوع به وزارت اطلاعات برمی‌گردد که بررسی می‌کنند ریشه‌هایش چه بوده است؛ در حالی که حتی شاید می‌شد هفته گذشته هم این نوار پخش شود درست در مقطعی که مذاکرات وین در اوج موفقیت است آن را پخش می‌کنند تا در درون کشور تفرقه ایجاد کنند. روحانی به دلایل ضبط چنین نوارهایی اشاره کرد و یادآور شد: دولت در سال آخر کار خود مثل همه دولت‌ها دستاوردهای خود را در مجموعه‌ها و کتاب‌هایی ثبت و ضبط می‌کند. دولت دوازدهم هم این کار را شروع کرده و انجام داده است. وی با بیان اینکه در دنیا هم همین گونه است، عنوان کرد: در تمام دنیا هم همین است و استثنایی وجود ندارد. ما هم در جلسات خود خیلی راحت حرف می‌زنیم و نظرات‌مان را می‌گوییم و جمع‌بندی می‌کنیم. به هر حال بنا بوده این فایل صوتی محرمانه باشد و بعدا بخشی از آن منتشر شود و بخشی از آن مثل همه اسناد به عنوان سند محرمانه برای آینده و تاریخ باقی بماند اما اینجا توسط فرد یا جمع و گروهی سرقتی انجام گرفته و مسؤول کار آن وزارت اطلاعات است که باید تمام توان خود را به کار گیرد و بفهمد چگونه سرقت شده است و به هر کسی که قصور و تقصیر هم کرده نباید هیچ رحمی شود و باید قاطعانه برخورد شود. رئیس دولت دوازدهم در ادامه بیان کرد: بخشی از مطالبی که گفته شده عادی است و برخی از آن مطالب هم نظر دولت یا شخص رئیس‌جمهور نیست. به هر حال هر وزیر و مقامی ممکن است نظرات و نکاتی داشته باشد که بخواهد به صورت محرمانه برای آینده بماند و اشکالی هم ندارد. روحانی در ادامه به ارائه تعریفش از ۲ مفهوم «میدان» و «دیپلماسی» به‌ عنوان جنجالی‌ترین بخش اظهارات ظریف پرداخت و گفت: میدان و دیپلماسی، ۲ صحنه مقابل هم نیستند و اگر کسی فکر می‌کند که یا میدان یا دیپلماسی، یا پیروزی سیاست خارجی یا پیروزی دفاعی، یا پیروزی میدان یا پیروزی مذاکرات حرفش حرف دقیقی نیست. من به عنوان کسی که زندگی‌ام تجربه همین چیزها بوده حرف می‌زنم. اینها مسائل عادی است که انجام می‌گیرد. من می‌دانم که میدان و دیپلماسی ۲ مساله است اما این باید به آن و آن باید به این کمک کند و اینها ۲ بازو هستند که یک هدف را دنبال می‌کنند، نه اینکه یک دست یک کاری مخالف آن دست انجام بدهد. ۲ دست با هم می‌آیند و در نهایت یک کار را انجام می‌دهند. رئیس شورای عالی امنیت ملی ادامه داد: سردار سلیمانی هم مسائل مهم منطقه از عراق و سوریه و یمن و لبنان گرفته تا قبل از آن، افغانستان را در شورا مطرح می‌کرد. شهید سلیمانی شخصیت ویژه‌ای بود که من تقریبا 36 سال با او بودم. از سال‌های دفاع‌مقدس تا بعد از آن در دبیرخانه شورا و در مقاطع مختلف او را در شورای عالی می‌دیدم و در دوره ریاست‌جمهوری هم در روزشماری که منتشر خواهد شد می‌بینید چه روزهایی با هم ملاقات کرده‌ایم، البته مباحث مطرح شده چون مباحث طبقه‌بندی است فعلا منتشر نخواهد شد. سردار سلیمانی شخصیتی باهوش، مخلص، بسیار فداکار و متواضع بود اما در عین حال روی نظرات خودش صلابت داشت و براحتی دست از نظراتش برنمی‌داشت و روی آن پافشاری می‌کرد و در نهایت وقتی نظرات جمع را می‌دید، تغییر می‌داد؛ ما چنین شخصیت‌هایی در میدان داشتیم. روحانی در ادامه تأکید کرد: همین شخصیت‌ها در دیپلماسی هم وجود دارند. اتفاقا بهترین مشاور در سیاست خارجی در منطقه سردار سلیمانی بود که نظراتش دقیق و موثر بود. ما نباید اینجا بگوییم که یک بخش سیاسی و فعالیت دیپلماتیک است و یک بخش نظامی است که باید در میدان عمل فعالیت کند. این موضوع تنها در سیاست خارجی و میدان عملی هم نیست، بلکه مثلا در اقتصاد هم همین است و بخش سیاست‌گذار و بخش بازار باید در کنار هم قرار بگیرند و در این میان ممکن است اختلاف نظر هم وجود داشته باشد. 

 

* ظریف: چالش نظری بود(!)

روز گذشته اما ظریف نیز بالاخره به شکل مستقیم و بدون هیچگونه عذرخواهی نسبت به انتشار این فایل صوتی واکنش نشان داد. او پیش از این با انتشار یک برش چند ثانیه‌ای گفت‌وگویش که در آن اظهار داشته بود «من معتقدم کار برای تاریخ نکنید، چون خطاب به تاریخ دارم می‌گویم خیلی نگران تاریخ نباشید؛ نگران خدا و مردم باشید» به شکلی غیرمستقیم نسبت به این موضوع واکنش نشان داده بود و مواضعش را اظهاراتی برای تاریخ خوانده بود. اما وزیر امور خارجه روز گذشته با انتشار یک متن دلنوشته‌ای از خود در صفحه شخصی اینستاگرامش نوشت: «بسیار تاسف خوردم که چگونه یک بحث نظری محرمانه پیرامون ضرورت هم‌افزایی دیپلماسی و میدان - به منظور استفاده دولتمردان بعدی از تجربیات گرانبهای ۸ سال گذشته - به یک کشمکش داخلی تبدیل می‌شود و آسیب‌شناسی صادقانه و مشفقانه برخی روندها به مثابه انتقاد شخصی معرفی می‌گردد». ظریف با یادآوری مجدد رفاقتش با سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی ادامه داد: «تقلیل بحث نظری درباره ارتباط ۲ بال قدرت خارجی جمهوری اسلامی ایران، یعنی دیپلماسی و میدان، به مثابه بهانه‌ای برای دوگانه‌سازی میان نظامیان سرافراز و دیپلمات‌های غیور که هر دو برای عزت و سربلندی ایران عزیز می‌کوشند، نه‌تنها کوته‌اندیشانه، بلکه در تقابل کامل با نگرش این دانشجوی روابط بین‌الملل است که میدان و دیپلماسی را مقوم و مکمل می‌داند و نکته اصلی عرایضش - در نواری که نمی‌داند چگونه از آن سوی آب‌ها سردرآورده - ضرورت تنظیم هوشمندانه رابطه میان این ۲ بال و تعیین اولویت‌ها توسط ساختارهای قانونی و تحت اشراف عالی مقام معظم رهبری است».

لحن طلبکارانه وزیر امور خارجه پیرامون اظهارات پرهزینه و جنجال‌آفرینی که حتی رئیس‌جمهور نیز حاضر به پذیرش هزینه‌های آن نیست را می‌توان یک بی‌اعتنایی کامل نسبت به نگرانی‌ها و واکنش‌های افکار عمومی دانست.

 

* پرسش‌های بی‌پاسخ افکار عمومی

نخستین مساله‌ای که پس از خواندن اظهارات این روزهای مقامات دولتی در واکنش به فایل صوتی منتشرشده از ظریف به اذهان می‌رسد، فرار از پذیرش مسؤولیت این سخنان است. به‌گونه‌ای که فراتر از سخنگوی دولت و رئیس‌جمهور، شخص وزیر امور خارجه نیز تمایلی به پذیرش هزینه‌های اظهاراتش ندارد و با چالش نظری خواندن سخنان مطرح شده در گفت‌وگو با سعید لیلاز سعی می‌کند از بار فشارها با خود بکاهد. 

با این حال، کماکان پرسش‌های بی‌پاسخ فراوانی را می‌توان پیرامون مواضع ظریف و سیاست خارجی دولت طرح کرد. آیا سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور در 8 سال گذشته برخلاف آنچه رئیس دولت نیز اظهار داشت برای «میدان» و «دیپلماسی» رقابت قائل بوده است؟ حتی اگر این موضوع را بتوان به عنوان بخشی از چالش نظری ظریف به حساب آورد، این پرسش مطرح می‌شود که عرصه عملی سیاست خارجی به پشتوانه این چالش نظری چه رویکرد محاسباتی خطرناکی در نظام تصمیم‌گیری خود داشته است؟