گروه فرهنگ و هنر: سی‌و‌هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر قرار است خردادماه امسال برگزار شود؛ جشنواره‌ای که سال گذشته در کوران کرونا و وحشت حاصل از آن، برگزاری‌اش لغو شد تا برای نخستین‌بار در دوران جداسازی بخش جهانی از ملی، تأخیری یک ساله در برگزاری این ۲ رویداد رخ دهد. اما نکته جالب آنکه احتمالا امسال ۲ یا ۳ سالن روباز هم خواهیم داشت که تجربه‌ای تازه برای سینمای ایران محسوب می‌شود. برای جشنواره‌های جهانی این قانون به ‌عنوان یک پروتکل ثبت شده است که در دوران برگزاری در شرایط کرونا باید از سالن‌های روباز هم استفاده کنند. استفاده از محیط‌های روباز در دوران کرونا یکی از تمهیدات کشورهای مختلف برای فراموش نشدن آیین سینما رفتن بوده است. شاید نزدیک‌ترین تصویر از این پدیده به روزهای ابتدایی سال ۹۹ بازگردد؛ زمانی که عکس‌هایی از ماشین‌های پارک شده سینمادوستان در شهر مارل آلمان منتشر شد که افراد در داخل خودروهای خود، رو به پرده بزرگی به تماشای فیلم نشسته بودند. آلمان پیشگام این اتفاق در روزهای آغازین همه‌گیری کرونا شد تا این ظرفیت فراموش شده تا به آن روز، بار دیگر توجه‌ها را به خود جلب کند. سینماماشین خیلی زود در کشورهای دیگر از جمله کره‌جنوبی تجربه‌ای موفق را در روزهای کرونایی به همراه آورد؛ در این کشور در اکثر پارک‌ها و پارکینگ‌های عمومی صفحه‌ نمایشی بزرگ برپا کردند تا شرایط روحی مردم از تجربه تلخ قرنطینه بهبود پیدا کند. در ایران هم با بروز بحران کرونا، این فیلم «خروج» بود که برای نخستین بار بعد از انقلاب توانست مسیر مسدود شده تماشای فیلم روی یک پرده بزرگ در فضای باز را هموار کند. همین هم شد، سینماماشین خیلی زود توانست در چند نقطه از تهران و البته چند شهرستان مخاطبان خود را در روزهایی که عنصر «سرگرمی» کمرنگ و کم‌رنگ‌تر شده بود، پیدا کند. سینماهای روباز حالا چهره‌ای تازه از جشنواره‌های مختلف سینمایی ساخته و شکل و شمایلی نو به آنها داده؛ موضوعی که پیش از این در جشنواره‌های معتبر جهانی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. 

حالا طبق آنچه دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر گفته، گویا قرار است در سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر هم استفاده از سالن‌های روباز باب شود. پردیس «چارسو» که پیش از این مقر اصلی برگزاری این رویداد سینمایی بوده، سالنی با سقف بلند دارد که امکان ردوبدل شدن هوا را فراهم می‌کند. پیش از این در خبرها آمده بود مجموعه باغ کتاب یک سالن روباز با ظرفیت ۶۰۰ صندلی دارد که امکان اجتماع مخاطبان با فاصله اجتماعی مناسب را فراهم می‌کند و می‌شود این سالن را احیا کرد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای سالن روباز بزرگی است و در میان پارک‌های مشهور شهر تهران هم ظرفیت‌های مشابهی برای بهره‌گیری به ‌عنوان «سینمای روباز» وجود دارد. 

 

* «جام جهان‌نما» و «جشنواره جشنواره‌ها»

دبیر نشست خبری سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در نشستی مجازی درباره جزئیات این دوره از جشنواره توضیحاتی ارائه داد. محمدمهدی عسگرپور در ابتدای این نشست رسانه‌ای بیان کرد یکی از موضوعات این دوره، تجربه استفاده از سالن‌های روباز برای اکران است. پردیس چارسو فضایی را در طبقه بالایی دارد که به سینمای روباز اختصاص داده است. یک سالن سینمای کانون هم از سال‌های دور، سینمای روباز بوده و از آن استفاده نمی‌شده است. در چارسو یک سالن دیگر هم داریم که روباز نیست اما هوا بخوبی در آن جریان دارد و می‌توان از آن استفاده کرد. وی گفت: ما نخستین جشنواره‌ای بودیم که برگزاری آن را لغو کردیم. در این مسیر تجاربی را به‌ دست آوردیم. قرار بود در نیمه اول سال جشنواره برگزار شود اما عملا شدنی نبود. چون غیر از آن برگزاری جشنواره جهانی فجر به جشنواره ملی نزدیک می‌شد و برای همین سال گذشته ترجیح دادیم جشنواره را لغو کنیم البته ما تجارب جدیدی به دست آوردیم، پلتفرم‌هایی طراحی کردیم تا برخی فعالیت‌های ما به شکل مجازی برگزار شود. ما از تجارب جشنواره‌های دیگر هم استفاده کردیم. تعدادی از رویدادهای جهانی با تغییر در زمان، برگزار شدند. برخی دیگر هم به شکل فیزیکی و برخی هم به شکل ترکیبی برگزار شدند. عسگرپور توضیح داد: انتخاب فیلم‌های جشنواره و کارهای دیگر در قالب دبیرخانه دائمی انجام می‌شود. چون انتخاب فیلم از کشورهای مختلف پارامتر یک‌مجهولی نیست، همه جشنواره‌ها در طول سال، جریان کلی رویدادها و جشنواره‌های دیگر را رصد می‌کنند. از حدود ۲ سال و اندی پیش به این طرف، همکاران ما در ستاد جشنواره کار انتخاب فیلم را انجام می‌دادند. برخی فیلم‌هایی که برای سال گذشته انتخاب شده بودند، عملا دیگر غیرقابل استفاده بودند، چون یا اکران شده بودند یا در جشنواره‌های دیگر حضور پیدا کردند، به همین دلیل سیکل دیگری را پیگیری کردیم و در قالب آن بیش از هزار فیلم رصد شد. 

وی همچنین توضیح داد بخش‌هایی از جشنواره مثل خیلی از جشنواره‌های دیگر حذف شد. آن بخش‌هایی که متکی به حضور میهمانان است، یا باید به شکل مجازی برگزار می‌شد یا به ‌طور کامل حذف می‌شد. امسال بازار فیلم که محل خوبی برای سینمای ایران و منطقه است، به شکل مجازی برگزار می‌شود. جشنواره جهانی فجر در منطقه جزو معدود جاهایی است که بقیه می‌توانند از آن استفاده کنند. مهم‌ترین تصمیم ما این بود که این بخش به شکل مجازی برگزار شود و مهم‌ترین مسأله هم در این ‌باره، پلتفرم امن بود.

وی ادامه داد: یک سال و نیم پیش، سر همین موضوع، جشنواره‌ها به مسأله خوردند. پلتفرمی در جشنواره کن استفاده شد که «سیناندو» نام داشت. این پلتفرم برخی از مسائل خود را حل کرد و حالا بستری کاملا امن است. ما با این پلتفرم به جمع‌بندی رسیدیم و برای این بخش ۶۰ پکیج را در نظر گرفته‌ایم و ۴۰۰ ظرفیت استفاده‌کننده هم خواهد داشت. نحوه استفاده از این پلتفرم کاملا تخصصی است اما مخاطبان عادی نمی‌توانند به آن ورود کنند و مشخص است چه کسانی به آن ورود پیدا می‌کنند. عسگرپور در ادامه گفت: یکی دیگر از بخش‌های جشنواره کارگاه‌های آموزشی است، که آن را هم به شکل مجازی برگزار می‌کنیم. اساتید خوبی در این کارگاه‌ها خواهیم داشت. در حالت عادی ممکن بود این اساتید نتوانند به ایران سفر کنند اما حالا می‌توانند به ‌صورت مجازی آموزش بدهند. وی تأکید کرد: ما امسال میهمان خارجی نخواهیم داشت اما درخواست زیادی داشتیم که افراد دوست داشتند به صورت فیزیکی بیایند. ترجیح دادیم میهمان به صورت فیزیکی نداشته باشیم. 

عسگرپور در توضیح دیگر بخش‌های سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر گفت: مشابه بخش مسابقه ایران و مسابقه بین‌الملل که برای سینمای بلند است، بخش‌های فیلم‌های کوتاه هم وجود دارد. «جام جهان‌نما» و «جشنواره جشنواره‌ها» هم برگزار می‌شود که مربوط به فیلم‌های مطرح و فیلم‌هایی است که به جشنواره‌های خارجی رفته‌اند. در بخش «مستند زیر ذره‌بین» مربوط به سینمای مستند، نمایش فیلم‌های مرمت‌شده را نیز خواهیم داشت. در این بخش ۱۰ فیلم بلند خارجی و ۴ فیلم ایرانی خواهیم داشت که عناوین آن را بعدا عنوان می‌کنیم. یکی از این فیلم‌ها مجموعه مستندهایی از دهه ۲۰ ایران است؛ نخستین فیلم رنگی که در کشور ما فیلمبرداری شده و آمریکایی‌ها آن را ساخته‌اند. 

در بخش سینمای ژانر که روی فیلم‌های ژانر تمرکز می‌کند، ۵ تا ۷ فیلم و در بخش شاخه‌‌های زیتون هم فیلم‌هایی خواهیم داشت. 

وی درباره کارگاه‌های این دوره از جشنواره توضیح داد: کارگردانی، موسیقی فیلم، تدوین و... موضوع کارگاه‌ها را تشکیل می‌دهد. پردیس چارسو محل برگزاری جشنواره خواهد بود و در این محل، نمایشگاه پوستر خواهیم داشت که شامل فیلم‌های دهه ۶۰ و ۷۰ سینمای ایران خواهد بود. نکته مهم دیگر وجود گرافیست‌های مطرح است. پوسترهای دیگری هم برای فیلم‌هایی است که در کشور کوبا به نمایش درآمده‌اند. چند گذر سینما هم خواهیم داشت که نام مکان آنها را بعدا اعلام خواهیم کرد که با همکاری شهرداری اتفاق خواهد افتاد. عسگرپور درباره دلیل اصرار بر برگزاری جشنواره جهانی فجر در شرایط کرونایی به رغم تعطیلی رویدادهای جهانی توضیح داد: این سوال احتمالا وجه قالب بسیاری از سوالات درباره جشنواره جهانی فجر باشد که در طول ۲ سال گذشته خیلی‌ها با آن مواجه شده‌اند. ما فهرستی از جشنواره‌هایی که برگزار شدند، داریم، البته این مورد، تنها دلیل برگزاری جشنواره ما نیست. وی افزود: جشنواره‌های ونیز، تورنتور، سن سباستین، بوسان، لندن، قاهره و آنتالیا به صورت حضوری برگزار شدند؛ بخشی به‌صورت مجازی و بخشی فیزیکی. 

عسگرپور ادامه داد: نکته دوم اینکه آیا در همین کشورها که جشنواره‌های خود را فیزیکی یا دوگانه برگزار کردند، جماعتی هم حضور داشتند که تا این حد اعتراض کنند؟ مثلا بگویند به جای برگزاری جشنواره این پول را بدهیم به بی‌بضاعت‌های سینما! من قصد تحقیر یک بخش را ندارم. من حداقل با این پدیده مواجه نشده‌ام. این کشورهایی که اسم بردم همه جزو کشورهای قدرتمند اقتصادی نیستند؛ کشورهایی که عرض و طول‌شان از جهات مختلف به ما نزدیک است. من روی این غائله اصلی که خیلی‌ها اشاره می‌کنند، سوال دارم. 

عسگرپور در ادامه این نشست رسانه‌ای مجازی، درباره ارتقای بخش «شاخه‌های زیتون» در این دوره از جشنواره بیان کرد: در این بخش چند فیلم خوب در حوزه مقاومت داریم و در منطقه فیلم‌های خوبی در حال ساخت است. این بخش برای این است که به موضوع مقاومت توجه شود، زیرا یکی از کارکردهای جشنواره‌ها این است که به بخش‌هایی تمرکز و توجه بیشتری می‌کنند. 

دبیر سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر درباره بودجه این رویداد توضیح داد: جریانی در طول این چند سال به نام شفاف‌سازی راه افتاده که اساسش در همه جا خوب است، یعنی اینکه بدانیم بودجه خبرگزاری‌ها و نهادها از کجاست؟ همه باید به این شفاف‌سازی پایبند باشند. نمی‌شود یک جا مدام بودجه‌اش را اعلام کند و بقیه جاها بودجه‌های خود را اعلام نکنند. ارشاد در این سال‌ها اطلاعات فعالیت‌های خود را اعلام کرده و این خوب است. کل بودجه جشنواره جهانی در زمانی که برگزار می‌شد به اندازه بودجه یک و نیم تا ۲ فیلم بود، در حال حاضر با حذفیات و وضعیت موجود، بودجه برگزاری به اندازه نیم فیلم خواهد بود. اگر فکر می‌کنید بودجه نیم فیلم زیاد است، بنشینیم با هم درباره‌اش صحبت کنیم. 

وی در پایان گفت: درباره بودجه سال گذشته جشنواره جهانی که در آمار فارابی آمد، 5/1 میلیارد برایش خرج شده است، برخی گفتند بودجه‌ای برای جشنواره برگزار نشده صرف شده، البته من می‌دانم گاهی با یک جریان رسانه‌ای مواجه هستیم که برخی از آنها زرد هستند ولی ما باید به همه جواب بدهیم. 

درباره جشنواره سال گذشته به آن روزها برگردیم، ببینیم در اسفندماه شرایط کرونا چگونه بود؛ ما جشنواره را تا نزدیک برگزاری جلو برده بودیم. پروازها، هتل‌ها و... رزرو شده بود. اتفاقا باید بیشتر هزینه می‌شد اما احساس کردیم نمی‌دانیم چه اتفاقی در حال رخ دادن است و باید جلوی هزینه‌ها را بگیریم، اگر نه خیلی باید هزینه می‌شد. حساب کنید جشنواره‌‌ای به سه‌چهارم برگزاری رسیده، پس باید حداقل 7-6 میلیارد برایش هزینه می‌شد، در صورتی که هزینه‌های ما کم بود. امسال امیدواریم با بودجه نیم فیلم جشنواره برگزار شود.