گروه سیاسی: روزنامه فایننشال‌تایمز ماه پیش در گزارشی به نقل از ۳ منبع آگاه مدعی گفت‌وگوی مستقیم مقامات ارشد ایران و عربستان در بغداد پس از 5 سال قطع روابط دیپلماتیک میان ۲ کشور شد. در این گزارش آمده بود: هدف از این مذاکرات که دور اول آن ماه جاری (آوریل) در پایتخت عراق انجام شده، اصلاح روند روابط میان ۲ کشور بوده است و نخستین گفت‌وگوی سیاسی مهم میان ۲ کشور از سال ٢٠١٦ به شمار می‌آید. این ادعا که واکنش‌های متعددی را برانگیخت، نه‌تنها توسط مقامات رسمی ۲ کشور تکذیب نشد، بلکه به نحوی بر آن صحه گذاشته شد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به این ادعا در آن زمان گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره از گفت‌وگو با پادشاهی سعودی استقبال کرده است. یک مقام وزارت خارجه عربستان سعودی هم در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز مذاکرات اخیر میان ایران و عربستان را تایید و ابراز امیدواری کرد که نتیجه‌بخش باشد. 

  بعد از این گزارش و تایید تلویحی مذاکرات، کشورهای گوناگون به این موضوع واکنش‌های مثبتی نشان دادند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده گفت: آمریکا از مذاکره تهران- ریاض استقبال می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه چین هم از استقبال پکن از گفت‌وگو میان ایران و عربستان سعودی خبر داد و این امر را به نفع صلح و ثبات منطقه دانست. از کشورهای منطقه نیز می‌توان به مواضع مثبت قطر و پاکستان توسط وزرای خارجه‌شان اشاره کرد. همچنین سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان مذاکره ایران و عربستان را مثبت دانست و گفت هرگونه مذاکره‌ای را که در آرامش منطقه سهم داشته و محور مقاومت را تقویت کند تایید می‌کنیم. کسانی که باید از مذاکره ایران و عربستان نگران باشند همپیمانان ریاض هستند، نه همپیمانان تهران. 

  پس از چند دور مذاکره ایران و عربستان در بغداد، دور جدیدی از این گفت‌وگوها هفته گذشته با حضور تعداد محدودی از مقام‌های عراقی انجام شد. این گفت‌وگوها در شرایطی انجام شد که طرف‌های برجام در حال مذاکره در وین پیرامون بازگشت آمریکا به برجام و بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود هستند. هدایت این گفت‌وگوها را «خالد حمیدان» رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی و «سعید ایروانی» معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عهده دارند. 

  روز پنجشنبه گذشته یک رسانه مستقر در انگلیس جزئیات جدیدی از مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی در عراق منتشر کرد. مقام‌های مطلع عراقی به میدل‌ایست‌آی گفته‌اند جنگ در یمن مهم‌ترین موضوع مورد بحث میان طرف‌ها بوده است. این مساله اصلی‌ترین محور گفت‌وگوهای میان نمایندگان ایران و عربستان در مذاکرات 4 ساعته‌ای بوده که هفته گذشته میان طرف‌ها برگزار شده است. طبق این گزارش، سعودی‌ها در آن مذاکرات خواستار ضمانت‌هایی برای اتمام حملات حوثی‌ها (انصارالله یمن) به تأسیسات نفتی و اقتصادی خود بوده‌اند. در طرف مقابل میدل‌ایست‌آی مدعی شده طرف ایرانی هم در مقابل خواستار کمک عربستان سعودی برای فروش نفت خود و دور زدن تحریم‌های آمریکا شده است. 

 

* تغییر رویکرد عربستان‌سعودی

  سوالی که درباره این مذاکرات وجود دارد چرایی تغییر رفتار ۲ طرف بویژه عربستان سعودی در قبال روابط دوجانبه است. در پاسخ به این سوال دلایل گوناگونی وجود دارد. شکست خوردن برخی سیاست‌های منطقه‌ای عربستان یکی از دلایل اصلی این تغییر رویکرد است. در یمن به بن‌بست رسیدن جنگ 5 ساله علیه مردم یمن و تغییر معادلات به نفع طرف یمنی بویژه در جبهه مأرب، هدف گرفتن نقاط حساس خاک عربستان به وسیله موشک‌ها و پهپادهای انصارالله و در سوریه به نتیجه نرسیدن سیاست سعودی درباره سرنگونی بشار اسد از مهم‌ترین عوامل ضعف عربستان و کشاندن آن بر سر میز مذاکره بوده است. عربستان به این نتیجه رسیده است که با توجه به حمایت ایران از جبهه مقاومت یمن و تشدید حملات یمنی‌ها علیه مراکز نفتی و ژئوپلیتیک عربستان، ادامه این جنگ با توجه به تحولات سیاسی و بین‌المللی به جایی نمی‌رسد و منافع عربستان در سطح کلان تهدید می‌شود. 

  از لحاظ اقتصادی نیز عربستان در وضعیت نابهنجاری نسبت به گذشته به‌سر می‌برد. به نقل از رویترز، اقتصاد این کشور 3/3 درصد در ۳ ماهه اول سال جاری میلادی نسبت به سال قبل کوچک شد که نتیجه کاهش تولید نفت بود. صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد اقتصاد این کشور در سال گذشته میلادی در بحبوحه شوک دوگانه همه‌گیری کرونا و سقوط قیمت نفت 1/4 درصد کوچک شده است. آخرین اطلاعات نشان می‌دهد کل تولید ناخالص داخلی عربستان در ۳ ماهه اول سال جاری میلادی 12درصد کاهش داشته که نتیجه ادامه قرارداد کاهش تولید اوپک پلاس است. همچنین بدهی عربستان حدود 6/5 درصد طی ۳ ماهه اول سال جاری میلادی نسبت به ۳ ماهه پایانی 2020 افزایش یافته و به بالای 240 میلیارد دلار رسیده است. 

  به دنبال این مسائل، عربستان سعودی روند بهبود روابط با کشورهای منطقه‌ را شروع کرده است که مذاکرات دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران یکی از این تغییرات است. عربستان در این مدت به سمت بهبود روابط با ۳ کشور دیگری که با آنان سطحی از تنش را در سال‌های گذشته تجربه کرده بود رفته است. 10 روز پیش روزنامه رای‌الیوم از سفر یک هیات بلندپایه عربستان به دمشق و دیدار با بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه برای آماده‌سازی برقراری روابط بین ۲ کشور خبر داد. در همین ایام دفتر اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری ترکیه از گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهوری این کشور و پادشاه عربستان درباره روابط ۲ کشور خبر داد. ۲ طرف در این تماس تلفنی درباره اقدامات لازم جهت ارتقای همکاری گفت‌وگو کرده و همچنین بسیاری از موضوعات مطرح میان ۲ کشور را بررسی کردند. همچنین ریاض و اسلام‌آباد پس از ماه‌ها تنش، توافق‌هایی را برای تقویت روابط دوجانبه امضا کردند.