مصطفی پورکیانی: «معتاد به نفت» به کارگردانی سیاوش سرمدی در جدیدترین قسمت برنامه «به اضافه مستند» روی آنتن شبکه مستند می‌رود. 

مستند «معتاد به نفت» نگاهی چالشی به اقتصاد نفتی ایران داشته و به بررسی مشکلاتی می‌پردازد که به‌ واسطه وابستگی کشورمان به نفت و تحریم‌های آمریکا علیه ایران ایجاد شده است. وابستگی اقتصادی ‌ایران به فروش نفت باعث شده است که آمریکا سیاست‌های خصمانه خود را با تحریم‌های نفتی علیه ایران اعمال کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که کاهش وابستگی ایران به نفت می‌تواند این تحریم‌ها را کاملا بی‌اثر کند. مستند «معتاد به نفت» به کارگردانی سیاوش سرمدی، ضمن گفت‌وگو با اقتصاددانان، اساتید دانشگاه و مسؤولان حوزه نفتی کشور، تاثیر تحریم‌های نفتی بر اقتصاد ایران را بررسی و راه‌های گذر از این مشکلات را معرفی کرده است. 

در این قسمت، پس از پخش مستند، میز کارشناسی برنامه با حضور مهدی پورصفا روزنامه‌نگار و مسعود فروزنده پژوهشگر حوزه تاریخ نفت برگزار می‌شود. در این میز کارشناسی موضوع تحریم‌های نفتی و راه‌های گذر از آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. این قسمت از برنامه امروز سه‌شنبه ۲۸ اردیبهشت ساعت ۲۰:۳۰ از شبکه مستند پخش خواهد شد و بازپخش آن روزهای چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت ساعت ۸:۳۰ و جمعه ۳۱ اردیبهشت‌ماه ساعت ۱۵ است. 

سیاوش سرمدی کارگردان این مستند در جشنواره فجر سال گذشته فیلم سینمایی «منصور» را برای نمایش داشت که برای کارگردانی فیلم اولی و جلوه‌های ویژه بصری کاندیدای سیمرغ بلورین جشنواره بود. این مستند به نوعی ساختار رانتی و وابستگی دولت به نفت را سوژه اصلی خودش قرار داده است. در این مستند در واقع دولت به عنوان یک ساختار مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و اشاره مستقیمی به دولت خاصی ندارد و حرف اصلی آن این است که در یک دولت نفتی و رانتی هر کسی که در رأس قدرت قرار گیرد، نتیجه مطلوبی برای مردم حاصل نخواهد شد. 

در این مستند اینگونه روایت شده که دولت در زمان تحریم بارها بویژه در زمان دادن بودجه، به عنوان یک موفقیت اعلام می‌کند که وابستگی خودش را به نفت کم کرده، درصورتی که این ادعا با واقعیت فرسنگ‌ها فاصله دارد؛ نه اینکه دولت این وابستگی را کم نکرده بلکه مشکل اصلی دولت در خرج کردن این پول است نه در به دست آوردن درآمد. با این توضیح که دولت به دلیل وابستگی شدید خود به نفت، یک دولت پرخرجی شده است و وقتی وابستگی خود را از نفت کم می‌کند، به تبع آن مخارج خود را همچنان به روال سابق انجام می‌دهد، در نتیجه برای کاستی این درآمد حاصل از نفت، دست خود را اصطلاحا در جیب مردم می‌کند و آن موقع است که مثلا از طریق جریمه‌های رانندگی گرفته تا مالیات و سایر موارد این کسری درآمد را می‌خواهد جبران کند. 

مخاطب با تماشای این مستند به این باور می‌رسد که دولت بر مبنای یک ساختار نفتی، یک مجموعه بزرگ و پرخرج شده و به این روند معتاد شده است. این ساختار دولت رانتی را می‌توان در سایر امور نیز مشاهده کرد. مدیر و هنرمند رانتی در همین بستر به وجود می‌آید. در نتیجه هنرمند و فیلمسازی را می‌بینیم که از یک طرف در صفحات مجازی خود به نظام و دولت انتقاد کرده و ناسزا می‌گوید و از طرفی با مجموعه‌های دولتی در حال چانه‌زنی برای گرفتن بودجه‌های کلان دولتی است. 

 

* به مستند‌های مسأله محور می‌پردازیم

یاسر فریادرس، تهیه‌کننده برنامه «به اضافه مستند» به «وطن‌امروز» گفت: «به اضافه مستند»، مجموعه برنامه تلویزیونی شبکه مستند است که به پخش مستند‌های دیده نشده داخلی و خارجی در تلویزیون و بحث کارشناسی پیرامون موضوع مستند می‌پردازد و این برنامه با اجرای امین قدمی و کارگردانی محسن کریمیان با آیتم‌های مختلف سه‌شنبه‌های هر هفته ساعت ۲۰ روی آنتن شبکه مستند می‌رود. 

فریادرس در پاسخ به این پرسش که ملاک انتخاب مستندهای دیده نشده (که در معرفی این برنامه آمده‌است)، چه بوده ‌است، گفت: منظور ما از دیده نشده بودن این مستندها این است که آنها از تلویزیون پخش نشده‌اند، مثلا مستندهایی که در فضای جشنواره پخش شده‌اند اما در تلویزیون روی آنتن نرفته‌اند. تلویزیون مخاطبان بسیار گسترده‌ای دارد که لفظ دیده نشده برای زمانی که آنان مستندی را از این قاب ندیده‌اند کاربرد دارد، بحث ما در اینجا مرتبط با کیفیت و اثرگذاری موضوعات این مستندها بر زندگی مردم است. ضمن اینکه بشود درباره آنها گفت‌وگو و تبادل نظر کرد؛ ما این مستندها را در شورای سردبیری می‌بینیم، انتخاب می‌کنیم و با تهیه‌کنندگان آنها تماس برقرار کرده و سپس فیلم را پخش و بررسی می‌کنیم. وی در پاسخ به این پرسش که از بین مستندهای دیده نشده ملاک انتخاب و پخش فیلم‌ها چیست، بیان کرد: مساله‌محور بودن مهم‌ترین ویژگی‌ای است که ما در شورای سردبیری بر آن تاکید داریم؛ اینکه به دردی از جامعه و مردم پرداخته شود. ممکن است مستندی درباره شکل‌گیری بته‌جقه‌ها در فرش ایرانی باشد که لزوما مساله‌ای را بازگشایی نمی‌کند؛ مساله و ملاک ما دغدغه‌مندی موضوع و مساله روز بودن آن موضوع برای جامعه و مردم است. مسائل روز حوزه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی معیار گزینش برای این فیلم‌های مستند است. 

وی با تاکید بر وجود مشکلات برنامه‌سازی در دوران کرونا، خاطرنشان کرد: برنامه‌سازی در این دوران مشکل شده است و دیگر به صورت ممتد نمی‌توان ضبط را ادامه داد به دلیل اینکه دائم باید فضای استودیو را ضدعفونی کنیم. فضای استودیو بسته و آگوستیک است و بعد از هر ضبط باید تهویه را برقرار بکنیم. به‌صورت معمول افرادی که پشت صحنه برنامه ما حضور دارند تعداد بیشتری هستند و بعضا به دلیل بحث و تبادل نظری که از جانب این افراد با برنامه‌ساز و مجری و کارشناس صورت می‌گیرد، کیفیت اثر بالاتر می‌رود اما در این دوران مجبور شده‌ایم این افراد را به حداقل برسانیم. 

فریادرس در تشریح مشکلات برنامه‌سازی در دوران کرونا، تاکید کرد: مشکل دیگر این است که دعوت میهمان‌ها به یکی از چالش‌های ما تبدیل شده ‌است؛ برخی میهمان‌ها حساسیت‌هایی بابت حضور در برنامه دارند و این تهیه‌کننده را با مشکل مواجه می‌کند به این دلیل که بخواهد میهمان ویژه بیاورد. 

وی در پایان گفت: ما از شرایط تولید ضربه خورده‌ایم و تولید مستندها بشدت پایین آمده است. این موضوع دست ما را برای انتخاب مستندها می‌بندد. انتخاب مستندهای جدید برای پخش مساله‌ای است که ما با آن در شرایط کرونایی مواجه هستیم، چرا که تولید پایین آمده است و نسبت آثار تولیدی پارسال با امسال اصلا قابل ‌مقایسه نیست. این کار برای شبکه مستند هست و مجری طرح آن مرکز مستند سوره است و با مشارکت مرکز رسانه‌ای سازمان تبلیغات اسلامی انجام شده ‌است.