مهدی گرگانی: حسن روحانی، رئیس‌جمهور اخیرا در اظهاراتی درباره برجام و رفع تحریم‌ها گفته: «با صبر و ایستادگی مثال‌زدنی مردم و برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌های دولت، امروز به جایی رسیده‌ایم که هم آمریکایی‌ها و هم اروپایی‌ها با صراحت تمام اعلام می‌کنند راهی جز رفع تحریم‌ها و بازگشت به برجام نداریم و تقریبا همه تحریم‌های اصلی و اصولی برطرف شده و مذاکرات برای برخی جزئیات ادامه دارد».  این اظهارات همگان را به یاد مواضع دولتمردان و دیپلمات‌های تیم مذاکره‌کننده در آستانه امضای برجام (سال 94) و پس از آن می‌اندازد که در آن ادعا شده بود همه تحریم‌ها به طور کامل لغو شده است. اما گذشت زمان، ساده‌لوحانه بودن این تصورات خام را آشکار کرد. 

1- اشتیاق کشورهای غربی بویژه اروپایی‌ها برای بازگشت ایالات متحده به برجام در حالی است که آلمان، فرانسه و انگلیس حتی بعد از خروج آمریکا از برجام هم می‌توانستند بدون آمریکا به حفظ برجام کمک کنند و با تامین منافع اقتصادی ایران که به صراحت در توافق قید شده بود و انجام تعهدات برجامی، علاقه خود را به تداوم و زنده ماندن آن نشان دهند. در مقابل کشورهای اروپایی به‌رغم اینکه در ظاهر خواستار حفظ برجام بودند اما به صورت نامحسوس با ادعاهای دونالد ترامپ و برخی مخالفان برجام در منطقه مثل رژیم سعودی و رژیم صهیونیستی همراهی کردند و نه‌تنها هیچ یک از تعهدات خود در برجام را عملی نکردند بلکه در نهایت اعلام کردند برجام دارای نقایصی است که باید برطرف شود و عملا به کمپین فشار حداکثری دولت سابق آمریکا پیوستند و تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان را تمام و کمال اجرا کردند. 

2- مصوبه مجلس و از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران خارج از چارچوب برجام از جمله اخراج بازرسان (با توافق دولت و آژانس بین‌المللی، فعلا تعلیق!)، افزایش سطح غنی‌سازی و نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، باعث هراس کشورهای غربی از ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران شد و آنها را مجبور کرد از پیش‌شرط‌های خود برای اصلاح برجام دست بردارند و سریع به فکر احیای مجدد همان برجام قدیمی بیفتند؛ با این تفاوت که با مصوبه مجلس، دست مذاکره‌کنندگان ما در برجام پر شده است و اکنون آمریکا و اروپا به سرعت به دنبال به نتیجه رسیدن مذاکرات وین هستند. «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان در تازه‌ترین اظهارات خود تاکید کرده است عنصر زمان در مذاکرات وین حیاتی است، چرا که متوجه این موضوع شده‌اند که هر روز تأخیر در احیای برجام یعنی افزایش اورانیوم غنی‌شده با غنای 60 درصد. 

روزنامه نیویورک‌تایمز اخیرا به نقل از مقامات مطلع گزارش داد در ۲ مذاکره در ماه فوریه، اروپایی‌ها از آمریکا خواستند مذاکرات را به طور جدی آغاز کند و برخی تحریم‌ها را به نشانه حسن نیت بردارد اما آمریکا این پیشنهاد‌ها را نادیده گرفت ولی زمانی که ایران تصمیم به غنی‌سازی ۶۰ درصد گرفت، واشنگتن مسائل را از ترس کاسته شدن از «زمان گریز» جدی‌تر گرفت. اواخر مارس بود که توافق شد درباره برجام گفت‌وگو شود و گفت‌وگوهای وین اوایل آوریل (اواسط فروردین) آغاز شد. 

‌3- اکنون با وجود اینکه توپ در زمین آنهاست و غربی‌ها در حال دست و پا زدن برای احیای هر چه سریع‌تر برجام هستند، باز هم شاهد عجله دولت در حصول توافق و تکرار همان اشتباهات قبل هستیم که باعث تحمیل ضررهای فراوان به منافع ملی کشور شد. 

مهم‌ترین موضوعی که سال 2015 دولت روحانی از آن مغفول مانده بود، بحث ضمانت اجرای تعهدات طرف مقابل بود. کارشناسان و تحلیلگران معتقدند تعجیل دوباره دولت برای احیای برجام -که بسیاری آن را مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری می‌دانند- همان نقاط ضعف‌ را بر کشور تحمیل خواهد کرد. مکانیسم ماشه از دیگر ضعف‌های عمده برجام علیه ما بود که به نظر نمی‌رسد در این مذاکرات فشرده و عجولانه به آن پرداخته شده باشد. مخفی‌کاری دولت در انتشار جزئیات مذاکرات وین باعث تشدید نگرانی‌ها در این زمینه شده است بویژه اینکه عمر دولت دوازدهم تا ۳ ماه دیگر به پایان خواهد رسید و دولت آینده مجری این توافق خواهد بود. 

4- به‌رغم اینکه کشورهای غربی پیش از این اشتیاق چندانی برای احیای برجام از خود نشان نمی‌دادند، اکنون تحرکات فزاینده آنها برای احیای هر چه سریع‌تر برجام چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ شاید کلید این معما را در گزارش جدید روزنامه نیویورک‌تایمز که روز یکشنبه منتشر شد، بتوان دریافت. 

در بخشی از این گزارش آمده است: آمریکایی‌ها احیای توافق قدیمی را گام اول به سمت توافقی بسیار بزرگ‌تر می‌بینند و تمایل ایران برای کاهش یک‌سری محدودیت‌های مالی فراتر از توافق- که اغلب شامل انجام معاملات با بانک‌های غربی می‌شود- آنها را ترغیب کرده، زیرا به گفته یک مقام ارشد دولت آمریکا این، شرایط را مهیا می‌کند برای مذاکره درباره توافق بعدی.  به نظر می‌رسد نیت آمریکا و اروپا از احیای برجام پهن کردن یک دام برای مذاکره بر سر مسائلی است که آنها سال‌هاست در جست‌وجوی آن هستند، یعنی مذاکره بر سر مساله موشک‌های بالستیک، سیاست‌های ایران در منطقه و همچنین مسائل حقوق بشری.