کد خبر: 233721تاریخ: 1400/3/1 00:00
نبود مدیریت در انتشار اخبار حوادث خشونت‌آمیز، امنیت روانی جامعه را تحت تأثیر قرار داده است
امنیت روانی را مثله نکنید
مصطفی خدابخشی: فرار از توحش، جنون و رفتارهای غیرانسانی، از مهم‌ترین خواسته‌های هر جامعه به منظور ایجاد امنیت در آن است. این موضوع چنان دارای اهمیت است که حتی کوچک‌ترین اخبار در حوزه حوادث می‌تواند تبعات سنگین و جبران‌ناپذیری را در امنیت روانی ایجاد کند.
به همین منظور نوع دروازه‌بانی خبر در مواجهه با این دست اخبار دارای حساسیت بالایی است و نباید بی‌پروا نسبت به انتشار مطالب در این حوزه پرداخت. شاید یکی از دلایل مهم محاکم قضایی برای جلوگیری از افشای جزئیات پرونده‌های جنایی بعد از ممانعت از لو رفتن چگونگی پیشرفت پرونده و رها نشدن سرنخ‌ها، به همین موضوع مرتبط باشد.
طی چند روز گذشته، یک بار دیگر خبرهای تلخ جنایی در رأس اخبار قرار گرفته تا افکار عمومی با سطح بالایی از اضطراب، ناراحتی و هزار سوال بی‌پاسخ رو‌به‌رو شود.
* «بابک خرمدین» بازیگر نقش حمام خون
نام بابک خرمدین که پیش از این در عرصه هنر و کارگردانی می‌درخشید، این بار به عنوان بازیگر اصلی فیلمنامه «حمام خون» به کارگردانی پدر و مادرش بر سر زبان‌ها افتاد.
بابک خرمدین آخرین ثانیه‌های عمر خود را بر صحنه‌ای گذراند که پیش از آن پدر و مادرش سناریوی چگونگی اجرای آن را تصویر‌سازی کرده بودند؛ سناریویی که در سال‌های 92 و 97 نیز اجرا شد تا داماد و دختر خانواده خرمدین به مسلخ کشانده شوند.
بابک خرمدین در حالی بی‌خبر از همه جا پا به صحنه رقص مرگ گذاشت که از سوی مادر مسموم و توسط پدر به قتل رسید؛ قتلی که از پیش برنامه‌ریزی شده بود تا پدر و مادر تک‌تک اعضای بدن پاره‌تن‌شان را پاره‌پاره کنند و سطح جدیدی از توحش و جنون را به نمایش بگذارند. ماجرای قتل بابک خرمدین و پرونده آن زمانی روی دیگر خود را به نمایش گذاشت که پدر و مادر «فرزندکش» در اعترافی دردناک قتل داماد و دخترشان را نیز به گردن گرفتند، آن هم با همان سبک و با همان روش.
تا اینجا اخبار به صورت کانالیزه شده در اختیار افکار عمومی قرار گرفت اما با دادن مجوز صحبت کردن به پدر و مادری که دست‌شان به خون ۳ تن از اعضای خانواده خود آغشته است، فضای جامعه بیش از پیش دچار التهاب و آشفتگی شد.
* آشفتگی در انتشار اخبار
به نظر می‌رسد آشفتگی ناشی از پرحجم بودن «درد» در خبر قتل بابک خرمدین زمینه‌ساز رها شدن کانالیزه کردن خبر از سوی پلیس و مبادی رسمی در این بخش شده است.
با نگاه به اخبار چند روز گذشته براحتی می‌توان دید هم‌اکنون بسیاری از افراد مرتبط و غیرمرتبط با این پرونده در حال اظهارنظر درباره آن هستند و همین موضوع سبب شده تا افکار عمومی بیش از پیش با حجم مخربی از اخبار در این بخش رو‌به‌رو شود.
جنایت صورت گرفته در فاز ۳ شهرک اکباتان تهران آنقدر بزرگ و دردآور است که اگر روند انتشار اخبار در آن مدیریت شده پیش نرود یقینا از این ظرفیت برخوردار است که زخم عمیقی را بر امنیت روانی مردم ایجاد کند. بیشترین لجام‌گسیختگی در این زمینه را می‌توان در فضای مجازی دید که بدون در نظر گرفتن شرایط و ضوابط انتشار یک خبر، مطالب دست به دست شده و مستقیما ذهن جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد.
* پرونده تلخ جنایت‌های خانوادگی
دبیر گروه حوادث روزنامه جوان در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» با اشاره به ضرورت‌های مدیریت انتشار اخبار حوادث در فضای رسمی و غیررسمی، گفت: حادثه قتل بابک خرمدین حادثه‌ای بس هولناک و دردآور است اما قطعا این پرونده آخرین پرونده در زمینه جنایت‌های خانوادگی نیست، پیش از این نیز در تاریخ جنایی کشور پرونده‌های بسیار تلخی تشکیل شده است. برای مثال خردادماه سال گذشته خبر قتل رومینا اشرفی و جدا شدن سر وی توسط پدرش، جامعه ایران را با شوک رو‌به‌رو کرد.
حسین فصیحی ادامه داد: اخباری که در حوزه حوادث در اختیار مردم قرار می‌گیرد، عموما حجم بالایی از هیجانات رسانه‌ای را با خود به همراه دارد که متاسفانه تجربه نشان داده همان‌طور که به سرعت تب پیگیری این دست اخبار بالا می‌گیرد با همان سرعت نیز به فراموشی سپرده می‌شود تا اینکه حادثه‌ای دیگر به وقوع بپیوندد. این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: باید این نکته عنوان کرد که هیچ‌گاه در اخباری که اینچنین افکار عمومی را متاثر می‌کند، تحقیقات ریشه‌ای صورت نگرفته که چرا این حادثه رخ داده و باید چه اقدامی انجام شود که دیگر ما شاهد چنین اتفاقات دردناکی در جامعه نباشیم.
فصیحی ادامه داد: هم‌اکنون ذهن جامعه با خبر قتل بابک خرمدین درگیر است. اخباری که در این زمینه از سوی رسانه‌های رسمی در حال منتشر شدن است مدیریت شده است تا اذهان عمومی دچار تشویش نشود اما آن چیزی که در شبکه‌های اجتماعی در حال وقوع است بسیار متفاوت جلوه‌گری می‌کند.
وی تاکید کرد از آنجا که کاربران در فضای مجازی نقش انتشاردهنده اخبار را برعهده می‌گیرند، عملا مدیریت و دروازه‌بانی خبر از بین رفته و به دلیل اینکه هیچ‌گونه راستی‌آزمایی در اخبار صورت نمی‌گیرد، بخش قابل توجهی از اطلاعات که آمیخته با شایعه هستند، در اختیار افکار عمومی قرار می‌گیرد. باید به این نکته توجه داشت که آن دسته از اخبار درستی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود برگرفته از رسانه‌های رسمی است که عموما با استقبال بالایی رو‌به‌رو می‌شوند.
فصیحی اظهار داشت: عمر مفید یک خبر بیشتر از چند ثانیه نیست؛ به همین دلیل به سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود و با همان سرعت می‌تواند به دامنه نگرانی موجود دامن بزند. این فعال رسانه‌ای در حوزه حوادث کشور با ابراز نگرانی از نوع انتشار اخبار در فضای مجازی، گفت: روند موجود در انتشار موارد مورد ابهام زمینه‌ساز نگرانی عمومی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در مقابل فضای مجازی که نظارت خاصی در انتشار اخبار آنها وجود ندارد، رسانه‌های رسمی با مدیریت خبری ضمن مطلع کردن مردم از ابعاد مختلف پرونده‌های جنایی، مانع از تشویش اذهان عمومی می‌شوند.
فصیحی با تاکید بر ضروریت‌های حفظ آرامش اجتماعی در جامعه، در پاسخ به این سوال که آیا پلیس و دستگاه قضا در مواجهه با این حجم از اخبار نادرست و تشویش‌آفرین در اجرای ماموریت خود با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند یا خیر، بیان داشت: ساختار قضایی همیشه مستقل عمل کرده و در جریان تحقیقات خود متاثر از هیچ فضایی نیست. درباره مواردی همچون پرونده بابک خرمدین که شرایط خاصی را در جامعه ایجاد می‌کند، دادستان یا رئیس قوه قضائیه دستور رسیدگی ویژه به پرونده را می‌دهند تا از این طریق پرونده زودتر به نتیجه برسد.
وی تاکید کرد اظهارنظرهای متفرقه صرفا در جامعه ایجاد تشنج می‌کند و تاثیری در تحقیقات صورت‌گرفته ندارد، چرا که مراجع قضایی و پلیس براساس مستندات پیش رفته و این دست اظهارنظرها را راستی‌آزمایی می‌کنند.
فصیحی خاطرنشان کرد افکار عمومی درباره اخبار حوادث بسیار هیجانی عمل می‌کنند و می‌خواهند هر چه زودتر نتیجه تحقیقات مشخص شود اما مردم باید با تکیه به اخبار رسانه‌های رسمی چشم‌انتظار طی شدن درست روند پرونده باشند تا نتایج قانونی به صورت رسمی اعلام شود.
***
ضرورت مدیریت انتشار اخبار حوادث
بروز و ظهور جنایت‌های خانوادگی نشان‌دهنده شکل‌گیری ابعاد جدیدی از جنایت در کشور است که اگر درباره آن بدون سیاست‌گذاری رسانه‌ای پیش برویم باید چشم انتظار قبح‌شکنی در این بخش باشیم. در این زمینه محمدرضا محبوب‌فر، پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» با اشاره به علل بروز حوادث تلخی همچون قتل‌های خانوادگی در ایران، گفت: قتل‌های خانوادگی اضطراب فراگیری را در جامعه ایجاد می‌کند و اخباری از این دست از جنایت‌ها جریان پنهان موجود در زیر پوست جامعه را به نمایش می‌گذارد. وی با بیان اینکه جنایت خانوادگی زمینه‌ساز ایجاد بی‌اعتمادی در جامعه است، افزود: متاسفانه طی این سال‌ها جنایت‌های خانوادگی در کشور رو به افزایش است و ما هر از گاهی شاهد قتل‌هایی از جنس فرزندکشی، پدرکشی و مادرکشی هستیم. این اخبار تاثیرات بسیار منفی در جامعه ایجاد می‌کند ولی با این وجود برای مقابله با اینگونه جنایت‌ها تاکنون هیچ اقدام ریشه‌ای صورت نگرفته است. این پژوهشگر اجتماعی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در انتشار اخبار حوادث در کشور، گفت: اخبار حوادث را نمی‌توان مسکوت نگاه داشت، چرا که این موضوع خود از ظرفیت بالایی در خشونت‌آفرینی در جامعه برخوردار است، لذا با انتشار مدیریت شده اخبار در این بخش باید ضمن آگاه‌سازی مردم، زمینه را برای وقوع جرائم با استفاده از آموزش عمومی از بین برد. وی ادامه داد: باید با استفاده از ابزار رسانه به دنبال یافتن راهکارهای برچیده شدن خشونت در سطح جامعه باشیم؛ خشونت‌هایی که در قالب خودکشی، قتل، زورگیری و... نمایان می‌شود. محبوب‌فر وقوع پرتکرار برخی جرائم در کشور را ناشی از ضعف قانون در برابر جرم دانست و گفت: باید قوانین تا حدی بازدارنده باشد که فرد به خود اجازه ارتکاب آن را ندهد، لذا باید مجازات‌ها برای جرائم بویژه جرائم خشن بسیار سختگیرانه باشد و فرد مجرم در قبال آن تاوان سنگین پرداخت کند.