یونس مولایی: موعد انتخابات ریاست‌‌جمهوری در ادوار مختلف بحث‌های حاشیه‌ای زیادی را با خود به همراه داشته است، با این حال اساسی‌ترین بحثی که همواره نسبتی جداناشدنی با مقوله انتخابات داشته، مساله «مشارکت عمومی» بوده است. هر چند همواره انتخابات‌ها با نتایج نهایی‌شان در ذهن‌ها باقی می‌مانند اما اصل انتخابات نسبتی ذاتی و پیوندی جداناشدنی با مقوله مشارکت سیاسی دارد. بر همین مبنا نادیده انگاشتن چنین صورت مساله مهمی فراتر از نتایج نهایی انتخابات، بر سپهر سیاسی جامعه و قدرت خارجی هر نظام سیاسی تاثیر مستقیم می‌گذارد. با این توضیحات دور از عقلانیت نخواهد بود اگر اصل مشارکت عمومی را واجد اهمیتی مضاعف در قیاس با نتیجه انتخابات‌های مختلف به حساب آوریم. 

در این میان همواره مصلحان اجتماعی و خردمندان سیاسی بر لزوم تقویت مشارکت در تعیین سرنوشت جمعی مردم تاکید داشته‌اند. مشارکت از یک سو به تقویت سواد سیاسی، تحلیل و مسؤولیت‌پذیری جامعه کمک می‌کند و از سوی دیگر به تقویت قدرت درونی هر کشوری منتهی می‌شود. پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران در سال57 و برگزاری رفراندوم جمهوری اسلامی در مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب و رای مردم به نظام سیاسی بدیعی که بر ۲ رکن «جمهوریت» و «اسلامیت» تاکید داشته باعث شد مشارکت سیاسی مردم به عنوان یکی از اصول تخلف‌ناپذیر نظام اسلامی در طول 4 دهه گذشته مورد توجه رهبران انقلاب قرار گیرد. تعابیری که بنیانگذار کبیر انقلاب و بعدها رهبر حکیم انقلاب پیرامون اهمیت و اولویت مشارکت عمومی به کار بردند گواهی روشن بر این موضوع است. بر این مبنا برقراری یک پیوند دوطرفه میان مردم و حاکمیت ضمن ایجاد فضایی برای رقابت سالم میان نیروهای سیاسی، تقویت جامعه و جلوگیری از خشونت، به ارتقای قدرت ملی یک کشور در برابر دشمنانش نیز کمک می‌کند؛ مساله‌ای که چندی پیش رهبر انقلاب نیز در دیدار رمضانی با دانشجویان بار دیگر بر آن تاکید و خاطرنشان کردند: «در همین انتخابات هم، کار اساسی و دم‌دستی‌ که شما دارید، این است که همه را از جمله دانشجویان را و دیگران را به مشارکت تشویق کنید. بعضی از این اظهاراتی که امروز شد که به عنوان دلسوزی گفته شد، واقعا‌ هم درست است اما این جور نباشد که همین اظهارنظر دلسوزانه موجب شود کسانی از مشارکت دلسرد بشوند؛ به این باید توجه کرد». رهبر انقلاب در ادامه این سخنان و در تبیین علل و اهمیت مشارکت افزودند: «نفس حضور مردم برای انتخاب مسؤولان کشور، از صدر تا ذیل، یک مسأله‌ مهمی است؛ مساله‌ انسانی مهمی است، مسأله‌ تمدنی بسیار مهمی است؛ مردم‌سالاری است. بعد هم همین‌طور که می‌دانید، حضور مردم در انتخابات، بر توانایی‌ها و قوت آن دولت منتخب تأثیر زیادی دارد؛ بالاخره یک دولتی انتخاب خواهد شد، یک رئیس‌جمهوری انتخاب می‌شود و دولتی تشکیل می‌دهد؛ هر چه پشتوانه‌ او بیشتر باشد، قوی‌تر باشد، قطعا بهتر است و قدرت بازدارندگی کشور را بالا می‌برد، امنیت می‌دهد به کشور، برای کشور آبرو ایجاد می‌کند. بنابراین مشارکت، خیلی مهم است». 

البته این نخستین‌باری نبود که ایشان بر اهمیت این مساله تاکید وافر داشته‌اند و نگاهی به سیر مواضع و عملکرد رهبر انقلاب موید این نکته است که مشارکت عمومی اولویت همیشگی نظام جمهوری اسلامی در میدان انتخابات بوده است. در این میان، استفاده از تعابیری همانند «قدرت بازدارندگی» برای توصیف مشارکت حداکثری مردم نشان از تاثیر تعیین‌کننده مشارکت عمومی بر سرنوشت جمعی مردم دارد. مضاف بر این، میزان مشارکت و رای نهایی کاندیدای منتخب در میدان رقابت‌های انتخاباتی دست دولت جدید را نیز برای ایجاد تغییرات گسترده بازتر می‌کند. تجربه ادوار انتخابات در 4 دهه گذشته و روی کار آمدن دولت‌هایی با تفاوت‌های حداکثری، نتایج مختلفی برای جامعه‌شناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی به همراه داشته است که یکی از مهم‌ترین آنها را می‌توان سنجش قدرت دولت‌ها بر اساس پشتوانه مردمی‌شان و تعداد آرایی دانست که در حمایت از آن دولت به صندوق‌های رای ریخته شده است. بر همین مبنا و با توجه به شرایط دشواری که در سایه دولتداری 8 ساله غربگرایان به مردم تحمیل شده است، دولت آینده فارغ از آنکه به ریاست چه شخصی باشد، نیازمند پشتوانه عمومی درخور برای ایجاد تغییرات و اصلاح وضعیت موجود است. به عبارت دیگر مشارکت حداکثری مردم فراتر از انتخاب گزینه نهایی، حد توانمندی دولت آینده را نیز مشخص می‌کند. 

 

* مشارکت به وقت آزمون سیزدهم

سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری پیش روی ملت ایران قرار گرفته است؛ انتخاباتی که البته در شرایطی خاص‌تر نسبت به ادوار پیشین برگزار می‌شود. تجربه 8 ساله دولتداری جریان غربگرا در کنار خسارات تحمیل شده به مردم باعث شده پیشاپیش نگاه‌های بیشتری به آغاز تحولات از سوی دولت بعدی دوخته شود. در این میان اما عرصه انتخابات و صندوق رای به عنوان مهم‌ترین ابزار انتخابی مردم می‌تواند اهمیتی فراتر از نتیجه نهایی انتخابات دارد. غفلت از اهمیت انتخابات و تاثیرات اجتماعی مشارکت عمومی نباید تحت هیچ شرایطی توجیه شود. تاکید دائمی رهبر انقلاب بر لزوم مشارکت گسترده مردم در انتخابات به عنوان تبلوری از مردم‌سالاری دینی می‌تواند به بیمه شدن کشور در مقابل مخاطرات بیرونی منتهی شود. مقام شامخ ولایت پیش از این در باب اهمیت انتخابات خاطرنشان کرده بودند: «انتخابات در کشور ما یک حرکت نمایشی نیست. پایه‌ نظام ما همین انتخابات است. یکی از پایه‌ها، انتخابات است. مردم‌سالاری دینی با حرف نمی‌شود؛ مردم‌سالاری دینی با شرکت مردم، حضور مردم، اراده‌ مردم، ارتباط فکری و عقلانی و عاطفی مردم با تحولات کشور صورت می‌گیرد؛ این هم جز با یک انتخابات صحیح و همگانی و مشارکت وسیع مردم ممکن نیست». با تمام این توضیحات، اولویت مشارکت مردم در انتخابات 28 خردادماه بیش از هر زمان دیگری ملموس است؛ مشارکتی که رهبر حکیم انقلاب‌ آن را اولویت نخست هر انتخاباتی از جمله انتخابات پیش رو می‌دانند. دولت منتخب مردم فارغ از آنکه کدام یک از شخصیت‌ها حائز صلاحیت باشند، به رای قابل قبولی از سمت مردم و پشتوانه عمومی برای ایجاد تغییرات و اصلاحات اساسی نیازمند است که پیش‌شرط کسب آن شکل‌گیری مشارکت حداکثری مردم است.