انتخابات 28 خرداد 1400 از ساعت 7 صبح روز گذشته در سراسر کشور آغاز شد و مردم با حضور پای صندوق‌های رای به یکی از مهم‌ترین وظایف اجتماعی خود عمل کردند. تهران نیز مانند دیگر نقاط کشور میزبان این حماسه بزرگ بود تا طی آن انتخابات چهارگانه ریاست‌جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و شورای شهر برگزار شود. 

در این چهارگانه انتخابات، انتخاب اعضای شورای شهر برای تهران دارای اهمیت بسیاری بود، چرا که اداره امور شهر، انتخاب شهردار و مدیران شهری از طریق این انتخاب حاصل شده و عملا نحوه مدیریت و چگونگی شکل‌گیری خدمات در شهر از این راه شکل می‌گیرد. 

در انتخابات ششمین دوره شوراهای شهر و روستا در تهران، بر اساس لیست نهایی شورای نظارت ۲ هزار و ۲۹۴ نفر برای نشستن روی ۲۱ صندلی شورای شهر تهران، ری و تجریش صلاحیت دریافت کردند تا با حضور در این رقابت، فصل جدیدی از خدمت در شهر را رقم بزنند. بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی شورای نظارت، بیش از 300 هزار نفر در سراسر کشور برای حضور در شوراهای شهر و روستا ثبت‌نام کرده بودند. 

در شرایطی این دوره از انتخابات شورای شهر تهران دارای اهمیت بود که طی 4 سال گذشته پایتخت کشور به دلیل رویکردهای سیاسی حاکم بر آن فاقد کارایی لازم جهت ارائه خدمت به مردم بود. عملا با توجه به کارنامه بسیار ضعیف این دوره از مدیریت شهری، می‌توان این ادعا را داشت که فرصت ۴ ساله ساخت شهر از دست رفت و هم‌اکنون با رای مردم و روی کار آمدن نمایندگان آنان در مدیریت شهر، دیگر نباید زمان را برای مدیریت صحیح و شایسته شهر از دست داد. اگر مردم تهران می‌خواهند در روزهای آینده زیر بار مشکلات کمر صاف کنند و راهکاری برای برون‌رفت از چالش‌های پیش رو داشته باشند باید نسبت به رای خود حساس بوده و شورای شهر را مسؤول احقاق مطالبات بر زمین مانده شهر بدانند این رویکرد می‌تواند مانع از سیاست‌زدگی شورای شهر شده و رکود را از مدیریت شهر دور خواهد کرد. 

 

* چگونگی شکل‌گیری پارلمان شهری

سال 1361 نخستین‌بار قانون شوراهای اسلامی کشور در مجلس شورای اسلامی مطرح و به تصویب رسید. این قانون چند سال مسکوت ماند تا اینکه در ادوار مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. این قانون که زمینه‌ساز افزایش ضریب مشارکت مردم در مدیریت کشور می‌شد پس از ۵ نوبت بازنگری، تغییر و اصلاح، در نهایت در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۵ مورد اصلاح نهایی قرار گرفت تا شوراها به عنوان پارلمان شهری وارد کارزار تصمیم‌سازی برای شهر شوند. بر اساس قانون شوراهای اسلامی کشور، این نهاد به عنوان ارکان تصمیم‌گیری کشور معرفی شده و باید امورات شهرها را به صورت یکپارچه مدیریت کند؛ مدیریتی که در آن باید نگاه خدمات‌محوری در دستور کار قرار داشته و از اتخاذ رویکردهای سیاسی به دور باشد. پس از گذشت ۲ سال از اصلاح نهایی قانون شوراهای اسلامی کشور، ساز‌و‌کار اجرایی این مهم در سال 77 محقق شد تا نخستین دوره انتخابات سراسری شوراها هفتم اسفندماه همان سال برگزار شود. در آن سال در بیش از ۴۰ هزار حوزه انتخاباتی، انتخابات برگزار شد و حدود ۲۰۰ هزار نفر از منتخبان مردم در سراسر کشور جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند و به این ترتیب شوراهای اسلامی در کشور از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ فعالیت رسمی خود را آغاز کردند. 

 

* روند نظارت بر انتخابات شورای شهر

بر اساس متن قانون، نظارت بر انتخابات شورای شهر و تایید صلاحیت کاندیداها بر عهده شورای نظارت بوده که اعضای آن متشکل از نمایندگان مجلس شورای اسلامی است. این در حالی است که در سایر انتخابات‌ها شورای نگهبان مسؤولیت نظارت و تایید صلاحیت کاندیداها را بر عهده دارد. 

 

* تعداد اعضای شورا

طبق آنچه در قانون اساسی کشور مصوبه مجلس شورای اسلامی وجود دارد، تعداد اعضای اصلی و علی‌البدل شورای شهر با توجه به میزان جمعیت هر شهر متفاوت است. بر اساس این قانون «شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر ۵ عضو اصلی و ۳ نفر علی‌البدل، شهرهای ۵۰ تا ۲۰۰ هزار نفر جمعیت ۷ نفر اصلی و ۵ نفر علی‌البدل، شهرهای ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر جمعیت ۹ نفر اصلی و ۶ نفر علی‌البدل، شهرهای ۵۰۰ تا یک میلیون نفر جمعیت ۱۱ نفر اصلی و ۷ نفر علی‌البدل، شهرهای یک تا ۲ میلیون نفر جمعیت ۱۳ نفر اصلی و ۸ نفر علی‌البدل، شهرهای بالای ۲ میلیون نفر جمعیت ۱۵ نفر اصلی و ۱۰ نفر علی‌البدل و تهران نیز ۲۱ نفر اصلی و ۱۱ علی‌البدل دارد». برای شهر تهران اما تعداد اعضای شورا طی سال‌های گذشته شاهد تغییراتی بوده است به نحوی که این شورا در ۳ دوره اول ۱۵ عضو اصلی و ۶ عضو علی‌البدل داشت که در دوره چهارم تعداد اعضا به ۳۱ عضو اصلی و ۱۲ عضو علی‌البدل افزایش یافت. 

با ورود مجلس به موضوع تعداد نمایندگان شورای شهر و موافقت شورای نگهبان، در نهایت خرداد ۱۳۹۵ تعداد اعضای شورای شهر تهران به ۲۱ نفر کاهش یافت. بر همین اساس پنجمین دوره شورای شهر تهران، ری و تجریش با 21 عضو مشغول به کار شد. 

 

* مروری بر انتخابات شورای شهر تهران

۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ نخستین شورای شهر تهران افتتاح شد. این شورا کار خود را با قرائت پیام امام خمینی(ره) درباره شوراها و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی رهبر معظم انقلاب آغاز کرد اما این شورا به دلیل حاکمیت سنگین نگاه سیاسی بر آن زیاد دوام نیاورد و در سال 1380 به پایان کار خود رسید. بر این اساس هیات حل اختلاف مرکزی با توجه به بروز اختلافات، رای به انحلال شورای شهر در دوره اول دادند. 

با گذشت یک سال از انحلال شورای شهر اول، دومین دوره انتخابات شورای شهر تهران در ۱۹ اسفند ۱۳۸۱ برگزار شد که طی آن ۵۶۲ هزار و ۵۲۲ نفر پای صندوق‌های رای آمدند تا میزان مشارکت در این دوره به یک‌سوم مشارکت دوره نخست شورای شهر تهران برسد. شورای دوم تا سال 1385 فعالیت داشت و توانست دوره ۴ ساله خود را برخلاف دوره اول که با حواشی بسیاری همراه بود با موفقیت به پایان برساند. 

انتخابات شورای سوم ۲۴ آذر سال ۱۳۸۵ برگزار شد که در آن یک میلیون و ۶۵۶ هزار و ۵۵۸ نفر شرکت کردند، یعنی چیزی حدود ۳ برابر مشارکت در دوره دوم شورا، این شورا 19 اردیبهشت 86 نیز تا سال ۱۳۹۲ فعالیت کرد. این دوره به دلیل لزوم همزمانی انتخابات شوراها با ریاست‌جمهوری با ۲ سال افزایش عمرش ۶ ساله به پایان رسید. 

همچنین انتخابات چهارمین دوره شورای شهر تهران ۲۴ خرداد سال ۹۲ برگزار شد که در آن ۲ میلیون و ۷۸۶ هزار و ۳۵۷ نفر شرکت کردند و این دوره شورا نیز تا سال ۱۳۹۶ به فعالیت خود ادامه داد. انتخابات دوره پنجم شورا نیز خرداد سال ۱۳۹۶ برگزار شد و این شورا هم تا شهریورماه سال جاری می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. در این دوره منتخب نخست شورا یک میلیون و ۱۳۸هزار و ۴۷۳ رای کسب کرد.