کد خبر: 235188تاریخ: 1400/4/9 00:00
گفت‌و‌گوی «وطن‌امروز» با وحید چاووش کارگردان مستند «خاطرات خبرنگار جنگ»
فرشته نجات
روایتی از فداکاری مادری اهل تسنن در نجات 58 جوان شیعه که در چنگال داعش گرفتار شده بودند
مصطفی پورکیانی: سی‌‌و‌سومین قسمت از فصل چهارم برنامه تلویزیونی «به اضافه مستند» با پخش و بررسی مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» به کارگردانی وحید چاووش روی آنتن شبکه مستند رفت.
مستند «خاطرات خبرنگار جنگ»، گزارشی از تلاش‌های یک بانوی اهل تسنن برای نجات 58 جوان شیعه از چنگال داعش است. در روزهای بحران‌آفرینی داعش در عراق، پایگاه هوایی اسپایکر در کنترل داعشی‌هاست، پایگاهی که محل آموزش نیروهای عراقی برای مقابله با داعش بوده است اما یک بانوی اهل تسنن به نام عالیه الجبوری (ام‌قصی) با ترفندی 58 جوان شیعه را از مرگ توسط داعشی‌ها نجات می‌دهد. این مستند این اقدام جسورانه را روایت می‌کند.
این فیلم مستند 70 دقیقه‌ای تلاش کرده از زاویه‌ای دیگر به جنایت‌های هولناک داعش نگاه کند و مخاطبی که این فیلم را می‌بیند، روایتی صریح و بی‌پرده از فجایع این گروهک تروریستی را می‌شنود. مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» پیش‌تر در جشنواره سینماحقیقت به نمایش درآمد و تحسین بسیاری را برانگیخت و توانست جایزه بخش «شهید آوینی» این جشنواره را از آن خود کند و در نخستین اکران تلویزیونی از شبکه مستند روی آنتن رفت.
وحید چاووش، کارگردان مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» در گفتوگو با «وطن‌امروز» درباره وجه تمایز این مستند با سایر آثاری که با موضوع حضور داعش در سوریه و عراق ساخته و پخش شده است، گفت: البته شاید مستند و فیلم‌های بسیاری با این موضوع ساخته شده باشد اما موضوع مهم‌تر این است که چرا تا به حال آنچنان که باید دیده نشده‌اند. شاید در نگاه اول زبان الکن فیلمساز باعث شده تا خروجی کار جذابیت‌های اولیه را نداشته باشد ولی به عقیده من بخش مهم‌تر آن مکانیزم تبلیغاتی خود تلویزیون است که این ماجرا را رقم زده است.
وی ادامه داد: اساسا به این موضوع باید با دید یک بسته فرهنگی نگاه کرد و متاسفانه این پکیج به نحوی ارائه می‌شود که باعث پس زدن مخاطب می‌شود. حرف حق و واقعیت را می‌گویید ولی مخاطب دیگر تحمل ندارد. آنقدر بد تبلیغ و عمل کرده‌ایم که مخاطب بلافاصله در مواجهه با آثار ما کانال تلویزیون را عوض می‌کند و این موضوع به فرآیند کلی تبلیغی تلویزیون برمی‌گردد که پخش مستند برای آن از کمترین اهمیت و توجه برخوردار است و معمولا بدترین زمان در کنداکتور شبکه‌ها به پخش مستند می‌رسد.
چاووش، کارگردان مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» در ادامه توضیح داد: وظیفه من با همه توانایی‌ها و کمبودها، تولید این مستند بود؛ حالا چرا مخاطب این را نمی‌بیند و گاه کانال را هنگام پخش چنین مستندهایی عوض می‌کند، بخش مهم آن به چینش سیستمی نهادهای فرهنگی ما برمی‌گردد که متاسفانه افرادی که تعهد و تخصص این کار را ندارند در جایگاه‌های تصمیم‌گیرنده قرار دارند.
وحید چاووش درباره سختی‌ها و حمایت‌های اندک مدیران فرهنگی برای ساخت این مستند گفت: من این فیلم را بدون پیشنهاد هیچ مدیری ساختم و به جای اینکه سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های یک نهاد فرهنگی مثل سازمان صداوسیما و اهمیت موضوعی مثل داعش، سوریه و عراق من مستندساز را به این سمت هدایت کند، با دغدغه شخصی خود سراغ موضوعی رفتم که قطعا اگر برای یهودی‌ها و آمریکایی‌ها اتفاق می‌افتاد، تا حالا فیلم‌ها و سریال‌های فراوانی برای آن ساخته بودند؛ کشتن 3-2 هزار شیعه در یکی، دو روز توسط داعش در پایگاه اسپایکر، نه‌تنها آنچنان رسانه‌ای نشد، بلکه همین کار ما نیز با عدم حمایت در ساخت و پخش همراه بود.
چاووش در ادامه به نامهربانی‌ها و نادیده گرفتن‌های این فیلم اشاره کرد و گفت: وقتی زن قهرمان فیلم خود را که توانسته بود جان 58 نفر از جوانان شیعه آن پایگاه را نجات دهد، به ایران آوردم، مورد استقبال هیچ نهادی قرار نگرفت. به عقیده من این فیلم می‌توانست پل وحدت بین شیعه و سنی باشد. رویکرد من در این فیلم بیش از آنکه کارکرد داخلی داشته باشد، مخاطب شیعه عراقی و سوری را که درگیر این جنگ بودند نگاه می‌کرد و من بیش از آنکه نگران اکران داخلی این مستند باشم، آرزومند اکران خارجی آن بوده و هستم چون از این فیلم یک نسخه عربی با زیرنویس انگلیسی هم تولید شده است و من این فیلم را به معاونت برون‌مرزی صداوسیما هم دادم ولی متاسفانه تا به حال هیچ بازخورد مثبتی برای پخش آن دریافت نکرده‌ام.
***
داستان زندانی داعش در «عبیر»
مستند «عبیر» یکی دیگر از مستندهایی است که با محوریت فداکاری زنان در نبرد با داعش تولید شده است. این مستند با محوریت سرگذشت زنی که ۸۵ روز در اسارت داعش بود ساخته شده است. مستند «عبیر» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سید‌حامد هاشمی‌جویباری در گروه مستند مرکز بسیج صداوسیما تولید شده است. این مستند شخصیت‌محور در مدت زمان ۴۰ دقیقه، با نگاهی اجتماعی به اسارت زنی به نام عبیر از خانواده‌های دروزی در جنگ سوریه می‌پردازد و مشقت‌های جانکاه او و کودکانش در اسارت داعش را به تصویر می‌کشد. در این مستند خبرنگاری به نام الهام عبد بعد از یک سال تصمیم می‌گیرد عبیر را پیدا و با او گفتوگو کند تا ببیند وی بعد از آزادی در چه شرایطی قرار دارد. الهام راهی سفر می‌شود تا عبیر را پیدا کند. متن نریشن این مستند بیشتر از نوشته‌ها و یادداشت‌های الهام عبد است، برای روایت این خبرنگار، نریشن به زبان فارسی گفته شده و گفت‌وگوهای الهام عبد با آدم‌های دیگر به زبان اصلی عربی است. گفتنی است متن روایت این مستند بیشتر از نوشته‌ها و یادداشت‌های الهام عبد است.
هاشمی‌جویباری، تهیه‌کننده و کارگردان این مستند درباره محتویات این اثر در مراسم رونمایی آن گفته بود: روستای شبکی چهارمین روستایی بود که داعش در آن تاریخ به آن حمله کرد؛ در خانه‌ها را زدند، مردان را از خانه‌ها بیرون کشیدند، آنها را کشتند و زن‌ها را به اسارت بردند. ۳۳ زن و بچه در این شب به مدت ۸۵ روز به اسارت گرفته شدند و در همان یک شب داعش ۴۴ نفر از مردان این ۴ روستا را کشت. در همان شب، تعدادی از روستاییان در شبکی می‌مانند و از روستا دفاع می‌کنند تا داعش از منطقه دور شود. در این درگیری دوم هم ۵۵ نفر دیگر کشته می‌شوند که شامل ساکنان این روستا و برخی روستاهای مجاور می‌شد. با وجود تمام این جنایت‌ها، در این مستند تنها به زنی به نام عبیر می‌پردازیم و با توجه به اینکه رازهای مگوی داستان از سوی عبیر گفته نمی‌شود، بعضی از آنها را از زبان افراد دیگری در مستند می‌شنویم.
«عبیر» در واقع داستان دختر خبرنگار ۲۸ ساله‌ای به نام «الهام عبد» است که برای شبکه «طلیعه» تلویزیون عراق که در سوریه هم دفتر دارد، کار می‌کند. الهام در سوریه درس خوانده و از کودکی دوست داشت خبرنگار شود. جنگ زمانی رخ داد که الهام فعالیت رسانه‌ای خود را آغاز کرده بود. او با شنیدن اینکه شبکه «طلیعه» نیاز به خبرنگاری دارد که از مناطق جنگی گزارش بگیرد، از این فرصت استفاده کرده و به این شبکه می‌پیوندد.