کد خبر: 235218تاریخ: 1400/4/9 00:00
کمبود تجهیزات اطفای حریق، چالشی جدی در مهار آتش‌سوزی جنگلهای زاگرس
بلوط‌ها شروه می‌خوانند
مصطفی‌خدابخشی: طی روزهای گذشته جنگلهای کشور روزگار خوشی را نگذرانده‌اند و آتش نفس‌شان را بریده است. نخستین جرقه‌های آتش در دامان زاگرس طی ماه‌های گذشته زده شد تا بسیاری از درختان و مراتع آن در استان‌های فارس و کهگیلویه‌و‌بویراحمد به تلی از خاکستر مبدل شود.
آتش در حالی به جان جنگلهای زاگرس افتاد که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی حاکم بر منطقه، اطفای حریق با استفاده از وسایل اولیه‌ای همچون بیل و شن‌کش صورت می‌گیرد.
در ارتفاعات کوه‌مره سرخی نیروهای مردمی به همراه نیروهای منابع طبیعی مشغول خاموش کردن آتشی هستند که فعلا قصد خاموش شدن ندارد. این موضوع در کهگیلویه‌و‌بویراحمد نیز در جریان است و بخش‌هایی از جنگلهای این خطه هر روز طعمه حریق میشود.
آتش‌سوزی بخشی از واقعیت موجود در طبیعت است اما مهم چگونگی مواجهه با آن، نوع مدیریت در مهار آن و پیشگیری از وقوع این حادثه به صورت گسترده در آینده است. متاسفانه در آتش‌سوزی‌های اخیر نیز به مانند سنوات گذشته فقر تجهیزات مانع از حضور موثر نیروهای امدادی شده و باعث شده تا بخش‌های مهمی از طبیعت بکر کشور طعمه آتش بی‌تدبیری شود.
حال سوال این است: چرا با وجود تجربه‌های متفاوت از آتش‌سوزی جنگلها در کشور ما، همچنان در مقوله مهار آتش با مشکلات عدیده رو‌به‌رو هستیم و وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگلها و مراتع در این زمینه چیست؟
در این زمینه محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» با اشاره به اینکه از آغاز سال 1400 حدود ۲۷۰۰ فقره آتش‌سوزی در جنگلها و مراتع کشور به وقوع پیوسته و تاکنون هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است، گفت: همه ساله بویژه با شروع فصل گرما، مناطق وسیعی از جنگلهای زاگرس دچار حریق میشود و به دلیل طولانی شدن زمان مهار کامل آتش، بخش‌های گسترده‌ای از این مناطق نابود میشود.
وی ادامه داد: در روزها و هفته‌های اخیر، کشور بیش از اینکه در حال مبارزه با کرونا باشد، گرفتار آتش‌سوزی‌های سریالی در جنگلها و اراضی بوده است؛ آتش‌سوزی‌‌هایی در نقاط مختلف کشور که با فاصله زمانی کوتاه از یکدیگر رخ داده است. مسؤولان دلایل مختلفی برای این رشته آتشسوزیها ذکر کرده‌اند و برخی به صراحت معتقد هستند عمدی در این آتشسوزیها وجود دارد.
* فقدان نظارت در مدیریت محیط‌زیست
حال و روز مدیریت در سازمان محیط‌زیست چندان مناسب نیست و این روزها خبرهای خوبی از این سازمان مخابره نمی‌شود، لذا می‌توان بخش عمده‌ای از قصور صورت گرفته در زمینه آتشسوزیها را به گردن نوع مدیریت موجود در این سازمان انداخت. محبوب‌فر، کارشناس محیط‌زیست و توسعه پایدار در این زمینه خاطرنشان کرد: متاسفانه امنیت غذایی و امنیت نسلی در کشور در معرض تهدید قرار گرفته است و به دلیل عدم نقد و فقدان نظارت در مدیریت محیط‌زیست، منابع طبیعی کشور در حال محو شدن است.
وی ادامه داد: فعالان محیط‌زیست و منتقدان وضعیت کنونی مدیریت محیط‌زیست کشور با انواع بی‌مهری‌ها و انتقادها مواجه شده‌اند و به محض داشتن نقد و انجام نظارت بر فعل مسؤولان درباره مدیریت و حفاظت محیط‌زیست کشور، اعمال آنان با محدودیت مواجه شده و انتقادها در نطفه خفه میشود.
* سالانه 100 هزار هکتار از جنگلها و مراتع کشور در آتش می‌سوزد
آمارهای مربوط به آتش‌سوزی جنگلها و مراتع کشور بسیار حزن‌انگیز است. متاسفانه سالانه 100 هزار هکتار از جنگلها و مراتع کشور بر اثر آتش‌سوزی نابود میشود. بخشی از این آتشسوزیها در فصول سرد سال به دلیل تغییر اقلیم، کاهش رطوبت، افزایش درجه حرارت، کاهش بارش‌ها و همچنین کاهش ذخیره برفی اتفاق می‌افتد و بخشی دیگر در فصول گرم سال یعنی پایان فصل بهار و تابستان و اوایل پاییز اتفاق می‌افتد که اغلب عمدی است.
در کنار این مسائل، محبوب‌فر به نقش قاچاقچیان در آتشسوزیها نیز اشاره دارد. وی گفت: قاچاقچیان چوب و شرکت‌های مجوزدار سازنده کاغذ، جنگلها را برای قطع درختان به آتش می‌کشند تا در هیاهو و بلوای این آتش‌سوزی به اقدامات غیرقانونی خود ادامه دهند. مافیای اقتصادی چوب و کاغذ مسبب وقوع آتش‌سوزی در جنگلها هستند.
عضو انجمن آمایش سرزمین ایران ادامه داد: بخش دیگر آتش‌سوزی عمدی جنگلها متوجه اختلافات حقوقی مالکیت اراضی باغی و کشاورزی و زمین‌های موقوفی بین ساکنان با یکدیگر و نهادها و سازمان‌های دولتی و حکومتی با یکدیگر یا اختلافات این نهادها با ساکنان محلی است که سرانجام دامنه این اختلافات و تنش‌ها به اراضی و مراتع و جنگلهای کشور به صورت آتش‌سوزی‌های عمدی کشیده میشود.
وی در ادامه تاکید کرد: از جمله دلایل آتش‌سوزی عمدی در جنگلها بروز رفتارهای غیرمسؤولانه در حوزه گردشگری و تفریح و سرگرمی است چرا که گردشگران با ناآگاهی و عدم دریافت آموزش‌های لازم درباره حفظ جنگلها و محیط‌زیست با بی‌احتیاطی باعث می‌شوند جنگلها آتش بگیرند. آنچه مسلم است اینکه گردشگری غیرمسؤولانه امروز بلای جان جنگلهای کشور شده است.
عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران بیان داشت: در حال حاضر بخشی از آتشسوزیها در جنگلهای کشور عمدی بوده و پرونده افرادی که به عمد آتش‌سوزی راه انداخته‌اند در دادگستری‌های شهرستان‌های غرب و جنوب غربی و شمال کشور در دست بررسی است. قوه‌قضائیه نیز باید با آتش‌زنندگان منابع طبیعی کشور از جمله جنگلها و قاچاقچیان چوب و کاغذ و زغال برخورد جدی کند تا بیش از این چنین مشکلاتی در عرصه‌های طبیعی کشور پیش نیاید.
* افزایش ۹۶ درصدی بودجه تأمین تجهیزات یگان حفاظت محیط‌زیست
کمبود تجهیزات مهار آتش موضوعی است که باید به صورت جدی به آن پرداخته شود، این در حالی است که بودجه در نظر گرفته شده در این باره سال جاری رشد چشمگیری داشته است. محبوب‌فر با بیان اینکه بودجه تأمین تجهیزات یگان حفاظت محیط‌زیست و اطفای حریق مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به سال گذشته ۹۶ درصد بیشتر شده است، ادامه داد: اما گویی این افزایش رقم بودجه به داد جنگلهای زاگرس و البرز نرسیده است. این سازمان باید نسبت به گم شدن اعتبارات مالی یا تعلق نگرفتن اعتبارات مالی دریافتی به حفاظت عرصه‌های طبیعی کشور در برابر آتش‌سوزی پاسخگو باشد. وی تاکید کرد: دولت آقای رئیسی بدون نقد و نظارت موفق نخواهد بود و لازمه موفقیت برنامه‌های رئیس‌جمهور جدید در مبارزه با فساد و ناکارآمدی، مطبوعات و رسانه‌های آزاد است. حلقه بسته مدیران باید شکسته شود و نخبگان منزوی در مسند امور قرار گیرند. مدیران شکست‌خورده 40 سال گذشته باید بازنشسته شوند یا تغییر کنند. کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: محیط‌زیست ایران همین جنگلها و رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تالاب‌هاست که امروز چیزی از آنها باقی نمانده است. امروز محیط‌زیست کشور تحت هجوم فعالیت انسان‌ها قرار گرفته است و این عوامل انسانی، تغییر اقلیم و گرمایش داخلی در نقشه جغرافیایی ایران را باعث شده‌اند. باید هشدار داد که اکنون کشور ایران از ۲ سمت تغییر اقلیم جهانی و تغییر اقلیم داخلی تحت حمله قرار گرفته است، به طوری که درجه حرارت کشور طی 40 سال گذشته تا 10 درجه افزایش یافته است. این افزایش درجه حرارت کشور، جنگلها و اراضی و مراتع کشور را بلعیده است و تا عمق جنگلها به صورت آتش‌سوزی‌های طبیعی و اقلیمی کشیده شده است. همراه با آتش‌سوزی‌های طبیعی جنگلها، آتش‌سوزی‌های عمدی جنگلهای کشور نیز منجر به انقراض و تلف شدن انواع گونه‌‌های جانوری و گیاهی و نابودی جاذبه‌های بکر و طبیعی گردشگری کشور شده است.
***
کمبود تجهیزات در مبارزه با آتش‌سوزی جنگلهای زاگرس
در حالی که آتش با شروع فصل گرما بی‌وقفه در حال حذف بخشی از طبیعت زیبا و بدون جایگزین زاگرس است، رسیدن به راهکاری علمی برای مقابله با این بلا ضروری می‌نماید. آموزش در این زمینه تاثیر بسزایی دارد و مسؤولان در این باره باید پاسخگو باشن، با این حال «غلامحسین حکمتیان» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه‌و‌بویراحمد، در حالی که بخشی از آتش‌سوزی‌های اخیر در جنگلهای زاگرس در حوزه استحفاظی وی به وقوع پیوسته است، مصاحبه خبری خود با «وطن‌امروز» را منوط به هماهنگی با سازمان محیط‌زیست در تهران دانست. در مقابل اما حمید ظهرابی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان فارس که این روزها حوزه استحفاظی‌اش بیشترین میزان درگیری با آتش را دارد، در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» از ضعف شدید امکانات در اطفای حریق گلایه کرد و گفت: ما برای مقابله با آتش در جنگلها نیازمند آموزش عمومی هستیم تا از این طریق هم نقاط خطر‌آفرین را به مردم معرفی کنیم و هم آنان را با محل‌های ممنوعه برای روشن کردن آتش آشنا سازیم. وی ادامه داد: ما هم‌اکنون در حوزه مقابله‌ای در حال آموزش مردم محلی و جوانان هستیم تا در صورت بروز حادثه در کنار نیروهای واکنش سریع بتوانند آتش را در ساعات اولیه خاموش کنند. بر همین اساس نیازمند شناسایی، سازماندهی و تجهیز نیرو در این بخش هستیم. این مقام مسؤول بیان داشت: متاسفانه آتش‌سوزی در جنگلهای زاگرس عموما یا توسط افرادی که ناآگاه نسبت به جنگل هستند یا به صورت عامدانه توسط افرادی که به دنبال زمین‌خواری، زغال‌گیری از درختان جنگلی و... هستند به وقوع می‌پیوندد. وی با بیان اینکه سال گذشته 75 مورد آتش‌سوزی در جنگلهای استان فارس بویژه جنگلهای زاگرس رخ داده است، گفت: در سال جاری تاکنون 25 مورد آتش‌سوزی داشته‌ایم که اگر برای این موضوع تدبیری اندیشیده نشود با مشکلات جدی رو‌به‌رو خواهیم شد. ظهرابی خاطرنشان کرد: از نظر تامین منابع مالی هم‌اکنون با مشکل رو‌به‌رو هستیم و این یک فاجعه برای محیط‌زیست است. تاکنون درخواست‌های متعددی را به منظور تامین اعتبارات هزینه‌ای و تامین امکانات اطفای حریق داده‌ایم اما فعلاً مبلغی در این زمینه به دست ما نرسیده است. وی با بیان اینکه برای مبارزه با آتش در جنگلهای زاگرس واقع در استان فارس و کهگیلویه‌و‌بویراحمد نیازمند دسترسی به تکنولوژی‌های نوین هستیم، گفت: ما نیازمند هواپیما و هلیکوپتر آب‌پاش هستیم که متاسفانه در این زمینه ضعف جدی داریم. هلیکوپترهایی که هم‌اکنون در اختیار ما است صرفا برای هلی‌برد نیرو استفاده میشود و نمی‌توانند کارایی‌ای در زمینه آب‌پاشی داشته باشند. باید توجه داشته باشیم که صرف انتقال نیرو نمی‌تواند در مهار آتش موثر باشد. از سوی دیگر ما در زمینه اطفای حریق در این ۲ استان نیازمند دمنده هستیم که متاسفانه عموما این وسیله از خارج کشور تامین میشود.