کد خبر: 235336تاریخ: 1400/4/13 00:00
حامد حبیبی، نویسنده کتاب «راز پنهان سینما» در گفتوگو با «وطن‌امروز» از اهمیت دیپلماسی فرهنگی در سینمای ایران گفت
سینمای فرهنگی
گروه فرهنگ و هنر: سینما یکی از مسائل و موضوعات پیچیده انسان مدرن است که به دیپلماسی بین‌المللی کشورها و حکومت‌ها تبدیل شده و در حوزه مسائل امنیتی و دفاعی بسیار تعیین‌کننده است. برای درک اسرار مرموز و پنهان سینما در دیپلماسی هنری حکومت‌ها و مناسبات تمدنی کشورها قطعا به مطالعات بین‌رشته‌ای و چندرشته‌ای برای ترسیم نقشه صلح و جنگ نیاز است. در این مسیر، هر شاخه علمی نمی‌تواند به دستاوردهای دیگر علوم بی‌اعتنا باشد، بنابراین شیوه مواجهه دستاوردهای یک علم با علوم دیگر نیز حائز اهمیت است. امروزه سینما نقشه صلح و جنگ بین‌المللی را ترسیم می‌کند و مانند ماتریسی است که برای تحلیل آن به مطالعه تاریخ، ادیان، هنر، فلسفه، روان‌شناسی، زیست‌شناسی، کلام و جامعه‌شناسی نیاز است تا بتوان نقشه جامع مهندسی سینمایی را ترسیم کرد.
کتاب «راز پنهان سینما» با همین موضوع و محوریت به نویسندگی حامد حبیبی توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. حبیبی در گفتوگو با «وطن‌امروز» در این باره گفت: سینما مهم‌ترین گزاره برای تمدن‌سازی به شمار می‌آید. هیچ تمدنی نمی‌تواند نفوذ و گسترش در جهان و جوامع داشته باشد، بدون اینکه توجهی به سینما داشته باشد. این نکته اولی است که باید در حوزه مطالعات سینما و امور بین‌الملل مد نظر داشته باشیم و نکته دوم اینکه سینما در مطالعات بین‌رشته‌ای حوزه گسترده‌ای دارد؛ یعنی از تاثیراتی که سینما بر روان انسان‌ها و ژنتیک آنها می‌گذارد، معمولا غفلت می‌شود. بعد از این تاثیرات است که ما فرهنگ یک جامعه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهیم و وقتی فرهنگ‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند، تمدن‌ها دگرگون می‌شوند، بنابراین اگر ما بخواهیم به تمدن نوین جهانی و اندیشه جهانی شدن فکر کنیم، مهم‌ترین گزاره آن در قرن 21 سینماست. وی ادامه داد: حرف این کتاب این است که اگر ما به تمدن ایرانی می‌اندیشیم، پس باید به جهانی‌سازی سینمای ایران فکر کنیم و در همین راستا عمل کنیم و گام برداریم. حبیبی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر سینمای ما در چه جایگاه تمدن‌سازی قرار دارد، گفت: امروز متاسفانه سینمای ما یک سینمای پیرو است. سینمای ما امروز مورد هجوم فرهنگ‌های بیگانه و بعضا ضدفرهنگ‌های بشری قرار گرفته است. ما اساسا «جایگاه والای تمدن‌سازی» در این باره نداریم و این کتاب به همین بهانه نوشته شده است تا بتوانیم جایگاه سینمای ایران را در عرصه جهانی پیدا کنیم. نویسنده کتاب «راز پنهان سینما» در ادامه درباره «چه باید کرد»هایی که باعث تغییر جایگاه سینمای ما در سطح جهانی می‌شود، گفت: ما باید در ساختار فیلمنامهنویسی خود در سینما یک تجدید نظر اساسی و جدی داشته باشیم و به عبارتی نیاز به یک انقلاب در حوزه فیلمنامهنویسی داریم و شاعران سینما با توجه به فرهنگ اصیل خودمان باید شروع به تغییر در این حوزه کنند. نکته بعدی موضوع مهم قهرمان‌پروری است که در این حوزه نیز سال‌هاست دست‌مان خالی است. در واقع امروز ما شاخصه‌های جهانی شدن سینما را نداریم که قطعا باید مورد اصلاح قرار گیرد. البته یک سری مسائل مربوط یه صنعت سینما و تجاری‌سازی آن نیز وجود دارد که آنها نیز در جای خود باید مورد توجه قرار گیرد.
حبیبی در پاسخ به این سوال که راهیابی به جشنواره‌هایی مانند اسکار، کن و ونیز یا افزایش اعتبار جشنواره جهانی فیلم فجر و ثبت در فیاپف، چقدر در رسیدن به این جایگاه جهانی‌سازی می‌تواند کمک کند، گفت: نکته مهم این است که ما چقدر توانسته‌ایم دیپلماسی فرهنگی خود را گسترش دهیم؟ به عقیده من به صورت فی‌النفسه حضور ما در جشنواره‌هایی نظیر اسکار ارزش خاصی به شمار نمی‌آید؛ شرطی که می‌تواند به این حضور ارزش دهد ترویج فرهنگ اصیل ایرانی است. اگر ما در اسکار حضور داشته باشیم ولی حرفی که می‌زنیم دربرگیرنده فرهنگ غربی یا شرقی باشد، چه ارزشی برای سینمای ما دارد. این در ادامه همان نکته‌ای است که درباره اصلاح ساختار فیلمنامهنویسی عرض کردم. وی افزود: ورود به اسکار یا رویدادهای مهم بین‌المللی زمانی ارزشمند است که در کنار آن بتوانیم دیپلماسی فرهنگی- ایرانی خودمان را تقویت کنیم. در بحث جهانی‌سازی سینمای ایران، باید به جایگاهی برسیم که به لحاظ همان مساله مهم دیپلماسی فرهنگی، آنقدر این فرهنگ اصیل را در نگاه سینماگران دنیا مهم جلوه داده باشیم که آنها بر اساس همان اندیشه و فرهنگ، فیلم خود را ساخته و برای نخستین اکران خود جشنواره‌های ما را انتخاب کنند؛ آنجاست که می‌توانیم ادعا کنیم توانسته‌ایم جایگاه سینمای خود را در جهان ارتقا دهیم.
***
پنتاگون و سیا بازیگران نقش اول پشت پرده سینما
کتاب «سینمای امنیت ملی» که با ترجمه محمدعلی شفیعی به همت انتشارات ساقی چندی پیش روانه بازار نشر شد، از کتاب‌های پرمخاطب درباره آسیب‌شناسی سینمای هالیوود به شمار می‌رود. در مقدمه کتاب خیلی صریح آمده است: «معمولا درباره دخالت نهادهای امنیتی- نظامی در دنیا ۲ دیدگاه وجود دارد؛ عده‌ای تصور می‌کنند نهادهای امنیتی همچون سیا و پنتاگون بر هالیوود نظارت کامل دارند و گروهی دیگر معتقدند نهادهای نظامی هیچ‌گونه دخالتی در محتوای فیلم‌ها ندارند و فقط در جایگاه مشاور در ساخت فیلم‌هایی که صحنه‌های جنگی دارند ایفای نقش می‌کنند. این کتاب تلاش دارد از هر ۲ نگاه رایج دوری کرده و واقعیت را با استناد به بیش از ۴۰۰۰ صفحه اسناد رسمی امنیتی ایالات‌متحده، نشان دهد و...». «سینمای امنیت ملی»، دقیقا یکی از کتاب‌هایی است که می‌تواند ذهنیت شما را در ارتباط با چگونگی سیاست‌گذاری در سینمای هالیوود به عنوان بازیگر اصلی سینمای جهان تغییر دهد. تا پیش از این کمتر کسی حتی یک درصد احتمال می‌داد دستگاه‌های نظامی و امنیتی آمریکا حتی در سناریو یا روند ساخت آثار سینمایی اعمال نظر کنند اما «متیو آلفورد» و «تام سکر» با استفاده از هزاران سند مرتبط با تاثیر این نهادها بر هالیوود در کتاب 484 صفحه‌ای‌شان، یک منبع ارزشمند برای شناخت پشت پرده‌های سینمای آمریکا پدید آورده‌اند؛ از فیلم مشهور و بشدت نژادپرستانه «تولد یک ملت» که با حمایت گارد ملی آمریکا ساخته شده تا فیلم‌های مهم و محبوب ابرقهرمانی (مشهور به ژانر مارول) که طی این سال‌ها با نظارت مستقیم نهادهای نظامی و امنیتی ایالات‌متحده ساخته شده‌اند. جدی‌ترین گام‌ها در این مسیر، با تاسیس دفتر «همکاری با سرگرمی» در پنتاگون برداشته شد که بعدها ابعاد پیچیده‌ای به خود گرفت و نهادهای مختلفی از جمله سیا (سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا) و اف‌بی‌آی (دفتر تحقیقات فدرال پلیس آمریکا) به آن ورود کردند و هر کدام به نوعی بر روند ساخت برخی فیلم‌ها تاثیر مستقیم و غیرمستقیم گذاشتند. شرح جزئیات دخالت این نهادها در روند ساخت فیلم‌های سینمایی و برنامه‌ها و مسابقه‌های تلویزیونی و نوع نگاه آنها به موضوعات مختلف و تلاشی که آنها در ارائه تصویری مطلوب از فعالیت‌های این نهادها و همچنین تصمیمات دولت آمریکا دارند، یک دوره کامل شناخت تفکر «آمریکایی» و «استکباری» درباره همه موضوعات از جمله هنر و سینماست.