مصطفی پورکیانی: به بهانه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان با یوسف قوجق، نویسنده پیشکسوت این حوزه به گفتوگو نشستیم تا با مشکلات و راهکارهای رفع موانع در حوزه ادبیات کودک و نوجوان بیشتر آشنا شویم. قوجق، اصالتاً ترکمن است و به همین دلیل در اکثر آثار این داستاننویس، تاریخ، فرهنگ و باورهای ترکمن حضوری پررنگ دارد. درونمایه اغلب آثار داستانی وی -که غالبا فضایی بومی دارد- دفاعمقدس، انقلاب اسلامی، موضوعات تاریخی، مشکلات نوجوانان و مسائل فرهنگی - اجتماعی جامعه است.
***
* به دلیل اینکه کتابهای شما بیشتر در حوزه ادبیات داستانی کودکان و نوجوانان به نگارش درآمده، مهمترین مشکلات این حوزه را چه مسائلی میدانید؟
در حال حاضر بیشتر حوزهها گرفتار مشکلات شدید اقتصادی هستند و حوزه ادبیات داستانی کودک و نوجوان، بویژه نشر این حوزه نیز بشدت درگیر همین معضل اقتصادی است. مسائل و مشکلات گوناگون مرتبط با بازار نشر، از تیراژ پایین شمارگان تا تاثیرات کرونا بر این حوزه، ناشران و نویسندگان را همچون سایر مردم جامعه گرفتار کرده است و به نظر من از مهمترین مشکلات این حوزه همین گرفتاریهای شدید اقتصادی است.
* هر ساله جشنوارههای مختلفی بخش ویژهای برای کتابهای کودک و نوجوان در نظر میگیرند و جوایز زیادی نیز به این بخش تعلق میگیرد اما به نظر میرسد همچنان این کتابها در بین مخاطبان اصلی خود کمتر دیده میشوند؛ چه راهکاری برای دیده شدن بیشتر آنها پیشنهاد میکنید؟
به نظرم مشکلات بازار نشر و گرانی کاغذ از دلایل این ماجراست که باعث میشود سبد کالای فرهنگی خانواده از این جنس کتابها خالی بماند. از سوی دیگر فشارهای اقتصادی حال حاضر نیز سبب شده تا خانوادهها معمولا راغب به خرید کتاب نباشند. در این شرایط برخی ناشران به سمت تولید و انتشار کتابهای صوتی رفتهاند که گویا با شرایط حال حاضر کرونایی استقبال مخاطبان را نیز به همراه داشته است و کمکی است برای دیده شدن و خوانش این آثار و پایین آمدن هزینه نشر؛ البته به نظر میرسد همین ناشران و نویسندگان نیز از کمکها و حمایتهای مالی نهادهای فرهنگی بهرهای نمیبرند و با دست و پا زدن به این مسیر ادامه میدهند.
* شاید در شرایط فعلی که شبکههای اجتماعی و فضای نت، کودکان و نوجوانان را به سمت خود کشیده است، نویسندگان و ناشران این حوزه نیز باید به فکر محرکهای جدیدی برای جذب مخاطبان خود باشند و دیگر ابزارهای قدیمی راهگشا نباشد.
معمولا ناشران و نویسندگان این حوزه حضور اندکی در فضای مجازی دارند که شاید بیتاثیر از کاهش مخاطبان این حوزه نباشد؛ از طرفی به نظر من صداوسیما نیز کمک بسیار زیادی در این باره میتواند انجام دهد که متاسفانه در این باره بسیار کمکاری کرده است. جای خالی برنامههای گوناگون برای معرفی کتابهای مهم کودک و نوجوان البته با ظرافتها و خلاقیتهای ویژه تصویری جهت معرفی این آثار بشدت احساس میشود. در حال حاضر که مدارس نیز به دلیل کرونا مجازی شده و دیگر کتابخانهای به صورت فیزیکی در دسترس کودکان نیست، صداوسیما میتواند از این فرصت استفاده کند و مهمترین کتابهای این حوزه را به شکل صوتی یا تصویری و حتی به شکل انیمیشن و داستانی برای کودکان و نوجوانان تهیه و تولید کند؛ قطعا این شیوه میتواند علاقهمندان بیشتری را در این حوزه جذب کتاب کند.
***