گروه سیاسی: پس از استقبال چین از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، هیأت روسیه نیز هفته گذشته خواستار پذیرش عضویت ایران در این سازمان شد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، در جلسه چهارشنبه هفته گذشته شورای وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای (SCO) که در شهر دوشنبه تاجیکستان برگزار ‌شد، نماینده‌ هیأت روسیه با بیان اینکه توسعه اتحاد سازمان همکاری شانگهای ارتباط مستقیم با چشم‌انداز گسترش آن دارد، گفت: مسکو خواستار تایید پیشنهاد ایران برای عضویت در این سازمان است. 

به نقل از منابعی در روسیه، مسکو معتقد است روند گسترش باید فزاینده باشد و تعادل بین کشورهای عضو، ناظران و شرکای گفت‌وگو را تضمین کند. این منابع افزودند: ما بر این باوریم از مدت‌ها پیش زمان برای ارزیابی مثبت [پذیرفتن] درخواست عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای که از سال ۲۰۰۸ روی میز قرار دارد، فرارسیده است. 

در حال حاضر با درخواست روسیه برای عضویت ایران و همچنین برنامه همکاری راهبردی 25ساله میان ایران و چین و موافقت این دو کشور به عنوان اعضای موسس پیمان شانگهای، امیدهای جدیدی برای عضویت ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای به وجود آمده است. این درحالی است که «شی جین پینگ» رئیس‌جمهوری چین پیش از این از پیوستن کشورمان به این سازمان حمایت کرده است و حالا ۲ کشور دارای روابط راهبردی هستند و لازم است این موضوع به طور جدی دنبال شود. گفتنی است ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر این سازمان بوده و در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ برای عضویت کامل درخواست داده بود اما به خاطر تحریم‌های سازمان ملل که در آن زمان اعمال شده بود این تلاش‌ها به سرانجام نرسید. 

 

* جایگاه سازمان شانگهای در محیط بین‌الملل

آوریل ۱۹۹۶ سران 5 کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان به دنبال اجلاس شانگهای موافقتنامه‌ای را امضا کردند که در مناطق مرزی خود اعتمادسازی و از حمله یا درگیری در مناطق مرزی یکدیگر خودداری و از برگزاری رزمایش‌های نظامی که تهدیدی علیه یکدیگر باشد، دوری کنند. حجم و گستردگی و تعداد دروس آموزش نظامی را کاهش دهند، یکدیگر را از عملیات نظامی‌ای که قصد دارند تا عمق یکصد کیلومتری مرزهای مشترک به انجام برسانند قبلا آگاه کنند و بالاخره مناسبات دوستانه و همکاری بین نیروهای نظامی مستقر در ۲ سوی مرزها را تقویت کنند. 

این توافقنامه که بعدها به نام گروه شانگهای 5 معروف شد، سال ۲۰۰۱ با تغییر نام و ساختار و با پذیرش ازبکستان به سازمان همکاری شانگهای معروف شد. اعلامیه تاسیس سازمان همکاری شانگهای ژوئن سال ۲۰۰۱ در شانگهای به امضای چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان رسید. 

 برخی اهداف این سازمان عبارتند از: ١- تقویت همکاری با محورهای امور سیاسی، اقتصادی، تجاری و نظامی  2- ضدیت با فعالیت‌های غیرقانونی، مبارزه مشترک با تروریسم و ضد جدایی‌طلبی و مهاجرت‌های غیرقانونی 3- تامین امنیت منطقه‌ای 4- مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا.

در جریان اجلاس سران در سال ۲۰۰۵ در آستانه قزاقستان، درباره پذیرش ایران، پاکستان و هند به عنوان اعضای ناظر توافق حاصل شد. سال ۲۰۱۷ هند و پاکستان به عضویت کامل این سازمان درآمدند اما به دلیل مخالفت تاجیکستان، وضعیت ایران همچنان در سطح عضو ناظر باقی ماند. 

سال ۲۰۰۵ برای ایجاد منطقه مبارزه با مواد مخدر یک گروه ارتباطی ویژه بین سازمان و افغانستان به عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید و توزیع این مواد در منطقه تشکیل شد که این امر یکی از اقدامات سازمان همکاری شانگهای جهت مقابله با پدیده قاچاق مواد مخدر است. 

همچنین تشکیل 7 گروه ویژه و تخصصی از کارشناسان کشورهای عضو برای مطالعه درباره چگونگی دستیابی به فعالیت‌های مشترک در بخش گمرک، حمل‌و‌‌نقل، انرژی، مخابرات و ارتباطات از دستاوردهای اجلاس‌ سران در سال ۲۰۰۶ در شانگهای است. از همه مهم‌تر هدف نهایی همکاری‌های اقتصادی بین اعضا که آزادسازی کامل تبادلات کالا، خدمات، پول، سرمایه و فناوری در میان کشورهای عضو اعلام شده، مورد تأیید سران قرار گرفته است. 

چین و روسیه از مهم‌ترین عناصر تشکیل، تداوم و بهره‌وری سازمان همکاری شانگهای هستند و مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا از مهم‌ترین اهداف این سازمان ذکر شده است. موضع‌گیری‌های سیاسی شانگهای از جمله درخواست از آمریکا برای تعیین یک جدول زمانی جهت خروج نیروهایش از کشورهای عضو این سازمان در اجلاس سال ۲۰۰۵ سران در شهر آستانه‌ قزاقستان و همچنین اقداماتی نظیر اجرای رزمایش نظامی ضدتروریسم در میان ارتش‌های کشورهای عضو، موسوم به «ماموریت صلح» در سال ۲۰۰۷ باعث شده که در محیط بین‌الملل از این سازمان به عنوان «ناتوی آسیا» یا «ناتوی شرق» یاد شود. برای همه کشورهای منطقه‌ای مرتبط با سازمان همکاری شانگهای، عضویت رسمی یک مساله مهم است اما افزودن بر تعداد اعضا در راستای افزایش قدرت و اقتدار این سازمان در راستای منافع کشورهای منطقه که خواستار نفوذ فزاینده غرب بویژه آمریکا نیستند از آن مهم‌تر است. اعضای سازمان با وسعت گرفتن آن و افزایش تعداد اعضا خواهند توانست از مزایای مکمل یکدیگر بهره‌مند شوند. 

 

* اهمیت عضویت کامل ایران در شانگهای

با توجه به اهداف سازمان همکاری شانگهای، پیمان مذکور با مطلوبیت‌های استراتژیک ایران و دکترین نظامی ایران همخوانی دارد، چرا که ایران نیز همواره بر احترام به حق حاکمیت کشورها و تقویت همکاری‌های اقتصادی، استراتژیک و امنیتی تأکید کرده، به مشارکت کشورهای منطقه در گسترش امنیت منطقه‌ای اعتقاد دارد و مخالف سلطه‌ و یکجانبه‌گرایی آمریکا در منطقه است. از زمان تاسیس این سازمان در سال ۲۰۰۱ میلادی، ایران همکاری‌هایش را با این گروه منطقه‌ای که امروز وظایف بین‌المللی نیز بر دوش دارد، در یک روند هم‌افزایی ادامه داده است و بسیاری از کشورهای عضو رسمی سازمان بر این باورند عضویت ایران و افزودن بر شمار اعضای سازمان می‌تواند قدرت منطقه‌ای و جهانی سازمان را بیش از پیش کند. 

عضویت کامل ایران در این سازمان می‌تواند به معنای تکمیل یک جبهه جدید سیاسی- امنیتی در منطقه باشد و باعث گسترش حوزه‌های فعالیت سازمان شده و تمایل به بقا را در بین اعضا بیشتر گرداند. در عین حال موقعیت ژئوپلیتیک ایران که حلقه واسط بین آسیای مرکزی و اروپاست باعث شده کشورمان را مورد توجه این سازمان قرار دهد. این امر برای طرفین منافع زیادی دارد؛ به این خاطر که می‌تواند باعث به‌وجودآمدن و تقویت یک کریدور شرق - غرب در کنار کریدور شمال- جنوب نیز شود. این مساله موقعیت ترانزیتی و درآمد حاصل از آن را برای ایران افزایش خواهد داد. همچنین ایران به دلیل داشتن منابع غنی انرژی و نفت و گاز طبیعتا یک مهره و وزنه مهم در سازمان همکاری شانگهای خواهد بود و همکاری بیشتر تهران با سازمان همکاری شانگهای و تقویت نقش ایران در «ابتکار یک کمربند-یک راه» چین به عنوان راه ابریشم نو برای همه طرف‌ها سودمند خواهد بود و امنیت تامین انرژی در زنجیره‌ کشورهای عضو را بیش از پیش تامین خواهد کرد. 

در حال حاضر ایران و چین دارای روابط مشارکتی راهبردی هستند و بر اساس توافقات طرفین قول داده شده است که مفاد مربوط نیز اجرا شود و همکاری‌های آنها در بخش‌های اقتصادی و انرژی نه برای ایران، بلکه برای چین هم اهمیت دارد. 

از دیدگاه کشورهای عضو شانگهای چشم‌انداز این سازمان، افزایش تدریجی قدرت این پیمان به یک قدرت برتر منطقه‌ای بویژه در آسیای مرکزی و حتی خاورمیانه و کل آسیا است. در این صورت یکی از اهداف این سازمان که جلوگیری از نفوذ و برتری‌جویی آمریکا در منطقه است، برآورده خواهد شد که در راستای منافع ایران و برخی کشورهای منطقه‌ای قرار دارد و عضویت کامل ایران در این سازمان خواهد توانست باعث رشد جایگاه کشورمان در نظام بین‌الملل نیز شود. 

عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای یک فرصت دوطرفه خواهد بود که منجر به هم‌افزایی طرفین در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و حتی فرهنگی خواهد شد. 

***