گروه سیاسی: حالا که با گسیل همه‌جانبه ظرفیت‌ها و امکانات کشور بحران آب در خوزستان بتدریج در حال فروکش کردن است، بررسی اصل اعتراض بحق مردم خوزستان در برخی مناطق این استان که در میان اخبار گمراه‌کننده و روایت‌های بعضا دروغ و اشتباه از این اعتراضات گم شد، ضرورت دارد. 

به گزارش «وطن‌‌امروز»، ایران در زمره کشورهایی است که تنش آبی در آن چند استان را به طور مستقیم درگیر خود می‌کند. امسال خشک شدن تالاب‌های استان خوزستان و بخش‌هایی از تالاب‌های هورالعظیم و شادگان باعث بروز اعتراضاتی درباره تامین حقابه آنها شد. در واقع اصل اعتراض مردم برخی شهرهای خوزستان مربوط به مناطقی از رودخانه کرخه، هورالعظیم و رود جراحی بود که به‌واسطه کم‌آبی رودخانه کرخه و خشک شدن بخش زیادی از هورالعظیم و رود جراحی، کشاورزی و دامداری در مناطق مختلف این استان را با مشکل مواجه کرد. 

اما در میانه پوشش این اعتراضات مطابق معمول با سردمداری فضای مجازی و موج‌سواری رسانه‌های بیگانه و معاند کشور، بعد از چند روز مشخص شد روایت غالب درباره اعتراض خوزستانی‌ها که مشکل اصلی بی‌آبی در خوزستان را ناشی از نبود و کمیابی آب آشامیدنی مردم این استان جا زد، یک روایت اشتباه بوده است؛ اتفاقی که در فضای رایج رسانه‌ای بین‌المللی به اخبار جعلی و گمراه‌کننده - Disinformation- مشهور است. 

مساله‌ای که کشوری مثل آمریکا با ادعای مقابله با آن، کشورهایی مثل چین، روسیه و ایران را طی سال‌های اخیر متهم به استفاده از این ترفند رسانه‌ای برای تاثیرگذاری بر ۲ انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری این کشور کرده است. رسانه‌های آمریکایی اما بیشترین بهره‌گیری را از تاکتیک اخبار گمراه‌کننده ثبت کرده‌اند تا جایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق این کشور، رسانه‌های موسوم به جریان اصلی آمریکا را «فیک نیوز» خواند. 

با این وجود، روایت‌ها از اعتراضات خوزستان به شکل عجیبی غیرواقعی شد. همزمان با روایت نادرست کمبود آب شرب- که باعث شد به این واسطه برخی به اشتباه بیفتند و موجی از ارسال آب آشامیدنی به استان خوزستان را در پی داشت و حتی باعث واکنش اهالی خوزستانی شد- روایت‌های نادرست از تشنگی مردم خوزستان با انتشار عکسی متعلق به ۱۵ سال قبل از زنی در خرمشهر و طرح‌های مختلف از تشنگی در فضای مجازی به صورت گسترده، سعی در تثبیت این روایت جعلی درباره خوزستان داشت که گویی خوزستان از آب آشامیدنی تهی شده است. 

اما در اصل مناطقی نظیر شادگان، سوسنگرد، بستان و همچنین مناطقی در اطراف ماهشهر که بیشتر با مقوله تنش آبی درگیر هستند، به دلیل خشکی کرخه و هورالعظیم کانون اعتراضات بودند. در روزهای ابتدایی این معضل با خویشتنداری نیروی انتظامی و معترضان، روند اعتراضات به صورت آرام جریان داشت اما با گذشت چند روز از آغاز اعتراضات بحق مردم و به دنبال آن با رهاسازی آب سد کرخه و پرآب شدن هورالعظیم، با این فرض که حل‌وفصل اصل اعتراضات که حول کرخه و هورالعظیم شکل گرفت در دستور کار قرار گرفته است و به طور طبیعی اعتراضات باید به سمت فروکش کردن پیش رود، بالعکس اعتراض‌ها ناگهان وارد فاز آشوب شد و صحنه‌هایی عجیب و تکان‌دهنده از حضور افراد مسلح و شلیک به نیروهای انتظامی و شهروندان رقم خورد. 

در این بین ورود پرحجم جریان‌های ضد انقلاب و تجزیه‌طلب نظیر گروهک تروریستی الاحوازیه -که دستش به خون مردم بی‌گناه اهواز آلوده است- و همچنین شبکه‌های ضدایرانی و فعالیت‌های گسترده در‌ بستر فضای مجازی با هدف ایجاد تنش و تحریک احساسات مردم خوزستان، سویه دیگری از روایت‌های غیرواقعی از اعتراضات خوزستان برای تضعیف و شکننده کردن امنیت ملی با گسترش درگیری‌های خشونت‌آمیز به سایر شهرهای کشور دنبال شد. 

در این میان جریان‌های معاند و ضد ایرانی نظیر الاحوازیه و منافقین که طی این سال‌ها در سایه انفعال دستگاه سیاست خارجی در برخی کشورهای غربی لانه کرده‌اند با حمایت‌های گسترده مالی و تامینی توسط دولت‌های غربی، پروژه ناامن‌سازی ایران و تابستان داغ را هدایت می‌کنند. گفتنی است سازمان تروریست منافقین نشست اخیر خود را «گردهمایی خوزستان به‌پا خاسته» نامگذاری کرد. از طرف دیگر همین کشورهای اروپایی که مأمن گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب شده‌اند، با ابزار قراردادن حقوق بشر، در تلاش برای پرونده‌سازی حقوق بشری علیه کشورمان هستند. 

در این راستا بر اثر رادیکال شدن فضای اعتراضات و انحراف آن توسط عناصر تجزیه‌طلب و به اغتشاش کشیده‌شدن آن که به درگیری‌های مسلحانه در برخی نقاط انجامید، برخی شهروندان عادی و تعدادی از پرسنل نیروی انتظامی بر اثر اصابت مستقیم گلوله کشته و زخمی شدند. در یکی از تلخ‌ترین حادثه‌ها شهید ستوان دوم ضرغام ‌پرست حین انجام ماموریت در شب عید قربان توسط اشرار در ماهشهر به شهادت رسید. پس از اعلام خبر شهادت شهید ضرغام‌ پرست، تصاویر متعددی از حضور وی به منظور آبرسانی و خدمت‌رسانی به مردم منطقه و نیازمند منتشر شد. همچنین بر اثر تیراندازی‌ نیروهای ضد انقلاب با اسلحه ساچمه‌ای، ۴ نفر از عوامل پلیس در الیگودرز مجروح شدند. 

بنابراین اعتراضات آرامی که با رها‌سازی آب سد کرخه باید به سمت فیصله یافتن حرکت می‌کرد، با موجی از اخبار و تصویرسازی‌های جعلی از اصل اعتراض تبدیل به آشوب شد. این اتفاق البته در خلأ یک مرکز اطلاع‌رسانی در شرایط بحرانی رخ می‌دهد که برای چندمین بار است در مواقع بحران‌هایی از این دست، روند اطلاع‌رسانی مختل و مرجعیت رسانه‌های رسمی از دست می‌رود و فضای مجازی که بستر فیک نیوز و اخبار گمراه‌کننده است، تبدیل به روایت غالب می‌شود. خلأ مدیریتی در فضای مجازی که به نوعی رها بودن آن را به اذهان متبادر می‌سازد، نشان می‌دهد در مواردی مشابه اعتراضات خوزستان می‌تواند به بستری علیه امنیت ملی تبدیل شود. اعتراضات خوزستان بار دیگر ضرورت آسیب‌شناسی سیاست‌های رسانه‌ای کشور را نمایان کرد. 

 

* پروسه تبدیل اعتراض به اغتشاش

مجموعه اتفاقات یک هفته اخیر در خوزستان را می‌توان از جهات مختلفی مهم دانست و از آن به عنوان یک نمونه و الگوی حاضر برای تهدیدزدایی از کشور و صیانت از حقوق ملت بهره برد. 

1- اصل حق اعتراض مردم مساله‌ای ثابت و انکارناپذیر است که موضع رهبر حکیم انقلاب پیرامون اعتراضات مردم خوزستان نیز بر این امر صحه گذاشت. اعتراضات اخیر نه نخستین اعتراض مردمی در مواجهه با مشکلات و ضعف‌های مدیریتی بوده و نه احتمالا آخرین آن، در همین زمینه حتی تصاویر روزهای نخست اعتراض مردم خوزستان و همراهی نیروهای امنیتی و انتظامی با اعتراض مسالمت‌آمیز بخوبی این مساله را آشکار می‌کند که در ابتدای امر هیچ اراده‌ای بر سرکوب یا خاموش کردن صدای معترضان وجود نداشته است. پیش از این نیز در سال‌های گذشته اعتراضات صنفی مختلفی همچون اعتراضات فرهنگیان یا مال‌باختگان برخی مؤسسات مالی برگزار شده بود که با همراهی حداکثری نیروهای امنیتی و انتظامی همراه بود. از این رو تلاش گروه‌ها و رسانه‌های معاند برای جا انداختن این فرضیه که اصل اعتراض مردمی از سوی نظام پذیرفته شده نیست، تلاشی مغرضانه است که در پس آن اهداف شومی وجود دارد. همان‌طور که جریانات ضدانقلاب نیز در هفته گذشته نشان دادند بیش از سایرین به دنبال آشوب‌آفرینی در خوزستان و تحت‌الشعاع قرار گرفتن اعتراضات بحق مردم خوزستان هستند. تلاش مذبوحانه همانند پرونده قدیمی کشته‌سازی برای اعتراضات که این بار نیز تکرار شد، نشان از عطش بدخواهان نظام و ایران برای خونخواری از مردم معترض داشت. در چنین فضایی صیانت و یادآوری حق اعتراض مردم بیش از هر زمان دیگری ضروری است و رسانه‌های جمعی نیز باید با پوشش صحیح اعتراضات مردم خوزستان، ضمن مطالبه‌گری برای احقاق حقوق آنها بر این واقعیت نیز صحه بگذارند. جریانات ساده‌لوحی نیز که تلاش دارند با مصادره کردن هر اعتراضی بر اختلاف‌افکنی میان مردم و نظام دامن بزنند، یقینا تبدیل به بخشی از پازل عملیات روانی دشمنان کشورمان می‌شوند. 

2- به موازات حق بدیهی و اثبات شده اعتراض عمومی، نمی‌توان چشم بر این واقعیت بست که همواره گروه‌ها، رسانه‌ها و فعالان ضدانقلاب بیشترین اهتمام خود را بر سوءاستفاده از میدان اعتراضات می‌گذارند و از هیچ تلاشی برای به انحراف کشیدن اعتراضات مردمی و تبدیل آن به میدان معارضه و مبارزه با اصل نظام و تمامیت ارضی کشورمان فروگذاری نمی‌کنند؛ مساله‌ای که یک بار دیگر و در جریان اعتراضات هفته گذشته مردم خوزستان پدیدار شد. جبهه منافقین و جریانات سلطنت‌طلب، تجزیه‌طلب و ضدانقلاب وابسته به خارج در روزهای اخیر بیشترین تلاش‌شان را معطوف بر اثرگذاری روی اعتراضات مردم خوزستان کردند و حتی با فعال کردن برخی عناصر داخلی خود پروژه تبدیل اعتراض به اغتشاش را کلید زدند. در این چارچوب بیشترین سعی بدخواهان همواره بر این است در این فضا ضمن همراه کردن اکثریت معترض با اقلیت آشوب‌طلب، بحران امنیتی خلق کرده و در نهایت میدان اعتراض را به میدان خونین برادرکشی تبدیل کنند. انتشار تصاویری از حضور مسلح برخی اشرار در دل جمعیت و هدف قرار دادن نیروهای امنیتی و مردم معترض بار دیگر این خطر را گوشزد کرد که بر خلاف خوش‌بینی برخی مفسران، کماکان میدان اعتراضات، مهم‌ترین بستر برای سوءاستفاده جریانات ضدانقلاب به حساب می‌آید و نادیده گرفتن چنین متغیری تنها به مثابه چشم بستن بر واقعیت است. برقرار کردن توازنی معقول میان حق اعتراض عامه مردم و لزوم کنترل اعتراضات با نیت جلوگیری از به انحراف کشیده شدن آن توسط جریانات مسلح و گروه‌های تروریستی بیش از هر زمان دیگری باید مورد توجه سیاست‌گذاران و فعالان سیاسی و رسانه‌ای قرار بگیرد. 

3- اعتراضات اخیر خوزستان و مجموعه واکنش‌هایی که از سوی مردم در این باره نمود پیدا کرد، بار دیگر نشان از نقش بی‌بدیل مدیریت ضعیف در تبدیل کردن یک نارضایتی به یک بحران بزرگ کشوری دارد. در این زمینه فراتر از تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌های اشتباهی که رهبر انقلاب نیز به آنها اشاره کردند، نوع برخورد متکبرانه مدیران با مطالبات مردمی باعث شد عملا مردم زیان‌دیده راهی جز اعتراض علنی نداشته باشند. تنها کافی است به 4 سال گذشته نگاه بیندازیم تا پی به این واقعیت ببریم که مردم خوزستان و حتی نمایندگان مردم خوزستان در مجلس شورای اسلامی هر بار در مقابل مسؤولان دولتی به وضعیت بغرنج زیست‌بوم خوزستان و بحران آب اشاره کرده‌اند، با چه رفتاری مواجه شده‌اند. اصرار دولت بر تکرار سیاست‌های شکست خورده پیشین در عرصه محیط‌زیست و بی‌توجهی به هشدارهای کارشناسان و متولیان امر عملا به انباشت خشم مردم آسیب‌دیده انجامید. در نهایت اعتراضات مردم خوزستان و عیان شدن تهدیدهای بالقوه امنیتی بار دیگر نشان داد ناکارآمدی و بی‌مسؤولیتی مدیران دولتی مرکزنشین می‌تواند زمینه‌ساز چه بحران‌هایی برای مردم مناطق حاشیه‌ای باشد. «وطن‌امروز» هفته گذشته و همزمان با آغاز اعتراضات خیابانی در برخی شهرهای استان خوزستان نسبت به این مساله هشدار داده و در گزارشی با عنوان «بحران، میراث روحانی» نوشته بود: «احیای اعتراضات خیابانی از سوی فرودستان و حاشیه‌نشینان در این 8 سال (بویژه 2 سال اخیر) نشان از واکنش رادیکال بخشی از سرخوردگان وضعیت موجود که بزرگ‌ترین قربانیان سیاست‌های دولت بوده‌اند دارد. در این میان فارغ از آنکه گرانی بنزین بهانه اعتراضات بوده یا بحران تامین آب و برق، می‌توان رد سرخوردگی را در سیمای اعتراضات دید. کافی است تنها به نوع مواجهه و ادبیات دولت در برابر اعتراضات سال‌های اخیر نگاهی اجمالی بیندازیم تا پی به این واقعیت ببریم که نه ‌تنها اصل مشکلات فرودستان و حاشیه‌نشینان جایگاهی در اولویت دولتمردان نداشته؛ که آنها حتی اصل این نارضایتی را نیز همواره به سخره گرفته‌اند».

4- شکاف میان واقعیت و روایت‌های مجازی نکته دیگری بود که در جریان حوادث روزهای اخیر استان خوزستان بار دیگر پدیدار شد، به ‌گونه‌ای که عملا میان اصل حوادث و روایتی که از آن در شبکه‌های اجتماعی پوشش داده می‌شود، دوگانگی انکارناپذیری بود. فارغ از حجم عظیم عملیات روانی فیک‌نیوزها و انتشار تصاویر جعلی، کشته‌سازی از اشخاص زنده، بازنشر تصاویر قدیمی همانند عکس جنجالی پیرزن خرمشهری که مربوط به سال 2005 میلادی بود و ده‌ها مورد دیگر، آنچه بیش از همیشه به چشم آمد و باید نسبت به آن چاره‌اندیشی کرد، تاثیر ویرانگری بود که روایت‌های مجازی بر اصل قضاوت مردم گذاشت. در حالی که مردم روستایی در اعتراض به نبود منابع آبی برای کشاورزی و نگهداری از دام‌های خود به خیابان‌ها آمده بودند اما نوع انعکاس و روایت‌سازی دروغین در شبکه‌های اجتماعی به ‌گونه‌ای جلو رفت که بسیاری از مردم این اعتراض را به نبود آب آشامیدنی تفسیر کردند و حتی گروه‌های خیریه‌ای را فعال کردند! همین مصداق به تنهایی کافی است تا نسبت به برخی پیشفرض‌های خوشبینانه که صرف فعال بودن شبکه‌های اجتماعی را مساوی با آگاهی‌بخشی تفسیر می‌کنند، تجدیدنظر کنیم. بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری حداکثری گروه‌های معاند روی محتوای تولیدی در شبکه‌های اجتماعی بخوبی نشان از این امر دارد که عدم مدیریت صحیح فضای مجازی و رها کردن آن در میانه بحران‌های سیاسی، اجتماعی و امنیتی چگونه می‌تواند به خلق روایت‌های دروغین منتهی شده و آرامش روانی جامعه را گروگان بگیرد. 

5- در نهایت دیگر نتیجه مهم حوادث خوزستان، لزوم بازشناسی مجدد مهم‌ترین بحران‌های آتی کشور است. آنچه در خوزستان پدیدار شد و تعدادی از استان‌های دیگر کشور را نیز درگیر خود کرد، امکان پیشگیری در سال‌های پیشین را داشته است. سیاست‌گذاران و مسؤولان عالیرتبه کشوری باید از «مدیریت اکنون‌زده» فاصله گرفته و با بازشناسی بحران‌های بالقوه کشور بویژه بحران‌های زیست‌محیطی مانع از آن شوند که بار دیگر مردم کشورمان در چنین موقعیت اضطرارآمیزی قرار گرفته و با چالش بقا مواجه شوند. افزایش نظارت‌های میدانی و دوری از مدیریت مرکزگرا می‌تواند در سال‌های آتی به یک تغییر مثبت در راستای شناسایی مشکلاتی از این دست منتهی شود. 

***