مهدی بختیاری*: روز یکشنبه رژه بزرگ دریایی روسیه به مناسبت سیصد‌وبیست‌وپنجمین سالروز تاسیس نیروی دریایی آن کشور در سن‌پترزبورگ برگزار شد که در آن برخی یگان‌های شناور از دیگر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز حضور داشتند. این برای نخستین‌ بار است که یگان‌های شناوری از ایران در این مراسم شرکت می‌کنند؛ حضوری که لازمه آن پیمودن مسافت طولانی از بندرعباس تا سن‌پترزبورگ در ساحل خلیج فنلاند بود که انجام آن رکورد جدیدی در دریانوردی ناوگروه‌های اعزامی نداجا ثبت ‌کرد. 

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی نخستین ناوگروه‌های خود را به شکل مستمر و دائمی از سال 88 با هدف اولیه مقابله با پدیده دزدان دریایی، به مناطق مختلف اعزام کرد که ثمره آن اعزام بیش از 70 ناوگروه تاکنون بوده است. این ناوگروه‌ها علاوه بر وظایف عملیاتی خود در حوزه‌های رزمی و اطلاعاتی، با حضور در برخی کشورها به تقویت مراودات دوجانبه و افزایش توان دیپلماسی دفاعی نیز کمک کرده‌اند. حضور در کشورهایی نظیر عمان، اندونزی، سریلانکا، هند، چین، آفریقای جنوبی، تانزانیا، سوریه و... و نیز انجام برنامه‌های تمرینی و رزمایش‌های مشترک با دیگر کشورها نظیر روسیه، چین، پاکستان، عمان و... از جمله اقداماتی است که نیروی دریایی ارتش در قالب اعزام ناوگروه‌های خود و با هدف تقویت روابط دفاعی- سیاسی انجام داده است اما حضور اخیر در سن‌پترزبورگ، از چند جهت قابل بررسی است. 

 

* نماد خودکفایی نداجا در نمایش بزرگ روسیه

ناوشکن ایرانی سهند و ناوبندر مکران، ۲ یگان حاضر در این ماموریت هستند که از این ۲ یگان، سهند در رژه دریایی روس‌ها شرکت کرد. 

ناوشکن سهند یکی از محصولات پروژه موج است که با هدف خودکفایی در ساخت ناوشکن آذرماه 97 عملیاتی شد. ناوبندر مکران نیز در پی نیاز نیروی دریایی به یگان‌های بزرگ پشتیبانی، با تغییر کاربری یک شناور بزرگ نفتکش، سال گذشته به یگان دریایی نداجا پیوست. 

این شناور می‌تواند با توان حمل چند بالگرد و نیز سوخت و مایحتاج زیاد، ناوگروه‌های اعزامی به دریاهای دوردست را بخوبی پشتیبانی کند. 

 

* طولانی‌ترین دریانوردی

ناوگروه اعزامی ارتش به سواحل روسیه، با پیمودن مسیر طولانی 13 هزار مایل دریایی معادل تقریبا 25 هزار کیلومتر (تاکنون)، طولانی‌ترین ماموریت دریانوردی در میان ناوگروه‌های قبلی را به نام خودش ثبت کرده است.

این ناوگروه برای رسیدن به سن‌پترزبورگ از شمال اقیانوس هند، به سمت دماغه امید نیک در جنوب قاره آفریقا رفت و سپس وارد اقیانوس اطلس شد. 

این حضور با گمانه‌زنی‌های زیادی نیز همراه بود و احتمال حرکت ناوگروه ایرانی به سمت ونزوئلا نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه را به سمت خود جلب کرد. ناوگروه اعزامی ارتش پس از انجام ماموریت‌های دریانوردی خود در اقیانوس اطلس، به سمت غرب قاره اروپا و خلیج بیسکای (بین اسپانیا و فرانسه) حرکت کرد و سپس با عبور از کانال مانش (بین فرانسه و انگلیس) وارد دریای شمال شد. این ناوگروه سپس با عبور از تنگه اسکاگراک (بین نروژ و دانمارک) و تنگه کاتگات (بین سوئد و دانمارک) وارد دریای بالتیک شده و سرانجام به بندر سن‌پترزبورگ در انتهای خلیج فنلاند رسید. 

ماندگاری زیاد در دریا و عدم وابستگی به دیگر کشورها، از نکات مهم در این دریانوردی بود به‌طوری که ناوگروه اعزامی ارتش در این ماموریت و تا زمان رسیدن به سن‌پترزبورگ در هیچ کشور دیگری پهلوگیری نکرد. 

 

* ارتقای روابط ایران- روسیه

روابط ایران و روسیه بویژه در حوزه نظامی بالاخص در حوزه دریایی در سال‌های گذشته گسترش بیشتری پیدا کرده که از جمله می‌توان به ۲ رزمایش مشترک در شمال اقیانوس هند (که نخستین آن با حضور چین نیز همراه بود) و نیز سفرهای چند باره ناوگروه‌های ۲ کشور به بنادر یکدیگر- چه در دریای شمال و چه در خلیج‌فارس و حالا سن‌پترزبورگ- اشاره کرد. 

همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، نیروی دریایی ارتش یکی از مهم‌ترین‌ترین وظایف خود را ارتقای توان دیپلماسی دفاعی تعریف کرده است. 

اساسا حضور ناوگان دریایی کشورها در بنادر یکدیگر، از مهم‌ترین نشانه‌های تعامل و نزدیکی آنها محسوب می‌شود که جمهوری اسلامی ایران این موضوع را در قبال برخی کشورها در طول سال‌های اخیر بخوبی نشان داده است. 

حضور در رژه بزرگ روسیه با دعوت رسمی وزیر دفاع این کشور که با حضور فرمانده نیروی دریایی ارتش امیر دریادار «حسین خانزادی» نیز همراه بود، نقطه عطف دیگری است که نشان می‌دهد ایران امروز به عنوان یک قدرت مطرح و موثر در حوزه دریایی شناخته شده و کشورهای بزرگ، خواهان همکاری و تعامل با آن هستند. 

این ماموریت خاص را باید گام بزرگی در مسیر ارتقای توان نیروی دریایی به عنوان یک نیروی راهبردی دانست؛ مسیری که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را از یک گارد ساحلی ساده در سال‌های پیش از انقلاب، به یک نیروی راهبردی با توان حضور طولانی‌مدت در آب‌های دوردست و تعامل با کشورهای قدرتمند دریایی مبدل کرده است. 

* پژوهشگر حوزه دفاعی