گروه سیاسی: اعترافات دیرهنگام محمدجواد ظریف به نبود اعتماد در عرصه روابط بین‌الملل و تبیین مانیفست دستگاه سیاست خارجی در لحظه ترک حیاط پاستور، چیزی از کارنامه غیرقابل قبول وزارتخانه ظریف و شکست دیپلماسی دولت روحانی کم نخواهد کرد. به گزارش «وطن‌امروز»، وزیر امور خارجه روز گذشته در حاشیه آخرین جلسه هیات دولت دوازدهم با بیان اینکه شهادت می‌دهم هیچ کدام از مذاکره‌کنندگان به آمریکا هیچ‌گاه اعتماد نکردند، تصریح کرد: نباید فکر کنیم آمریکا هر چه اراده کند می‌شود؛ آمریکا قدر قدرت نیست. محمدجواد ظریف که قصد دارد بدعهدی غربی‌ها در دوران وزارتش را به کتاب تبدیل کند، ادامه داد: اینکه آمریکا و اروپا کشور‌های بدعهدی هستند و نتوانستند به عهد خودشان وفا کنند نشان‌دهنده این نیست که ما بد مذاکره کردیم، بلکه نشان‌دهنده این است که یک رشته از کشور‌ها در دنیا هستند که به مقررات بین‌المللی متعهد نیستند. ظریف افزود: ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران موظف هستیم ضمن اینکه با دنیا تعامل می‌کنیم با چشم باز تعامل کنیم، ما به هیچ کسی نباید اعتماد کنیم، روابط بین‌الملل محل اعتماد کردن نیست، به نزدیک‌ترین همسایه، دوست و متعهد هم نمی‌شود اعتماد کرد، البته ما متعهد نداریم. 

وزیر امور خارجه تاکید کرد: مردم بدانند همانطور که رهبر انقلاب فرمودند هیچ‌گاه نباید به خارجی اعتماد کرد، هیچ‌گاه نباید بر اساس اعتماد به خارج برنامه‌ریزی کرد و همیشه باید بر اساس اعتماد به مردم خودمان برنامه‌ریزی کنیم و باید مردم و توان ملی را باور داشته باشیم. 

فارغ از اینکه از منظر تئوری و آکادمیک ظریف در صوت جنجالی‌ای که اردیبهشت از او در گفت‌وگو با مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری منتشر شد صراحتا با واقع‌گرایی و رئالیسم در روابط بین‌الملل که مبتنی بر فضای بی‌اعتمادی در عرصه جهانی و معتقد به تولید قدرت توسط واحدهای ملی است و همچنین نظریه مسلط روابط بین‌الملل از زمان جنگ دوم جهانی تاکنون است به مخالفت برمی‌خیزد، نگاهی به ثمره 8 ساله فعالیت‌های دیپلماتیک دولت و دستگاه دیپلماسی که برجام است، نشان می‌دهد اتفاقا اعتماد تیم مذاکره‌کننده ایرانی به طرف غربی عامل اساسی رقم خوردن متن ضعیف توافق هسته‌ای سال 2015 بوده است؛ متنی که با سازوکار حل اختلاف عجیب و بی‌سابقه در تاریخ معاهدات موسوم به مکانیزم ماشه یا اسنپ‌بک، توان هرگونه تحرک حقوقی از کشورمان را پس از خروج غیرقانونی آمریکا از توافق و نقض فاحش برجام، سلب کرد. در چنین فضایی اظهارات دیپلمات ارشد دولت روحانی مبنی بر اینکه روابط بین‌الملل محل اعتماد نیست را باید با برخی سایه‌روشن‌ها در عملکرد برجامی سال‌های گذشته روحانی- ظریف قیاس کرد. در سال‌های منتهی به انعقاد برجام و در شرایطی که از سوی منتقدان دلسوز در کشور و همچنین در عالی‌ترین سطوح تصمیم‌گیری کشور نصیحت‌هایی برای تضمین گرفتن از طرف خدعه‌گر غربی در برداشتن تحریم‌ها می‌شد، رئیس دولت در آن روزها که سرخوش از مذاکرات در لوزان و وین بود، بیان می‌کرد در سیاست جایی برای خوش‌بینی یا بدبینی نیست، از همین رو بود که پس از حصول توافق در تیرماه 94، ایران تمام تعهدات خود را در تعطیلی برنامه هسته‌ای پیشاپیش و به سرعت انجام داد. افزون بر این، مروری بر گفت و شنود وزیر امور خارجه با شبکه PBS آمریکا پرده از اعتماد کامل ظریف به دولت اوباما برمی‌دارد. خبرنگار این شبکه در تاریخ 29 شهریور 93 از ظریف می‌پرسد: «برخی تحریم‌هایی که ایران خواهان برچیده شدن آنهاست در حوزه اختیارات کنگره آمریکا قرار دارد و از جانب این نهاد نیز صرفا مخالفت‌های زیادی برای لغو آنها شنیده می‌شود. آیا ایران صرفا به دنبال «تعلیق» این تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهور خواهد بود یا خیر و اگر اوباما درصدد «دور زدن» کنگره برآید و به ‌رغم میل باطنی و گرایش کنگره گام بردارد، آیا اقدام او برای ایران به اندازه کافی اطمینان‌ساز خواهد بود یا خیر؟» ظریف در پاسخ اظهار می‌دارد: «ما محدودیت‌هایی را که پرزیدنت اوباما برای وادار کردن کنگره به لغو تحریم‌ها با آن مواجه است، درک می‌کنیم و همان‌طور که ما نمی‌پذیریم آنها از ما امری غیرممکن را بخواهند، ما هم از آنها نمی‌خواهیم اقدامی غیرممکن انجام دهند. ما در امور داخلی آمریکا دخالت نمی‌کنیم، اگر اوباما به ما قول می‌دهد که کاری بکند، ما آن را می‌پذیریم و به قولش احترام می‌گذاریم!»

اما در مقابل اعتماد ظریف، رویکرد دولت وقت آمریکا چه بود؟ اوباما و تیم سیاست خارجی آمریکا که عناصر شاخص آن همچون جان کری، وندی شرمن، تونی بلینکن، جیک سالیوان و رابرت مالی امروز هم در دولت بایدن حضور دارند در ابتدا مدیریت مناسبات ایران و آمریکا را با الهام از روابط آمریکا و شوروی در دوره رونالد ریگان مقایسه کرده و از عبارت معروف ریگان استفاده می‌کردند که «اعتماد کن ولی راستی‌آزمایی هم بکن» (Trust But Verify) اما با پی بردن به انفعال تیم مذاکره‌کننده ایرانی، عبارت اعتماد را حذف کرده و رسما اعلام کردند مساله اصلا درباره اعتماد نیست، بلکه فقط راستی‌آزمایی، راستی‌آزمایی و راستی‌آزمایی است. بر مبنای این بی‌اعتمادی آمریکایی‌ها بود که تمام تعهدات ایران در برجام منوط به تایید آژانس انرژی اتمی شد. بر این اساس اوباما در روز حصول توافق وین -23 تیر 1394 - اظهار داشت: «توافق حاصل شده براساس راستی‌آزمایی است؛ نه براساس اعتماد».مرور اعتراف دیگری از محمدجواد ظریف جای هیچ بحث دیگری را بر اعتماد به قول آمریکایی‌ها باقی نمی‌گذارد. وزیر امور خارجه در کمیسیون امنیت ملی در مورخه 28/۹/95 در موضوع نقض برجام با تمدید تحریم ایسا توسط دولت اوباما می‌گوید: بر اساس توافقی که با آقای کری کردیم و من الان دارم عرض می‌کنم، بیرون نمی‌گم ولی خدمت شما می‌گم، من اشتباه کردم، بر اساس یک توافقی که کردیم ما استراتژی خودمان را کنار گذاشتیم و بر مبنای آن توافق آمدیم آن را اعلام کردیم که تبدیل شد به موضع جمهوری اسلامی، من این را می‌پذیرم من اشتباه کردم، عرض کنم به خدمت‌تان ولی ما این کار را کردیم. ظریف ادامه می‌دهد: ما بر اساس صحبتی که با آقای کری کردیم و قولی که آقای کری داد آمدیم یک موضع علنی گرفتیم، من اشتباه کردم در این، رسما ما نمی‌بایستی بر اساس حرف این بابا (کری) [عمل] می‌کردیم، ما باید بر اساس همان استراتژی‌ای که تعیین کرده بودیم که باید کنگره را حذف می‌کردیم در 8 سال اول، بر اساس آن عمل می‌کردیم من هیچ اجباری هم نداشتم. 

بعد از پاره شدن برجام توسط ترامپ هم تیم ظریف- روحانی به جای عبرت گرفتن، بنای اعتماد به اروپایی‌ها را گذاشتند و به قدری به تروئیکای اروپا در پر کردن خلأ نبود آمریکا اعتماد داشتند که حسن روحانی از خروج آمریکا از برجام به عنوان دفع شر یک مزاحم ابراز خوشحالی کرد و ظریف هم از این می‌گفت که اروپا فراتر از انتظار ظاهر شده است! با این حال روحانی پس از 2 سال انتظار بیهوده، اعلام کرد دست روی دست گذاشتیم و صبر جمیل کردیم!

جالب اینکه طرف آمریکایی پس از 8 سال مذاکره برجامی، در وین هم اعلام کرد حاضر به تضمین دادن نیست اما در تهران حسن روحانی می‌گوید لغو تحریم در اسفند تمام‌شده بود؛ اگر می‌گذاشتند!