گروه اقتصادی: پرداخت مالیات امری است که نه‌تنها در حیطه اجرای مسؤولیت‌ها و تعهد به قوانین قرار دارد، بلکه اساسا ارزشی است که انجام آن در حوزه اصول و باورهای اخلاقی مربوط به یک ملت جا می‌گیرد. دولت‌ها به منظور ارائه خدمات به شهروندان به منابع مالی جهت تأمین هزینه‌ها نیازمندند که با توجه به مشکلات فروش نفت بر اثر اعمال تحریم‌ها، تأمین این ‌گونه منابع مالی و اختصاص آن به ارائه خدمات، از طریق دریافت مالیات از سوی مردم انجام می‌شود. 

فرار از پرداخت مالیات، عمده‌ترین معضلی است که نظام‌های مالیاتی در بسیاری از کشورهای جهان با آن مواجهند. عدم پرداخت مالیات در حالت کلی دربرگیرنده اقدامات غیرقانونی از قبیل حساب‌سازی، عدم ارائه دفاتر رسمی، فعالیت‌های اقتصادی زیرزمینی، ارائه فاکتورهای صوری، استفاده از کارت بازرگانی دیگر افراد و موارد دیگر به منظور اجتناب از پرداخت مالیات است. برای فرار از پرداخت مالیات، درآمدی که مشمول پرداخت مالیات می‌شود، سودی که به آن مالیات تعلق می‌گیرد و همچنین میزان یا منبع درآمدها مخفی می‌شود یا اقداماتی که مشمول تخفیف مالیاتی است، بالاتر از میزان واقعی آن جلوه داده می‌شود. 

خودداری از پرداخت مالیات صرف‌نظر از علل و ریشه‌های آن، آثار نامطلوبی بر بدنه اقتصاد کشور می‌گذارد که می‌توان به تأثیر منفی آن بر رشد اقتصادی، توزیع درآمد، پس‌انداز بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری بخش دولتی و دیگر موارد اشاره کرد. 

به طور مثال، فرار مالیاتی با کاهشی که در درآمد دولت ایجاد می‌کند، اثر سوء بر رشد تولید ناخالص داخلی می‌گذارد، چرا که دولت را در تخصیص سرمایه‌گذاری‌های لازم با کمبود منابع مالی مواجه می‌کند. به ‌عبارت‌ دیگر کاهش درآمدهای مالیاتی دولت منجر به اخلال در بودجه‌بندی می‌شود و مانعی برای دستیابی به اهداف دولت به شمار می‌رود. این مساله، برنامه‌ریزی در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، رفاهی و بسیاری موارد دیگر را با مشکل تأمین مالی مواجه می‌کند و در نهایت، کاهش رفاه عمومی را در پی خواهد داشت. 

بی‌توجهی به پرداخت مالیات می‌تواند رقابت عوامل اقتصادی را به نفع آنهایی که مالیات نپرداخته‌اند، تغییر داده و از این بابت شکاف بین گروه‌های مختلف درآمدی را بیشتر کند که این امر خود، عاملی است که می‌تواند وضعیت توزیع درآمد را بدتر کند. 

همچنین اجتناب از پرداخت مالیات باعث نارسایی در توزیع عادلانه درآمد و انباشت ثروت برای گروه‌های خاص شده و در نتیجه منجر به افزایش تنش‌های سیاسی و اجتماعی می‌شود. 

از سویی، با عدم پرداخت مالیات توسط عده‌ای از شهروندان جامعه، نقدینگی برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید نیز به قدر کفایت موجود نخواهد بود و همین امر سبب می‌شود با عدم سرمایه‌گذاری در بخش تولید، معضل بیکاری نیز مرتفع نشده و بدین ترتیب بخشی از جامعه بدون درآمد یا با درآمد اندک و ناکافی باقی بمانند. 

با توجه به آنچه گفته شد، پدیده مذموم فرار مالیاتی، بویژه در کشورهایی که عمده درآمدشان از طریق فروش و صادرات منابع طبیعی کسب می‌شود، در زمان کاهش منابع طبیعی یا کاهش قیمت آنها در بازارهای جهانی، صورت جدی‌تری به خود می‌گیرد. در این شرایط و با کاهش قیمت منابع طبیعی و درآمد حاصل از آن، دولت با کمبود بودجه مواجه شده و به منظور تأمین هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف، دچار مشکلات جدی خواهد شد. کمبود اعتبار و به دنبال آن کاهش تخصیص منابع مالی به بدنه کشور، مسلما تبعاتی چون کاهش رفاه عمومی و به ‌طور کلی افول اقتصاد در کشور را به دنبال خواهد داشت. 

 

* مجموع معوقات مالیاتی به ۲۷۰ هزار میلیارد تومان رسید

در همین رابطه محمدرضا‌ پورابراهیمی،‌ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به آخرین وضعیت وصول مالیات در کشور گفت: در بحث اجرای قانون، مطالبه جدی ما از دولت سیزدهم و تیم اقتصادی آن فقط اجرای قانون است. نمونه‌اش را عرض می‌کنم؛ ما قانونی داریم تحت عنوان «قانون سامانه مؤدیان پایانه فروشگاهی» که در آن قانون تاکید شده کل جریان نقدینگی در کشور از طریق دستگاه‌های پوز باید نظارت شود. وی درباره وضعیت فعلی اجرای این قانون گفت: 40 درصد از این مجموعه که نزدیک به حدود 10 میلیون پوز در کشور است، فاقد هر گونه اطلاعات هستند. اینها اگر به شبکه متصل شوند، امکان نظارت بر آنها برای اخذ مالیات فراهم می‌شود. اخیرا گزارشی را از سازمان مالیاتی گرفتیم که در مجموع 270 هزار میلیارد تومان میزان مطالبات معوق مالیاتی کشور است. ما اگر معادل 50 درصد این را هم بتوانیم وصول کنیم که جزوی از مطالبات قانونی دولت است، ‌می‌تواند در جهت جبران کسری بودجه دولت که الان با آن مواجه است کمک موثری کرده و مانع از بروز آثار جانبی کسری بودجه شود. سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی کشور (جی‌دی‌پی) بر اساس برنامه ششم توسعه باید 10 درصد می‌بود اما الان به حدود 5/5 درصد رسیده است. نکته‌ای که اینجا وجود دارد میزان بالای فرار مالیاتی است اما چطور می‌توان از فرار مالیاتی جلوگیری کرد؟ پاسخ این سوال در استفاده و به ‌کارگیری سامانه‌ها، اجرای طرح نظام جامع مالیاتی و همچنین مجموعه تکالیفی است که در قانون سامانه مودیان پایانه فروشگاهی وجود دارد. اعتقادم بر این است اگر روی همین محورهایی که روی آن کار کردیم تاکید شود،‌ بخش مهمی از فرار مالیاتی کنترل می‌شود. 

***