با ادامه سقوط شهرها و ولایات افغانستان و تصرف آنها توسط گروه طالبان، بحران‌های متعدد و پیچیده‌ای گریبانگیر مردم این کشور و همسایگانش بویژه کشورمان ایران خواهد شد. طالبان - یا طالب‌ها - مجموعه‌ای از گروه‌های شبه‌نظامی با خاستگاه‌های مختلف قومیتی و عقیدتی و عمدتا متأثر از دستگاه‌های امنیتی آمریکا، انگلیس، سعودی، پاکستان و هند هستند و به نظر می‌رسد نوعی هماهنگی میان موج حملات تازه آنها به شهرها همزمان با خروج شتابان نیروهای اشغالگر آیساف به رهبری آمریکا از فلات پامیر وجود دارد؛ برنامه‌ای رذیلانه که بویژه دولت بایدن بر اساس سیاست زمین سوخته دنبال می‌کند. بر این اساس طالبان کاتالیزور تبدیل افغانستان به یک سوریه جدید است که از یک سو جنگ داخلی باعث ویرانی شهرها و زیرساخت‌های این کشور می‌شود و از سوی دیگر جامعه افغان را با خطر فروپاشی و آوارگی مواجه می‌‌کند. تفاوت بزرگ افغانستان با سوریه، فقدان یک حکومت مرکزی مقتدر و البته فقدان انسجام ملی و قومی و فرهنگی مردم نقاط مختلف آن است. آمریکایی‌ها و متحدان‌شان در ناتو در ماه‌های اخیر با خارج کردن شتابان نیروهای نظامی و برچیدن پایگاه‌های‌شان از نقاط مختلف فلات پامیر، در واقع زیر‌ساخت‌های نظامی و انتظامی افغانستان را هم نابود کردند و دولت و ارتش نوپای این کشور را در مقابل کار انجام شده قرار دادند. در عین حال واشنگتن بتدریج نیروهای امنیتی پوششی خود را در مناطق مختلف یا حتی در قالب تشکیلات شبه‌نظامی بومی حامی یا مخالف طالبان جایگزین کرد. اگر چه سازمان‌های امنیتی منطقه‌ای یا فرامرزی ذی‌نفوذ در شعب مختلف طالبان، هر یک اهداف خاص خود را از برافروختن جنگ داخلی اخیر دنبال می‌کنند اما رفته‌رفته مشخص می‌شود در نقشه آمریکایی تبدیل پامیر به کانون تهدید تروریستی اوراسیا در حد فاصل ۴ قطب بزرگ تمدنی و اقتدار شرقی یعنی چین، روسیه، هندوستان و ایران، طالبان دست بالاتر را دارد. 

یکی از نخستین و مهم‌ترین تبعات تصرف متوالی ولسوالی‌ها (شهرستان‌ها) و ولایات(استان‌ها) توسط طالبان، آوارگی صدها هزار ساکن آنها و هجوم این موج آوارگان به کشورهای همسایه بویژه پاکستان و ایران خواهد بود که بیشترین مرزها و همین‌طور اشتراکات فرهنگی را با این کشور دارند. 

 

* سقوط پنجمین ولایت در ۴ روز

پیشروی سریع طالبان در روزهای گذشته چندان هم تعجب‌برانگیز نبوده است. آنها طی ماه‌های گذشته اغلب مراکز 5 ولایتی را که طی 4 روز گذشته سقوط کردند، تحت محاصره داشتند. در عین حال از ضعف فرماندهی و تشکیلاتی نیروهای محلی و دولتی باخبر بودند. در واقع اشغالگران آمریکایی که طی اشغال 17 ساله افغانستان، هیچ‌گاه قائل به بازسازی ارتش و پلیس این کشور به شکلی منسجم و مقتدر نبودند، خواب چنین روزهایی را برای ملت مظلوم افغان می‌دیدند. شبه‌‌نظامیان طالب در آخرین پیشروی خود، دیروز وارد شهر تالقان، مرکز ولایت تخار شدند. 

به گفته «روح‌الله رئوفی» عضو شورای استانی تخار، تالقان به طور کامل سقوط کرده و نیروهای دولتی و مردمی به طرف شهرستان فرخار عقب‌نشینی کرده‌اند. به نوشته روزنامه صبح کابل، شبه‌نظامیان پیش‌تر در بعدازظهر یکشنبه، زندانیان خود را از زندان مرکزی شهر آزاد کرده بودند؛ روندی که به طور مشابه در هر ۴ ولایت سقوط کرده از روز جمعه مشاهده می‌شود. جالب است که آزادی زندانیان طالبان یکی از شروط اصلی رهبران این گروه در توافق دوحه بود که آمریکایی‌ها با وجود مخالفت دولت کابل پذیرفتند. کارشناسان امنیتی معتقدند این نیروهای تازه‌نفس که عمدتا در سطح فرماندهی و سرکردگی بودند، طی ماه‌های اخیر نقش مهمی در بازسازی ارتش نامنظم این گروه و برتری‌های میدانی‌شان داشته‌اند. 

به همین دلیل در روایت‌های مردمی از این جنگ داخلی که به رسانه‌ها راه یافته، می‌شنویم بسیاری، رؤسای‌جمهور دست‌نشانده پیشین و فعلی در کابل را مقصر اصلی تحولات منجر به خیزش دوباره طالب‌ها برمی‌شمرند. گروهی، «اشرف غنی» رئیس‌جمهور فعلی را متهم ردیف اول اتفاقات اخیر می‌دانند، چرا که معتقدند او با پذیرش توافق دوحه میان طالبان و آمریکا و آزادسازی تعداد زیادی از زندانیان طالب، نیرویی تازه به این گروه تزریق کرد. برخی دیگر نیز انگشت اتهام را به سمت «زلمای خلیلزاد» مامور قدیمی واشنگتن به عنوان خائن بزرگ به ملت افغان می‌گیرند و می‌پرسند در دوحه چه توافقی بین آمریکا و این گروه شده که نتیجه‌اش حملات بی‌وقفه به شهرهای این کشور است؟

تصرف شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز، شهر شبرغان مرکز ولایت جوزجان، شهر تالقان مرکز ولایت تخار و شهرهای قندوز و سرپل مرکز ولایت‌هایی به همین نام، به طالبان این امکان را داده است که با توجه به تسلط سنتی‌اش بر مناطق کوهستانی قبایلی پشتون‌نشین در مرزهای جنوبی با پاکستان و ارتفاعات و دره‌های صعب‌العبور ولایت بدخشان در منتهی‌الیه شمال شرقی این کشور در مرز با چین، سرپل‌های راهبردی در هر ۴ جهت جغرافیای افغانستان را در اختیار داشته باشند.  در حال حاضر جنگ میان مهاجمان و نیروهای دولتی در شهر لشکرگاه، مرکز ولایت هلمند(جنوب غربی) و استان‌های غزنی و هرات ادامه دارد. در این میان تسلط بر شهرهای شبرغان، مرکز ولایت ازبک‌نشین جوزجان که ژنرال دوستم و نیروهای محلی‌اش در آن اقتدار سنتی داشته‌اند، معادلات جبهه شمال را به هم ریخته است. سقوط زرنج، مرکز ولایت نیمروز در مرز با ایران نیز اهمیتی راهبردی برای طالبان دارد.  به گزارش خبرگزاری طلوع‌نیوز افغانستان، محاصره چندین روزه شهر هرات توسط طالبان شکسته شده و شبه‌نظامیان به لطف مبارزه گروه‌های جهادی مردمی مدافع شهر با نیروهای دولتی عقب رانده شده‌اند. مقاومت قهرمانانه مردم هرات، غربی‌ترین ولایت افغانستان که تکیه به ایران دارد، باعث شده تا دست‌کم برخلاف ولایت نیمروز، موج آوارگان از این منطقه به مرزهای کشورمان سرازیر نشود. 

جالب اینکه در این مدت طالبان طبق توافق دوحه از هر گونه حمله به نیروهای آمریکایی و متحدان اشغالگرشان صرف‌‌نظر کرده است! 

از طرف دیگر در حملات هوایی اخیر ائتلاف اشغالگر آیساف به رهبری آمریکا به مناطقی از شهر لشکرگاه مرکز ولایت هلمند، دست‌کم یک مدرسه و یک بیمارستان تخریب شده است. بمباران مناطق مسکونی به بهانه جلوگیری از پیشروی طالبان، باعث اعتراض شورای علمای هلمند شده است. 

دستور مضحک جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای اعزام بمب‌افکن‌های راهبردی «بی‌52» به افغانستان برای از سر‌گیری بمباران طالبان، آن هم در جنگی کاملا چریکی و خانه به خانه، نیات پلید واشنگتن برای تخریب شهرهای این کشور به بهانه مبارزه با طالبان را برملا می‌کند.

***