رضا‌عدالتی‌پور: پیش‌بینی‌ناپذیر بودن تحولات افغانستان شاید حتمی‌ترین گزاره‌ای است که می‌توان درباره اتفاقات این کشور در چند هفته اخیر و روزهای آتی عنوان کرد. در حالی که ارگ‌نشینان کابل کمتر از یک ماه قبل عید قربان را در حیاط کاخ ریاست‌جمهوری جشن گرفتند، اکنون طالبان را در نزدیک‌ترین فاصله به خود می‌بینند. بنا به اطلاعاتی که اخیرا منتشر شده، برآوردهای قبلی درباره سرعت تصرف  کابل  توسط طالبان از 6 ماه به یک ماه تقلیل یافته است. در عین حال طالبان در دور جدید حملات خود تمرکز خود را بر سرکوب و کنترل مناطق شمالی بویژه ولایت بلخ گذاشته و به نظر می‌رسد در برآوردن این هدف مصمم است. در مقابل نیروهای دولتی و مقامات کابل واکنش چندانی به این تحولات ندارند و تنها در معدودی از ولایات شاهد مقابله نیروهای مردمی با طالبان هستیم. به نظر می‌رسد پس از سقوط هرات و اسارت اسماعیل‌خان، فرمانده هراتی‌ها به دست طالبان، دیگر ولایات نیز امید چندانی به مقاومت ندارند. به نظر می‌آید جنگاوران دهه‌های 70 و 80 افغانستان علیه شوروی که در دوره جدید افغانستان ردای وزارت و وکالت را برتن کردند، توانی برای دفاع از شهرشان نداشتند. در این بین ایالات متحده اعلام کرده با همراهی انگلیس 3600 نظامی را برای حفاظت از دیپلمات‌ها و سفارتخانه خود به افغانستان گسیل خواهد کرد اما دخالتی در جنگ طالبان با نیروهای مردمی و دولت نخواهد داشت؛ گو اینکه آنها هیچ نقشی در این وضعیت اسفبار نداشته‌اند. رئیس‌جمهور آمریکا اخیرا تأکید کرده است از تصمیم خود مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان پشیمان نیست و از افغان‌ها خواست خودشان با طالبان بجنگند.

 

* هرات سقوط کرد

به گزارش «وطن امروز»، در ادامه تشدید درگیری‌ها بین طالبان و نیروهای دولتی افغانستان، پنجشبه‌شب در نهایت شهر استراتژیک هرات، یازدهمین مرکز ولایت افغانستان، در پی حملات طالبان سقوط کرد. طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد ساختمان فرمانداری، فرماندهی پلیس و دیگر مراکز استراتژیک شهر هرات را به کنترل خود درآورده است و نیروهای امنیتی نیز سلاح خود را به زمین گذاشته و به این گروه تسلیم شده‌اند. طالبان پس از کنترل زندان مرکزی هرات نیز همه زندانیان را آزاد کرد. در همین حال تصاویری از حضور نیروهای طالبان در پایگاه هوایی استراتژیک «شیندند» در 120 کیلومتری جنوب شهر هرات که بعد از پایگاه هوایی «بگرام» مهم‌ترین پایگاه هوایی نظامی در افغانستان محسوب می‌شود، مخابره شده و حاکی از آن است که آنها این پایگاه را تحت کنترل دارند. گفتنی است کاروان نیروهای پایگاه هوایی شیندند در مسیر برگشت به هرات در شهرستان ادرسکن با کمین طالبان روبه‌رو شدند که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از نیروهای ۲ طرف شد. 

 

* طالبان: ولایت‌های مهم افغانستان را به طور کامل در کنترل داریم

سخنگوی طالبان اعلام کرد ولایت‌های «قندهار»، «هرات» و «بادغیس» به طور کامل در کنترل این گروه قرار دارد. «قاری یوسف احمدی» سخنگوی طالبان در بیانیه‌ای اظهار کرد: طی عملیات گسترده و همکاری مردم در سراسر افغانستان ولایت‌های مهم توسط این گروه تصرف شده است. بر اساس این بیانیه، ولایت‌های قندهار، هلمند، هرات و بادغیس و 10 ولایت دیگر، 15 تا 22 مردادماه به تصرف طالبان درآمده است. سخنگوی طالبان گفت: «امارت اسلامی (عنوان دولت افغانستان از نظر طالبان) به نیروهای دشمن اعلام می‌کند از مقاومت بی‌حاصل دست بردارند. آغوش امارت اسلامی برای آنها باز است». یوسف احمدی ادامه داد: «نیروهای دولتی جان خود را به خطر نیندازند و زمینه را برای ایجاد یک نظام خالص اسلامی، مستحکم و افغان‌شمول فراهم کنند».

 

* اسارت فرمانده نیروهای مردمی افغانستان در هرات

گروه طالبان تصویر و ویدئوی محمد اسماعیل‌خان را منتشر کرده است که نشان می‌دهد وی در اسارت این گروه قرار دارد. همچنین در ویدئویی که این گروه از وی منتشر کرده‌، اسماعیل‌خان از طالبان می‌خواهد با مردم مدارا کنند تا بتوانند در آرامش زندگی کنند. شخصی که با  اسماعیل‌خان صحبت می‌کند، می‌گوید شما به طالبان تسلیم شدید و طالبان با شما برخورد خوب کرد؛ اکنون شما به افرادی که در حال جنگ با طالبان هستند، چه می‌گویید؟ وی ابراز امیدواری می‌کند در افغانستان فضای صلح ایجاد شود و جنگ پایان یابد. گروه طالبان از محمد اسماعیل‌خان می‌پرسد: در وضعیتی که قرار دارید، چه احساسی دارید؟ وی می‌گوید نمی‌تواند درباره شرایط فعلی خود صحبت کند، زیرا حادثه به صورت ناگهانی اتفاق افتاده و نمی‌تواند در این باره چیزی بگوید. این سخنان نشانگر آن است که وی تسلیم نشده، بلکه اسیر شده است. سخنان ویدئویی اسماعیل‌ ‌خان نشان می‌دهد وی در شوک به سر می‌برد. پیش از آن اعلام شده بود محمد اسماعیل‌خان، فرمانده نیروهای مردمی هرات با مقامات ارتش به یک پایگاه ارتش در این استان رفته‌اند و طالبان منزل شخصی اسماعیل‌خان را نیز به کنترل خود درآورده‌ است.

 

* فراخوان طالبان برای سقوط «مزارشریف»

طالبان که طی کمتر از ۱۰ روز مرکز ۱۴ ولایت در افغانستان را تحت کنترل خود درآورده است، برای سقوط شهر مهم و استراتژیک مزارشریف در شمال این کشور حملات خود را تشدید کرده است. نکته جالب توجه در راهبرد جدید طالبان در جنگ اخیر اینکه این گروه تمرکز ویژه‌ای روی شمال و شکستن سد دفاعی آن دارد. بر این اساس پس از تشدید حملات طالبان و سقوط پی در پی شهرهای مهمی مانند قندهار، هلمند و هرات و 11 شهر دیگر، حملات این گروه بر ولایت بلخ برای تصرف مزارشریف در شمال افغانستان متمرکز شده است. برخی خبرنگاران در فضای مجازی می‌گویند طالبان نیروهای این گروه را از چندین ولایت برای حمله به مرکز ولایت بلخ فراخوانده است و با استفاده از تجهیزاتی که در اختیار دارد، بر سقوط شهر مزارشریف متمرکز شده است. 

 

* واکنش نیروهای مردمی به فراخوان طالبان

در مقابل فراخوان طالبان برای تصرف مزارشریف، برخی رسانه‌ها اعلام کردند نیروهای امنیتی بیشتری از دیگر مناطق همجوار به مزارشریف رسیده‌اند و مارشال دوستم نیز در خط نخست «پل امام بکری» موضع گرفته است تا مانع سقوط این شهر شود. برخی کاربران در فضای مجازی نیز خبر داده‌اند معاون وزارت کشور افغانستان، والی بلخ و فرمانده سپاه 209 شاهین نیز با حضور در پل امام بکری با مارشال دوستم دیدار کرده‌اند. 

 

* لوگر دروازه ورود به کابل

در ادامه تحولات افغانستان، سخنگوی گروه طالبان دیروز مدعی شد فرماندهی پلیس و زندان مرکزی شهر «پل علم» مرکز استان لوگر در جنوب کابل پایتخت را تصرف کرده است. «ذبیح‌الله مجاهد» روز جمعه در توئیتی نوشت با تصرف فرماندهی پلیس، تعداد زیادی از نیروهای دولتی به آنها تسلیم شده‌اند و جنگ در منطقه جنوبی شهر پل علم ادامه دارد. مجاهد افزود ۵ تانک دولتی و مقدار زیادی مهمات و تعدادی سلاح نیز به دست این گروه افتاده است. برخی رسانه‌های اجتماعی افغانستان هم نوشته‌اند شهر «قلات» مرکز استان زابل در مسیر بزرگراه کابل- قندهار نیز به دست طالبان سقوط کرده است. کارشناسان معتقدند اگر گروه طالبان موفق شود شهر پل علم را تصرف کند، نخستین مرکز استانی خواهد بود که در مرز کابل به دست‌شان می‌افتد و می‌تواند این گروه را به دروازه پایتخت برساند. 

پس از اظهارات «عمر شیرزاد» والی ارزگان در جنوب افغانستان به نظر می‌رسد شهر «ترینکوت» مرکز این ولایت نیز سقوط کرده است. والی ارزگان گفته بود مردم و بزرگان خواسته‌اند برای جلوگیری از تلفات بیشتر و عدم آسیب به شهرها با طالبان جنگ نکنند. در ولایت «غور» نیز گفته می‌شود شهر فیروزکوه بدون درگیری در اختیار طالبان قرار گرفته است. از سوی دیگر، شهرهای قندهار و لشکرگاه از بزرگ‌ترین شهرهای افغانستان نیز به تصرف طالبان درآمده است. شهرهای هرات، قندهار و لشکرگاه ۳ شهر مهم و استراتژیک افغانستان هستند که به ترتیب با ایران، ترکمنستان و پاکستان مرز مشترک دارند. «قاری یوسف احمدی» سخنگوی طالبان پیش‌تر در بیانیه‌ای اظهار داشت طی عملیات گسترده در سراسر افغانستان ولایت‌های قندهار، هلمند، هرات و بادغیس و 10 ولایت دیگر از ۱۵ تا 22 مردادماه به تصرف این گروه درآمده است. بر اساس این بیانیه، زرنج و لشکرگاه در جنوب‌غرب، هرات، فراه، قلعه‌نو و فیروزکوه در غرب، قندهار در جنوب، غزنی در جنوب‌شرق، فیض‌آباد، تالقان، قندوز و پلخمری در شمال‌شرق و آیبک، سرپل و شبرغان در حوزه شمال افغانستان از شهرهایی هستند که به کنترل طالبان درآمده‌اند. 

در این میان با وجود پیشروی طالبان، مقامات دولتی و نهادهای امنیتی افغانستان سکوت اختیار کرده‌اند و طی ۲۴ ساعت گذشته هیچ واکنشی نشان نداده‌اند. هفته گذشته بود که واشنگتن‌پست به نقل از مقامات کنونی و سابق امنیتی ارتش آمریکا اعلام کرد در پی تحولات اخیر افغانستان، دولت بایدن خود را برای سقوط کابل آماده می‌کند. یکی از مقامات که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، گفت بر اساس ارزیابی‌های جدید ارتش آمریکا، امکان دارد کابل تا 3 ماه آینده سقوط کند، با این حال برخی ارزیابی‌های دیگر از احتمال سقوط پایتخت افغانستان طی یک ماه آینده خبر می‌دهد. پیش از این، مقامات اطلاعاتی آمریکا در ارزیابی وضعیت امنیتی افغانستان گفته بودند دولت افغانستان ممکن است 6 تا 12 ماه پس از خروج کامل نظامیان آمریکایی و ناتو از این کشور سقوط کند. 

 

* پایان ریاست‌جمهوری اشرف غنی؟

همزمان با سقوط چندین ولایت مهم از جمله هرات و قندهار به دست طالبان، رسانه‌های افغانستان اعلام کردند اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان درباره وضعیت جاری در این کشور سخنرانی خواهد کرد. به نظر می‌رسد این اطلاعیه در واکنش به اخبار ضد و نقیض درباره کناره‌گیری اشرف غنی از قدرت است. بامداد دیروز رسانه‌‌های غربی و برخی رسانه‌های داخلی افغانستان نظیر روزنامه «ماندگار» اعلام کردند «آنتونی بلینکن» و «لوید آستین» پنجشنبه‌شب با محمداشرف غنی تماس تلفنی برقرار کرده و از وی خواسته‌اند برای تشکیل دولت انتقالی استعفا کند. در همین حال به گزارش رسانه‌های آمریکایی، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت ایالات متحده از اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان تقاضای استعفا نکرده و «شایعاتی که منتشر شد، کاملا نادرست است».  این سخنگو با تکذیب تقاضای استعفا از اشرف غنی تاکید کرد: «تصمیم درباره اینکه چه کسی آن کشور (افغانستان) را رهبری کند، مربوط به افغان‌هاست». پیش از این «عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان به نقل از رهبران طالبان گفته بود تا زمانی که اشرف ‏غنی در قدرت باشد، این گروه حاضر به گفت‌وگو نخواهد شد‎‌‌.‎ عمران خان روز چهارشنبه هفته گذشته به خبرنگاران خارجی گفت: 3 یا 4 ماه پیش، هنگامی که رهبران ارشد طالبان به پاکستان آمدند، من سعی کردم آنها را متقاعد کنم که صلح کنند؛ شرایط طالبان این است: تا زمانی که اشرف غنی در آنجا قدرت دارد، ما با این دولت گفت‌وگو نمی‌کنیم. 

 

* تکذیب تصمیمات نشست دوحه از سوی طالبان

در حالی که مذاکرات صلح در قطر همچنان متوقف است، سخنگوی طالبان گفت: در نشست صلح دوحه تنها قرار است نظرات کشورهای مختلف شنیده شود. وی تاکید کرد در این نشست تصمیمی گرفته نخواهد شد. پیش از این اخباری مبنی بر تقسیم‌بندی ولایات تحت کنترل طالبان و دولت در قالب تصمیمات نشست دوحه منتشر شده بود. «محمد نعیم» از سخنگویان تیم مذاکره‌کننده طالبان گفت در نشست ۳ روزه صلح افغانستان در قطر تنها قرار است نظرات کشورهای شرکت‌کننده شنیده شود و در این نشست هیچ تصمیمی گرفته نخواهد شد. نعیم با ادعای اینکه دولت افغانستان تعهدی به مذاکرات ندارد، افزود: اینها به صلح تعهد و تمایل ندارند، پس فکر نمی‌کنم این نشست‌ها پیشرفت خاصی داشته باشد. به گزارش «رادیو آزادی»، نعیم در ادامه نیز با متهم کردن دولت افغانستان به کشتار غیرنظامیان، از جامعه جهانی خواست دولت افغانستان را برای توقف این روند تحت فشار قرار دهد. با این حال «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان می‌گوید عدم پیشرفت در مذاکرات صلح به دلیل عدم جدیت و باور طالبان به یافتن یک راه‌حل سیاسی برای بحران افغانستان است. وی همچنین افزود دولت افغانستان طرفدار دستیابی به راه‌حل سیاسی از طریق مذاکره و تعیین میانجی یا میانجی‌ها برای سامان ‌بخشیدن به مذاکرات است به همین دلیل طرح خود را به قطر ارائه کرده است تا از این طریق به دست دیگر کشورهای مشارکت‌کننده در نشست قطر برسد.

***

پیرامون جنگ

آوارگی نزدیک به نیم میلیون غیرنظامی افغان

همزمان با تشدید درگیری‌ها در ولایات مختلف افغانستان، اتحادیه اروپایی هشدار داد حدود ۵۰۰ هزار افغان با موج تازه خشونت‌های طالبان آواره شده‌اند و بسیاری دیگر هم به دنبال پناهندگی هستند. به گزارش خبرگزاری راشاتودی، یک مقام ارشد اتحادیه اروپایی با اعلام این خبر به رسانه‌ها گفت: طی ۱۰ روز گذشته یک موج مهاجرت افغان‌ها به سمت ایران شکل گرفته است. این آمارهای بهت‌آور تنها یک روز پس از آن منتشر شد که ۶ کشور عضو اتحادیه اروپایی در نامه‌ای از کمیسیون این نهاد خواستند روند اخراج پناهجویان افغان به کشور خودشان را بررسی کند. در همین حال آژانس‌های سازمان ملل درباره وقوع فاجعه انسانی در افغانستان هشدار دادند. پیشروی طالبان در سراسر این کشور سبب شده است بیش از 400 هزار نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شوند که  80 درصد آنها زن و کودک هستند.