گروه سیاسی: انتشار یک عکس توسط سفارت روسیه در ایران با بازتاب و واکنش‌های عمدتا منفی در کشورمان مواجه شده است. سفارت روسیه در تهران روز چهارشنبه عکسی از ملاقات سفیر این کشور و سفیر جدید انگلیس در حساب توئیتری خود منتشر کرد که در توضیح آن آمده است: ملاقات «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در ایران با رئیس جدید نمایندگی دیپلماتیک انگلیس در ایران «سایمون شرکلیف» در راه پله تاریخی؛ جایی که کنفرانس تهران سال ۱۹۴۳ در آن برگزار شد. در تصویر منتشر شده یک صندلی خالی برای طرف آمریکایی قرار داده شده است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، این تصویر بازسازی تصویر مشهور کنفرانس 1943 تهران به شمار می‌رود که با حضور «فرانکلین روزولت» رئیس‌جمهور آمریکا، «ژوزف استالین» رهبر اتحاد جماهیر شوروی و «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر انگلستان به عنوان رهبران فاتح جنگ دوم جهانی - به عبارت دقیق‌‌تر در آستانه فتح- برگزار شد. 

مساله‌ای که در این میان موجب رنجش جامعه ایرانی از رقم خوردن این تصویر تاریخی شده و آن را تحقیر ایرانی قلمداد می‌کند این است که در آن مقطع ایران به بهانه همراهی با دولت هیتلر در اشغال نظامی انگلستان و شوروی بود و سران متفقین با تحقیر پادشاه ایران حتی بدون آنکه به وی اطلاع دهند، به ایران سفر کرده و جلسه تشکیل دادند. همین پیشینه ذهنی باعث شد تصویر اخیر، با این‌همانی‌سازی از آن واقعه، توهین به کشورمان برداشت شده و واکنش گسترده و اعتراض‌آمیزی در پی داشته باشد که در نهایت منجر به دعوت سفرای روسیه و انگلستان به وزارت امور خارجه برای ادای توضیحات شود. 

 

* واکنش‌ها

«حسین امیرعبداللهیان» گزینه پیشنهادی رئیس‌جمهور برای تصدی وزارت امور خارجه در واکنش به انتشار این تصویر در محل سفارت روسیه در تهران با حضور جاگاریان و شرکلیف، سفرای روسیه و انگلیس در توئیترش نوشت: اقدام غیردیپلماتیک ۲ سفیر خارجی در تهران، افکار عمومی را در جمهوری اسلامی ایران مکدر کرده است و نشان‌دهنده بی‌توجهی به آداب دیپلماتیک و غرور ملی مردم غیور ایران است. رئیس مجلس شورای اسلامی هم در پیامی که در صفحه شخصی خود منتشر کرده، از وزارت خارجه خواست به اقدام نامناسب سفرای انگلستان و روسیه رسیدگی کند. محمد‌باقر قالیباف نوشت: «اقدام دور از ادب دیپلماتیک و نامناسب سفرای ۲ کشور روسیه و انگلستان باید به سرعت توسط وزارت امور خارجه پیگیری شود. هر ۲ سفیر باید فورا به طور رسمی بابت اقدام انجام شده عذرخواهی کنند، در غیر این صورت واکنش قاطع دیپلماتیک ضروری خواهد بود». محمدجواد ظریف هم چهارشنبه شب ۲۰ مردادماه در توئیتی در واکنش به این عکس نوشت: «امروز عکسی فوق‌العاده نامناسب مشاهده کردم. لازم است یادآور شوم اوت ۲۰۲۱، نه اوت ۱۹۴۱ است و نه دسامبر ۱۹۴۳».

 

* توضیحات روسیه

واکنش‌ها در ایران باعث شد سفیر فدراسیون روسیه در تهران پنجشنبه برای ادای توضیحات درباره عکس منتشر شده، از سوی دستیار وزیر و مدیرکل اوراسیا به وزارت امور خارجه دعوت شود. 

سفیر روسیه در این‌ ملاقات تصریح‌ کرد قصد وی از انتشار این عکس صرفا یادآوری اتحاد روسیه با بریتانیا علیه ارتش نازی در طول جنگ دوم جهانی بوده و به هیچ‌وجه هیچ انگیزه و منظور ضد ایرانی پشت انتشار این عکس وجود ندارد. لوان جاگاریان ضمن تاکید بر روابط راهبردی ۲ کشور ایران و روسیه و مراودات عمیق و دوستانه بین ۲ کشور تصریح کرد: از اینکه انتشار این عکس باعث سوءتفاهم و رنجش خاطر مردم کشور دوست، ایران شده، ابراز تأسف می‌کنم. مدیرکل اوراسیای وزارت امور خارجه نیز پس از شنیدن توضیحات سفیر، ضمن تاکید بر روابط دوستانه ۲ کشور ایران و روسیه، به وی یادآوری کرد انتشار این عکس ولو با قصدی که عنوان شد، قابل پذیرش نبوده و توجه لازم به مقتضیات تاریخی، سیاسی و فرهنگی کشور میزبان از جمله مواردی است که باید مورد توجه دقیق سفرا قرار گیرد. 

علاوه بر این سفارت روسیه در ایران پنجشنبه در حساب توئیتری‌اش توضیحاتی درباره انتشار این عکس ارائه داد. در این توضیحات آمده است: «با در نظر گرفتن واکنش مبهم به عکس ما، می‌خواهیم این موضوع را ذکر کنیم که این عکس زمینه ایرانی‌ستیزی ندارد. ما قرار نبود احساسات مردم دوست ایران را جریحه‌دار کنیم». در توئیت سفارت روسیه در ایران تصریح شد: «تنها معنایی که این عکس دارد این است که باید به تلاش‌های مشترک دولت‌های متحد علیه نازیسم در طول جنگ دوم جهانی ادای احترام کرد. ایران دوست و همسایه ما است و ما به تقویت روابط مبتنی بر احترام متقابل ادامه می‌دهیم».

سفیر انگلیس هم پس از دعوت به وزارت امور خارجه از سوی دستیار وزیر و مدیرکل اروپای‌غربی وزارت امور خارجه، ضمن ابراز تاسف از سوءتفاهم به وجود آمده، اظهار داشت: ضمن احترام به جمهوری اسلامی ایران و مردم بزرگ و تاریخ این کشور، تاکید می‌کنم هیچ گونه قصد و نیت سوئی در پشت این موضوع وجود نداشته و سفرا درصدد بوده‌اند تنها اتحاد روسیه و بریتانیا علیه آلمان نازی در زمان جنگ دوم جهانی را یادآوری کنند. 

 

* فرامتن یک عکس جنجالی

انتشار عکس جنجالی سفارت روسیه ‌دارای ابعاد مختلفی است؛ اول از همه حساسیت جامعه ایرانی به اقتدار کشور و هر گونه اقدامی که شائبه توهین به ایران داشته باشد، آن هم در شرایطی که گزاره «بی‌‌وطنی» دستور کار جدی رسانه‌ها و اتاق فکرهای ضد ایرانی است، در خور ستایش و قابل تقدیر است، چه اینکه تصویر رهبران مغرور متفقین در تهران در دوران پهلوی دوم هنوز کام افکار عمومی ایران با هر نوع گرایش و دیدگاهی را تلخ می‌کند اما باید توجه داشت آیا سفارت روسیه در مقطع کنونی این عکس را برای توهین به ایرانیان منتشر کرده است؟ این انگاره حداقل با مستندات تاریخی جور در نمی‌آید. 

آنچه درباره عکس سفارت روسیه در حال بازگویی است، شاید تاییدی باشد بر عدم شناخت و درک متقابل ۲ کشور از یکدیگر؛ برداشت جامعه ایرانی و مردم روسیه از کنفرانس 1943 تهران به کلی متفاوت است. واقعیت این است که تصویر سران متفقین در تهران برای این کشورها بویژه روسیه یادآور یک رویداد پرافتخار یعنی پیروزی در جنگ دوم جهانی است. این رویداد برای روس‌ها به یکی از بزرگ‌ترین وقایع تاریخی مبدل شده که هر سال مراسم‌های مختلفی نیز برای گرامیداشت آن برگزار می‌شود. 

نتایج کنفرانس سال 1943 تهران که به مدت ۳ روز در جریان بود، به این شکل بود: ایجاد جبهه دوم ضدآلمانی و پیاده شدن نیروهای مشترک آمریکایی، انگلیسی و کانادایی و همچنین نیروهای فرانسه آزاد در خاک نورماندی در 6 ژوئن 1944 و ضدحمله بزرگ ارتش سرخ در تابستان 1944 که منجر به بیرون راندن قطعی آلمان‌ها از خاک شوروری شد. در کنفرانس تهران همچنین درباره سرنوشت لهستان هم تصمیم‌گیری شد. در مجموع تصمیمات کنفرانس تهران بود که سرنوشت قطعی جنگ دوم جهانی و پیروزی متفقین رقم خورد و ارتش آلمان که از ۲ طرف در میان ضربات سهمگین قرار گرفته بود، نتوانست مقاومت کند و بتدریج بلژیک و اروپای شرقی را تخلیه کرد. 

با این تفاسیر، سفیر روسیه در ایران باید با درک حساسیت‌های جامعه و کشور محل ماموریت خود و میزبان، از چنین اقداماتی و انتشار این تصویر آن هم با حضور سفیر انگلیس که برای کشور میزبانش تحریک‌آمیز قلمداد می‌شود، خودداری می‌کرد؛ «لوان جاگاریان» مقصر اصلی این واقعه است. بنابراین عدم لحاظ کردن این نکته شائبه شیطنت‌آمیز بودن این اقدام و بی‌مبالاتی سفرای روس و انگلیس را به اذهان متبادر می‌سازد.

نکته دوم و قابل تأمل در ماجرای عکس سفارت روسیه این است که جاگاریان سپتامبر ۲۰۱۷ نیز عکسی مشابه با سفیر بریتانیا بر پله‌های تاریخی کنفرانس تهران انداخته و در اینستاگرام منتشر کرده بود که در آن زمان هیچ واکنشی به همراه نداشت. جریان غربگرا در داخل که طی ۳ روز گذشته در حال تخطئه راهبرد نگاه به شرق به بهانه این تصویر است، چرا سال 2017 کاملا سکوت کرد؟ 

در همین روزها که با حمایت‌های روسیه و چین عضویت دائم ایران در پیمان راهبردی شانگهای- که به ناتوی شرقی معروف است- نهایی شد، چه شد که ناگهان غربگرایان ایرانی مرثیه‌خوان از دست رفتن عزت و اعتبار ایران شدند؟

در نهایت، اینکه برخورد دیپلماتیک و احضار سفرای روس و انگلیس و تشر زدن به آنها برای اینکه بدانند در چه کشوری مشغول فعالیت هستند، به عنوان یک ابزار و اهرم امتیازگیری از سوی دستگاه سیاست خارجی دنبال شود، اقدامی بجا و درخور است.