دولت سیزدهم در حالی سکان مدیریت کشور را به دست می‌گیرد که اقتصاد ایران روزهای غریبی را سپری می‌کند. یکی از بی‌سابقه‌ترین شکاف‌های طبقاتی و رشد ضریب جینی در کنار تورم افسارگسیخته قیمت‌ها ناشی از بی‌ارزش شدن پول ملی و رشد نقدینگی، کوتاه‌ترین شرح حال این روزهای اقتصاد کشورمان است.  به عقیده کارشناسان، اصلی‌ترین راه‌حل درمان این شرایط که معیشت مردم را ملتهب کرده، تنظیم قوانین مالیاتی دقیق است.  سیداحسان خاندوزی گزینه پیشنهادی دولت سیزدهم هم پیش از این ثابت کرده در این مسیر ثابت‌قدم است و به احتمال زیاد از اصلی‌ترین برنامه‌هایش در وزارت اقتصاد در صورت کسب رای اعتماد، تنظیم و اجرایی کردن این پایه مالیاتی خواهد بود.   فراهم نبودن زیرساخت‌ها و بانک اطلاعاتی، تبدیل به مانع بزرگی بر سر راه اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه شده است و در نتیجه، انتظار می‌رود قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان هر چه زودتر اجرایی شود. 

با وجود تلاش‌های انجام‌شده طی سال‌های اخیر در جهت توسعه نظام مالیاتی کشور، نظام مالیاتی هنوز با چالش‌های بسیاری مواجه است. نه‌تنها سهم درآمدهای مالیاتی از منابع درآمدی دولت پایین است، بلکه سازوکار نظام مالیاتی و بودجه‌ای کشور نیز آسیب‌های جدی به بخش تولید وارد می‌کند. توسعه نظام مالیاتی، به معنای مالیات گرفتن از اقشار پایین‌دست جامعه نیست، بلکه جلوگیری از فرارهای مالیاتی سازمان یافته و عظیم موضوعیت دارد که اتفاقا به رفاه اقشار پایین دست منجر می‌شود. اخیرا امیدعلی پارسا، رئیس کل سازمان امور مالیاتی میزان فرار مالیاتی را حدود 100 هزار میلیارد تومان تخمین‌ زده است. 

 

* اصلاح نظام مالیاتی با اجرای قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان

یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده برای اصلاح نظام مالیاتی، تصویب قانون «پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان» در سال 1398 بوده است. پیاده‌سازی پایانه‌های فروشگاهی مقدمات دریافت مالیات بر اساس اطلاعات را فراهم می‌کند و بدین ترتیب علاوه بر ایجاد و تکمیل پایگاه اطلاعات مالیاتی، ضمن شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و جلوگیری از فرار مالیاتی، عدالت مالیاتی بیش از پیش محقق می‌شود. پیاده‌سازی قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، یکی از مهم‌ترین رویکردهای نظام مالیاتی کشور به منظور تحقق وصول مالیات و جلوگیری از هرگونه فرار مالیاتی در یک فضای الکترونیکی امن است. 

علاوه بر این، اجرای قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان، زیرساخت لازم برای اجرایی شدن پایه‌های مالیاتی جدید در ایران مانند مالیات بر عایدی سرمایه را فراهم می‌کند. CGT بر سود سرمایه افراد از جمله سرمایه‌هایی مانند مسکن، زمین و... اعمال می‌شود. مالیات بر عایدی سرمایه که به مالیات سوداگران نیز شناخته می‌شود، نوعی از مالیات محسوب می‌شود که بر سود ناشی از نقل و انتقال اموال غیرمولد اعمال می‌شود. 

 

* وظایف سازمان امور مالیاتی در راه‌اندازی سامانه مؤدیان

در قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان، برای هر یک از دستگاه‌ها وظایفی تعیین شده است. یکی از آن دستگاه‌ها که سهم ویژه‌ای در اجرا و تحقق قانون ذکر شده دارد، سازمان امور مالیاتی است. یکی از وظایف این سازمان، راه‌اندازی سامانه مودیان مالیاتی است.  سامانه مودیان، نظام جامع جمع‌آوری و پردازش اطلاعات است که ورودی‌های آن، داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده‌ است. این سامانه تحت مدیریت سازمان امور مالیاتی است که در آن به هر یک از مودیان، کارپوشه‌ای اختصاص یافته که از طریق آن تبادل اطلاعات میان مودیان مالیاتی و سازمان انجام می‌شود. مودیان با استفاده از هرگونه نرم‌افزار یا سخت‌افزاری اعم از رایانه و پایانه فروشگاهی که حافظه مالیاتی به آن متصل شده باشد، می‌توانند به سامانه مودیان متصل شوند. از اهداف قانونگذار برای تصویب قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان می‌توان به شفافیت اطلاعات اقتصادی، ارتقای عدالت مالیاتی و جلوگیری از مبادله کالای قاچاق اشاره کرد. همچنین صرفه‌جویی در وقت، سهولت داد و ستد، نظارت بر قیمت‌ها و قابل استناد بودن مبادلات اقتصادی از دستاوردهای مهم دیگر پیاده‌سازی این قانون است. 

طبق ماده 2 قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان، سازمان امور مالیاتی با همکاری اتاق اصناف ایران مکلف است نسبت به آموزش، توانمندسازی و مشاوره به اشخاص مشمول اقدام کند. همچنین مطابق ماده 3 این قانون، سازمان موظف است حداکثر ظرف مدت 15 ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، سامانه مودیان را راه‌اندازی و امکان ثبت‌نام مودیان در سامانه و صدور صورتحساب الکترونیکی را از طریق سامانه مزبور فراهم کند. 

با آنکه 7 ماه از اتمام مهلت تعیین شده جهت راه‌اندازی سامانه مودیان در قانون می‌گذرد اما تقریبا هیچ‌گونه اقدام عملی در این رابطه نشده است. در نتیجه، ضرورت اجرای مرحله به مرحله قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان بیش از پیش احساس می‌شود و دولت سیزدهم در این زمینه وظیفه سنگینی بر عهده دارد، زیرا همان‌طور که گفته شد، اجرایی شدن سامانه مودیان، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های اصلاح نظام مالیاتی در کشور است.