کد خبر: 237066تاریخ: 1400/6/2 00:00
نگاهی اجمالی به برخی از مهم‌ترین آثار علامه حکیمی
سرچشمه حیات
آثار علامه محمدرضا حکیمی، همگی خواندنی است و افق جدیدی را به روی خواننده می‌گشاید. شاید بتوان ۲ عنصر «پالایش معارف دین از عناصر وارداتی» و «عدالتخواهی و ترسیم جامعه ایده‌آل منهای فقر» را ۲ رکن رکین اندیشه علامه حکیمی و آثار و تالیفات او دانست. در این بخش به صورت گذرا برخی از مهم‌ترین آثار علامه فقید محمدرضا حکیمی را معرفی می‌کنیم.
* الحیات؛ کتابی برای زیستن
اگر به کتاب‌هایی که در دوره قبل از شکل‌گیری نهضت اسلامی درباره اسلام چاپ شده نگاهی بیندازید، بخوبی می‌بینید موضوعات این کتاب‌ها عموما در فقه فردی یا معارف ماورایی بوده است اما با شروع نهضت اسلامی، بازگشتی به معارف خاک خورده اسلام در حوزه عدالت و آزادی و کرامت و حقوق انسان شکل گرفت. در این برهه بود که علامه حکیمی بدرستی تشخیص داد دیر یا زود، این جامعه و این نسل نیازمند یک مجموعه علمی، متقن و مستحکم بر مبنای قرآن و روایات اهل‌بیت درباره چگونه زیستن است؛ از ساحت ارتباط‌های اجتماعی گرفته تا ساحت‌های اقتصادی و حاکمیتی. به همین علت بود که با برادران بزرگوارشان دست به گردآوری و تالیف دایره المعارف عظیم «الحیات» زدند که حقیقتا اثری بزرگ و شگرف در معرفی سبک زندگی یک فرد مسلمان و بایسته‌های یک حکومت و اقتصاد اسلامی است؛ کتابی که به نقل یکی از مسؤولان ارشد حزب‌الله لبنان، در ابتدای شکل‌گیری این گروه مقاومت، مورد مطالعه جمعی بنیان‌گذاران آن قرار می‌گرفت و در جهت‌دهی و شاکله‌بندی آن نقش ویژه‌ای ایفا کرد.
* کتاب منهای فقر
کتاب «منهای فقر»، گزیده‌ای از برخی تالیفات علامه حکیمی درباره موضوعات اقتصادی در اسلام و نحوه مواجهه پیشوایان دینی با موضوع فقر است. بر این اساس عنوان هر فصل از این کتاب، نام یکی از کتب تالیف شده توسط علامه حکیمی است که در هر فصل خلاصه‌ای از آن بسته به موضوع مورد بحث مطرح شده است.
یکی از جذاب‌ترین فصول این کتاب مبحث زکات باطنی است که در آن از زکات باطنی با این تعبیر یاد می‌شود: «زکاتی فراگیر که برای رفع فقر و محرومیت به اموال توانگران تعلق می‌گیرد و از نظر مقدار، زمان و شرایط با زکات مصطلح متفاوت است». انتخاب چنین نامی ریشه در ماهیت، شرایط و نوع پرداخت این حق مالی دارد؛ چه بر خلاف زکات مصطلح حد نصاب ظاهر و مشخصی ندارد و به میزان شمار محرومان جامعه و توان مالی پرداخت‌کننده وابسته است.
نویسنده در این بخش ضرورت پرداختن به زکات باطنی را از این جهت مهم تلقی می‌کند که زکات باطنی به سبب فراگیری و مشروط نبودن به شرایط زکات مصطلح، نقش مهمی در رفع فقر و محرومیت از جامعه و تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی و نیز تکامل روحی پرداخت‌کنندگان دارد. نیک روشن است که تحقق این مهم در گام نخست، منوط به تحلیل فقهی و بررسی زوایا و احکام آن و سپس نهادینه کردن آن در جامعه است. این حق مالی، بویژه در زمانی که زکات مصطلح، به سبب محدود بودن منابع یا کوتاهی در پرداخت، پاسخگوی نیازهای محرومان نباشد، اهمیت بیشتری می‌یابد.
* کتاب جامعه‌سازی قرآنی
این کتاب مجموعه ۶ مقاله علامه محمدرضا حکیمی است. محور مقاله نخست، نماز و عدالت به عنوان ۲ نشانه جامعه قرآنی است. در مقاله دوم ایشان بحثی را با عنوان احکام دین و اهداف دین مطرح می‌کند که روی سخن بیشتر متوجه روحانیون و مجتهدین است. ایشان معتقد است غایت اصلی دین در بعد اجتماعی، اقامه عدل است که این مساله مورد غفلت واقع شده است. در مقاله سوم مساله عدالت را در 52 محور مورد بررسی قرار می‌دهد. در مقاله چهارم با ذکر احادیثی از ائمه اطهار علیهم‌السلام درباره عدالت، لزوم حرکت در جهت تحقق عدالت را گوشزد می‌کند. موضوع مقاله پنجم، دعاست. این بخش از کتاب از نظر موضوعی کمی گسسته از مباحث پیشین است. در این مقاله پس از بحث‌هایی درباره آداب، اوقات، ابعاد، احوال و اعماق دعا، نکاتی درباره دعا بیان می‌شود. در نهایت مقاله ششم، به ارائه طرحی جهت تشکیل اتحاد جماهیر اسلامی می‌پردازد.
متن انقلابی، انگیزه‌بخش و حرکت‌آفرین، توجه زیاد به بعد اجتماعی اسلام و استفاده از ادبیات و اصطلاحات قرآنی و روایی از ویژگی‌های این کتاب است.