کارشناسان حوزه انرژی معتقدند میدان تازه کشف شده در دریای خزر، میتواند ژئوپلیتیک منطقه را دگرگون کند
ایران، پس از روسیه، دارنده بزرگترین ذخایر گاز جهان است. بر پایه برآوردها ۱۷ درصد کل ذخایر کشفشده گازی جهان در ایران قرار دارد. ذخایر گازی مستقر مخازن هیدروکربوری ایران از ۳ بخش تشکیل شده؛ دسته اول میدانهای گازی، دسته دوم ذخایر گاز طبیعی موجود در کلاهکهای گازی میادین نفتی و دسته سوم گازهای همراه نفت در میادین نفتی هستند. همه میادین گازی ایران، مانند همه میادین نفتی، متعلق به شرکت ملی نفت ایران است و این شرکت از طریق شرکتهای تابعه خود وظیفه استخراج گاز را بر عهده دارد که پس از تولید، در اختیار شرکت ملی گاز ایران جهت توزیع قرار میگیرد.
هماکنون ظرفیت تولید گاز طبیعی شرکت ملی نفت ایران به طور متوسط ۸۳۰ میلیون مترمکعب در روز است که ۷۰ میلیون مترمکعب در روز به نیروگاهها و صنایع داخلی، ۱۳۰ میلیون مترمکعب در روز جهت تزریق به مخازن نفتی و ۳۰ میلیون مترمکعب در روز جهت صادرات به کشورهای همسایه اختصاص مییابد و باقیمانده آن به مصارف خانگی میرسد.
تا سال ۲۰۰۷ هنوز بالغ بر ۶۲ درصد میادین گازی ایران به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده بود. صادرات گاز ایران از ۲ طریق ارسال با خط لوله یا به صورت الانجی است. بنا بر اظهارات کارشناسان شرکت ملی نفت ایران، مخازن گازی ایران تا سال ۱۶۰۰ خورشیدی میتواند قابل بهرهبرداری باشد.
در روزهای گذشته اما از یک میدان گازی بزرگ در آبهای کشور در دریای خزر رونمایی شده است. میدان گازی چالوس قرار است با هدف ایجاد یک قطب جدید گازی در شمال ایران برای تکمیل قطب جنوبی گاز کشور با محوریت میدان عظیم پارس جنوبی احداث شود.
توسعهدهنده اصلی میدان گازی چالوس، شرکت نفت خزر (KEPCO) است اما کمکهای فنی و مالی نیز از روسیه و چین دریافت میشود. اگر برآوردهای اولیه از ذخایر گاز موجود در میدان چالوس درست باشد، گاز ایران قادر خواهد بود 20 درصد گاز مورد نیاز اروپا را تأمین کند. به گفته علی اصولی، مدیرعامل شرکت نفت خزر، تخمین زده میشود میدان چالوس دارای ذخایر گازی معادل یکچهارم میدان گازی عظیم پارس جنوبی یا حدود 11 فاز آن است. پارس جنوبی دارای 2/14 تریلیون مترمکعب ذخیره گاز به همراه 18 میلیارد بشکه میعانات گازی است و در زمان حاضر حدود 40 درصد از کل 8/33 تریلیون مترمکعب ذخایر گازی ایران و حدود 80 درصد از کل تولید گاز کشور را به خود اختصاص میدهد. سایت پارس جنوبی به مساحت 3700 کیلومترمربع بخشی از میدان 9700 کیلومترمربعی است که با قطر مشترک است اما میدان گازی چالوس به طور کامل در آبهای ایران در دریای خزر واقع شده است. این موضوع هنوز تحت تأثیر اختلافات اخیر بین ۵ کشور ساحلی خزر شامل روسیه، ایران، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان که نفت، گاز و سایر حقوق خود را در آن تقسیم میکنند، قرار نگرفته است. تخمین زده میشود ذخایر ثبت شده و احتمالی میدانهای گازی و نفتی وسیعتر در منطقه خزر که شامل میدانهای ساحلی و فراساحلی میشود، دارای 48 میلیارد بشکه نفت و 292 تریلیون فوتمکعب گاز طبیعی باشد. ایران ذخایر اثبات شده گاز طبیعی خود را معادل 1193 تریلیون فوتمکعب برآورد کرده است که پس از روسیه، 17 درصد از ذخایر کل جهان و بیش از یکسوم ذخایر اوپک را به خود اختصاص میدهد.
استانیسلاو میتراخوویچ، کارشناس برجسته صندوق امنیت ملی انرژی نیز معتقد است تأیید ذخایر، در بهترین حالت باید با مشارکت شرکتهای تخصصی دارای تجربه بینالمللی انجام شود اما حتی بدون این میدان جدید هم ایران دارای ذخایر قابل توجه است و به عنوان رقیب احتمالی گاز روسیه در اروپا در نظر گرفته میشود.
ایران در زمینه حفاری از میزان موفقیت بالایی در اکتشاف گاز طبیعی برخوردار است که در حدود 80 درصد برآورد شده است، در حالی که میانگین موفقیت جهانی 35-30 درصد است. کشف شدن این میدان گازی جدید فرصت بسیار استراتژیکی را در برابر ایران قرار داده است. ایران میتواند با بهرهبرداری از این میدان گازی و فراهم آوردن امکان صادرات گاز به اروپا، از مناقشات میان روسیه، اروپا و آمریکا بر سر گاز استفاده کند و نقش خود را در اقتصاد جهانی احیا کند. بنابراین همیشه برای روسیه، رقیب اصلی ایران در صادرات گاز، بسیار مهم بوده است اطمینان حاصل کند گاز ایران به اروپا سرازیر نشده و در نتیجه اهرم اصلی قدرت روسیه در سراسر قاره را تضعیف نکند.