مصطفی پورکیانی: کتاب‌ کارِ داستان‌بازیِ «کشتی نجات» که به همت مجموعه «خانه‌ هم‌بازی» و برای ارائه به مربیان و مادران طراحی شده، به‌ طور ویژه متناسب با ایام محرم و صفر و البته همراه با قابلیت استفاده در سایر ایام آماده شده است و بازی‌ها و ماجراداستان‌هایی را به مخاطب خود معرفی می‌کند تا لحظات حضور مربی یا مادر را در کنار کودکان در مکان‌هایی مانند هیأت‌ها، مجموعه‌های فرهنگی- تربیتی، کلاس‌ها و... پربار کند. علاوه بر این، کودکان را با برخی از مفاهیم بنیادی مرتبط با هدف قیام اباعبدالله(ع) آشنا می‌کند و به این منظور، در روندی ماجرایی، وقایعی از دل تاریخ و موقعیت‌هایی در دوران معاصر گزینش شده‌اند که به نحوی با واقعه عاشورا و ایام محرم و صفر پیوند دارند. روایت این وقایع در دنیایی داستان‌گونه، مخاطب کودک و نوجوان را وارد آن ماجرا می‌کند و سپس با بازی‌های حرکتی و هنری، هدف داستان و بازی را در ذهن و جان او ماندگار می‌کند. این کتاب با طراحی ۱۲ بخش مجزا در قالب داستان‌بازی بر اساس وقایع تاثیرگرفته از عاشورا در جهان اسلام به ارتباط هرچه بیشتر کودکان و نوجوانان با مفهوم قیام امام حسین(ع) کمک می‌کند. در هر بخش، مربی بعد از آشنایی با اهداف و واقعه به تعریف داستان و اجرای بازی می‌پردازد.  در همه ابن بخش‌ها بازی مکمل ماجرای داستانی است و بچه‌ها با نقش گرفتن در متن واقعه وارد قصه می‌شوند. 

محتوای کتاب به نحوی است که با خلاقیت والدین و مربیان می‌تواند پاسخگوی نیاز نوجوانان تا سن‌ ۱۶ سالگی نیز باشد.  ناهید کریمی ‌و نرگس کاهانی نویسندگان و زینب‌السادات حسینی به عنوان طراح بازی در تولید این کتاب که نامش «بسته داستان بازی‌های محرمی کشتی نجات» است، همکاری کرده‌اند. این کتاب برای گروه سنی دوره دوم دبستان طراحی شده و کودکان پس از شنیدن داستان‌هایی درباره تأثیرات قیام عاشورا، آن داستان را به کمک وسایلی که در کتاب آمده است، بازی می‌کنند.  در ادامه این گزارش با نظرات نویسندگان و طراح بازی‌های کتاب درباره چگونگی تولید ایده تألیف و تدوین این کتاب و ویژگی‌های آن آشنا می‌شویم.

***

ناهید کریمی، نویسنده:

داستان‌سرایی برای کودکان باید به روز باشد

* از سوابق کاری خود در حوزه کودک و نوجوان و موضوع عاشورا بگویید.

مجموعه «همبازی» چند سالی است در حوزه کودک و خانواده فعالیت تربیتی دارد و در حوزه‌هایی چون تولید کتاب و بازی گرفته تا اردوهای خانوادگی و ساخت مستند اتفاق‌هایی را رقم ‌زده است. در حوزه بازی نیز پژوهش‌هایی در این مجموعه انجام داده‌ایم که خروجی‌اش در قالب برگزاری کارگاه و اردو و نشر فیلم در فضای مجازی و انتشار کتاب بوده 

است. 

 

* چه مواردی موجب شد تصمیم به طراحی این بازی بگیرید؟

عاشورا و حماسه امام حسین(ع) از بزرگ‌ترین ارزش‌های فرهنگ ایرانی اسلامی ما است که ظرفیت تربیتی بالایی دارد؛ مثل مبارزه با ظلم، مثل همدلی و برادری با امت، مثل امر به معروف و نهی از منکر. این ارزش‌های دینی اگر در سن مناسب در کودک یا نوجوان نهادینه شود، در بزرگسالی ما شاهد پیشرفت شخصیتی افراد و به دنبال آن پیشرفت جامعه توحیدی خواهیم بود. 

 

* از نحوه تعامل خودتان با ۲ نویسنده این مجموعه بگویید؟

نحوه تعامل با نویسندگان کار از ابتدا و به طور گام به گام بوده است به این صورت که بحث‌های پژوهشی- محتوایی کتاب را در هر مرحله باید با یکدیگر بررسی می‌کردیم؛ هم از جهت ساده‌سازی مساله برای گروه سنی مورد نظر و هم از جهت ظرفیت مساله برای داستان‌سازی و بازی‌سازی. 

 

* بدون شک تولیدات در حوزه‌ کودک و نوجوان با مضامین مذهبی یکی از سخت‌ترین و حساس‌ترین بخش‌های فرهنگی محسوب می‌شود؟ شما در طراحی این بازی تا چه اندازه به این حساسیت‌ها واقف بودید؟

باید موقعیت‌هایی در داستان طراحی می‌شد که بشود برایش فرآیند بازی را طراحی کرد. مثلا در داستان بازی عاشورایی، ۴۲ داستان درباره مدرسه فیضیه، سخنرانی حضرت امام(ره) و ظلم شاه است و بازی این بخش آماده‌سازی بچه‌ها برای رفتن به محل سخنرانی حضرت امام(ره) و فرار از دست ماموران شاه بوده است. 

 

* از چه راهکار‌هایی برای جذاب‌تر شدن اثر برای کودکان و همچنین تاثیرگذاری بیشتر استفاده کردید؟ 

در فرهنگ اسلامی- ایرانی مناسبت‌ها و ارزش‌های والا و اتفاقات و همچنین پدیده‌های انسانی قابل احترامی وجود دارد. 

موضوع مهم در این بین این است که این مضامین مذهبی، ارزشی و اخلاقی مهم چگونه و در چه سنی عرضه شود. یک آرمانی مثل حماسه حسینی می‌تواند برای تمام سنین مناسب‌سازی شود و حرفی برای گفتن داشته باشد. اگر کتاب را تورق کرده باشید، دیده‌اید ما سعی کرده‌ایم مفاهیمی را مطرح کنیم که برای گروه سنی مورد نظر قابل فهم باشد و در موقعیت‌هایی مفهوم مطرح می‌شود که چون وابسته به تاریخ معاصر و جغرافیای کنونی است، قابل لمس‌تر شده باشد. 

فعالیت‌های در نظر گرفته برای بازی‌ها هم از جهت روانشناسی بازی بررسی شده، هم از جهت جذابیت عمومی و ارتباط برقرار کردن بچه‌ها آزموده شده، یعنی با ۲ گروه دختران و پسران گروه سنی دوره دوم ابتدایی و بعضا دوره اول دبیرستان بازی‌ها انجام شده و بازخورد گرفته شده است. 

همچنین بازی یک زبان ارتباطی بین بچه‌هاست و به نظرم حتی بین بزرگ‌ترها. کمتر کسی است دعوت به بازی شود و مشتاق آن نشود، مگر اینکه بازی با توانمندی فرد مناسب‌سازی نشده باشد. اما همان‌طور که گفته شد بازی‌ها علاوه بر بررسی علمی از جهت ویژگی‌های بازی به صورت عملی هم آزموده شده است. 

 

* با توجه به پرفروش شدن اثر شما در محرم امسال، تا چه اندازه خلأ چنین محصولاتی برای کودکان و نوجوانان احساس می‌شود؟

به طور کلی برای تمام مناسبت‌های اسلامی ایرانی این خلأ احساس می‌شود و باید یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها و مربیان داشتن برنامه‌ای مدون و جذاب باشد که محتوای مناسبی هم داشته باشد. 

 

* آیا استقبال از این محصول شما را به طراحی چنین محصولاتی ترغیب کرده است؟

قطعا این رویکردی است که در مجموعه «همبازی» دنبال می‌شود و قرار است خلأ ابزارهای تربیتی را در این‌باره پر کنیم.

 

* اگر موضوعی مانده که به آن اشاره نشده، بفرمایید.

اگر به محتوای بازی‌های کتاب دقت کرده باشید، هر بازی یک روایت محرمی دارد و من با نویسندگان درباره اینکه روایت چه باشد و نیز چگونگی دیده شدن نقش بچه‌ها در آن، هماهنگی می‌کردم اما نقش‌هایی که قرار است بچه‌ها در طول بازی بپذیرند و نیز شکل و موادی که قرار است در طول بازی به کمک بچه‌ها بیاید، توسط خود من طراحی شده است. 

مفاهیمی ‌مانند امت اسلامی‌ یا وحدت در کتاب مورد توجه بوده است و برای اینکه مصداق‌های این مفاهیم برای بچه‌ها ملموس باشد، سعی کردیم به پیوستگی بین اعضای تیمی‌ که بازی‌ها را انجام می‌دهند، توجه داشته باشیم و برای این کار، بازی‌ها به صورت گروهی طراحی شده ‌است. 

اگر چه بازی‌های نشستنی هم دارای جذابیت‌های خاص خودشان هستند اما ما سعی کردیم عنصر تحرک را در بازی‌ها وارد کنیم، چرا که تشویق به تحرک فیزیکی از نظر تربیتی اثرگذار است و جذابیت‌های زیادی دارد و به همین دلیل بازی‌های کتاب در دسته‌بندی بازی‌های حرکتی قرار می‌گیرد. 

بازی‌های کتاب جزء بازی‌های نمایشی است و برای کامل شدن روایت، بچه‌ها نیاز دارند داستان را به صورت کامل متوجه شوند و روایت تا آخر اتفاق بیفتد، به همین دلیل یک مربی باید این نقش را بر عهده بگیرد یا یک راهنما، نقش مربی را عهده‌دار شود و بچه‌ها از طریق ارتباط با راهنما به روایت درست و شیوه اجرای بازی دست یابند. همچنین در بررسی وقایع تاریخی برای تدوین کتاب و طراحی بازی‌ها به موارد زیادی برخورد کرده‌ایم که آن وقایع ظرفیت بدل شدن به بازی‌های مختلف از جمله بازی‌های رایانه‌ای را دارد، البته اینکه این بازی‌ها باید مربوط به کدام گروه سنی باشد و اینکه اصولا درگیر بودن بچه‌ها با این نوع بازی‌ها، تا چه حد درست است، نیاز به پژوهش دارد. 

***