مصطفی پورکیانی:  با گذشت چند روز از مداحی پرشور مداحان سرشناس ایرانی در هیات عزاداری بصره عراق، این رویداد همچنان در محافل رسانه‌ای و فضای مجازی مورد توجه و بحث است و فضایی که مداحی‌های امسال در بصره به عنوان اتفاقی شاخص و تاثیرگذار رقم زد، نتایج خود را در پیوند میان ۲ ملت ایران و عراق نشان می‌دهد. از سوی دیگر می‌توان گفت این پیوندهای فرهنگی و انسانی و عقیدتی در اربعین است که امنیت طولانی‌مدت در منطقه را تضمین می‌کند. این رویکرد، هم در میدان و هم در دیپلماسی می‌تواند حافظ مصالح کشورهای منطقه باشد؛ دیپلماسی‌ای که از تکیه بر نیروهای ملی و عقیدتی نشأت گرفته و با پشتیبانی ایشان قوت می‌گیرد. در ادامه حضور مداحان ایرانی در هیات عزاداری در بصره را از زوایای مختلف فرهنگی در گفت‌وگو با  مرتضی حیدری آل‌کثیر، شاعر نوحه‌های عربی حاج محمود کریمی، میلاد عرفان‌پور و رضا اسماعیلی از شاعران آیینی مورد بحث قرار داده‌ایم.

***

 یکی از مظاهر فرهنگی عزاداری عراقی‌ها در بصره با حضور ذاکران ایرانی به نزدیک شدن مادحین ایرانی به فضای عراق مربوط می‌شود، مثلا مداحی از عراق خطاب به ایرانی‌ها می‌گوید «شما فرزندان امام رضایید» و برای ما به خاطر این ویژگی محترمید و دوست‌تان داریم. این شکل از پیوند خوردن اشعار و نوحه‌ها چه اثر مناسکی دارد؟

 یکی از اتفاقات کم‌نظیر و مهمی که در روزهای اخیر شاهد آن بودیم، مراسم عزاداری در حسینیه داوود العاشور شهر بصره بود؛ مراسمی که با حضور مداحانی از ایران برگزار شد. به نظر شما برگزاری این مراسم چه تاثیری در روابط میان مردم ایران و عراق دارد؟

در همان روزهای نخست پس از سقوط صدام که ما وارد عراق شدیم و عراقی‌ها نیز به ایران می‌آمدند، پیوندی که قبلا محکم و یکپارچه بود و به دلیل جنگ گسسته شده بود، مجددا محکم شد و آنها جذب فرهنگ ما شدند و ما نیز به فرهنگ آنها تمایل نشان دادیم. بعد از سقوط صدام بود که باسم کربلایی به ایران می‌آمد و مداحی‌های او از تلویزیون ما پخش می‌شد و اگر همان موقع به عراق می‌رفتید، نوای «باز این چه شورش» است و نوحه‌های یزدی در آنجا شنیده می‌شد و می‌دیدید که چقدر این نوحه‌ها برای آنها جذاب است. عراقی‌هایی که در ایران زندگی می‌کردند با تلفیق فرهنگ و آداب و رسوم و نغمات ما در فرهنگ خودشان، توانستند نوحه‌ها و اشعار متفاوتی بسرایند و استفاده کنند. عراقی‌ها هر کجا که می‌روند آن اصالت خودشان را حفظ می‌کنند ولی به هر حال زندگی در ایران روی فرهنگ اصیل آنها بی‌تاثیر نبوده است و بعدها پس از سقوط صدام، تعداد زیادی از عراقی‌ها که از ایران وارد عراق شدند، این فرهنگ ما با آنها ‌ماند و باعث شد این پیوند محکم‌تر شود تا اینکه به قضایای ورود داعش و تشکیل حشدالشعبی و مدافعان حرم رسیدیم که این پیوند را بیش از گذشته محکم کرد و باعث شد مردمان عراق وارد صفحه جدیدی از تاریخ خود شوند و آنهایی که در برابر داعش مقاومت و مبارزه کردند، در واقع برگ زرینی به تاریخ این کشور اضافه کردند و قطعا پیوند ایران و عراق در این مبارزات با داعش و تشکیل بسیج مردمی و فتاوای علمای شیعه بی‌تاثیر نبوده است و برگزاری این مراسم‌ها می‌شود گفت برای محکم‌تر کردن این رشته ارتباطی است و مهم‌تر از آن استمرار این مراسم‌ها در طول سال است و می‌شود به بهانه‌های مختلف همچون ایام شهادت ائمه و حتی اعیاد، این مراسم‌ها برگزار شود، به خاطر اینکه بسیاری از کشورها مانند آمریکا و عربستان که نمی‌خواهند برادری بین ایران و عراق را ببینند، بشدت دارند تلاش می‌کنند بین 2 کشور دشمنی ایجاد کنند و بهترین روش برای محکم‌تر کردن این پیوند، برگزاری همین مراسمات اهل بیت است، چون بزرگ‌ترین دغدغه مشترک ما 2 ملت همین عشق و ارادت به اهل بیت است. 

 با توجه به مساله کرونا و کمرنگ شدن حضور ایرانیان در راهپیمایی بزرگ اربعین، مراسم مشترکی مانند آنچه در حسینیه داوود العاشور برگزار شد تا چه اندازه می‌تواند به حفظ آن همدلی که ما در اربعین شاهدش هستیم کمک کند؟

جز این مراسم‌ها که قطعا برگزاری مراسم اربعین را پرشورتر می‌کند، ما شاهدیم در این سال‌ها عظمت امام حسین(ع) خود به صورت خودجوش این واقعه بزرگ جهانی را رقم می‌زند و هر سال بزرگی و شور آن نیز بیشتر از گذشته می‌شود. از سویی هر ساله برای ما دریچه‌های جدیدی گشوده می‌شود و ما جلوه‌ای از عصر ظهور را داریم مشاهده و لمس می‌کنیم و هر ساله شاهدیم هاله عجیبی از برادری و اخوت این مراسم را احاطه کرده است.

 شما به عنوان یکی از شاعرانی که هم به زبان فارسی و هم به زبان عربی، اشعار آیینی سروده‌اید و اشعاری را برای مراسمی که به آن اشاره کردیم هم گفته‌اید، جایگاه شعر را در برقراری پیوند فرهنگی میان مردم ایران و عراق تا چه اندازه موثر می‌دانید؟

معتقدم هر دو ملت ایران و عراق، اهل شعر و ذوق و ادبیات هستند و شعر کاربرد روزانه‌ای در فرهنگ هر دو ملت دارد و طبیعتا شعر و نوحه جایگاه ویژه‌ای در محکم کردن پیوند این دو ملت داشته و دارد و حالا اگر این شعر در قالب نوحه و در سبکی جذاب و تاثیرگذار، به دور از تکلف و با صدایی گرم و صاحب نفس و در چنین مراسمی خوانده شود، طبیعتا تاثیرگذاری دوچندانی دارد. البته نکاتی نیز وجود دارد که علاوه بر غنای شعر و نوحه، رعایت درست و خواندن صحیح کلمات عربی با اعراب‌گذاری‌های صحیح، نیاز به مهارتی دارد که مداحان ما بخوبی آن را رعایت کردند؛ شعرها، همراهی مخاطب و صدای گرم مداحان انتظارات ما را از این مراسم برآورده کرد که خدا را باید شاکر باشیم و در اینگونه مراسم‌هاست که جایگاه و عظمت واقعی شعر دیده می‌شود و شاهدیم که شعر در این برهه از زمان پیشران و جلودار وحدت بین دو ملت شده است. 

 چه بازخوردهایی از مداحی اشعارتان در هیات بصره گرفته‌اید؟

خیلی از دوستانی که می‌دانستند بنده برخی از اشعار عربی این مراسم را گفته‌ام، لطف داشتند و بنده را تکریم کردند البته بنده سهم کوچکی در این اشعار داشتم. شعرهای این سه مداح هم سهل و ممتنع بود و هم ضربه‌های شعری ویژه‌ای در این اشعار نهفته بود که باعث می‌شد مخاطب به وجد برسد و امیدوارم این مراسم‌ها در سال‌های بعد نیز تکرار شود.

 

***

میلاد عرفان‌پور، شاعر: از کنار رویداد کم‌نظیری که چند روز پیش در بصره عراق اتفاق افتاد نباید به راحتی عبور کرد. دعوت ۳ مداح تاثیرگذار و جریان‌ساز ایران به عراق برای اجرای مراسم باشکوه عزاداری در حسینیه داوود العاشور، نقطه عطفی در تاریخ فرهنگی و سیاسی ۲ ملت ایران و عراق و حتی به بیان دیگر نقطه عطفی در روابط فرهنگی ملت‌های مسلمان و مقاوم منطقه است. 

روزگاری سربازان و سرداران رشید این سرزمین با صدای مداحان انقلابی جان خود را برای مقابله با ارتش بعث عراقی کف دست می‌گذاشتند و امروز، مردم عاشورایی و ولایی عراق، مداحان انقلابی ایران را به عنوان چهره‌های فرهنگی محبوب خود به بصره دعوت می‌کنند تا با صدای آنها بر حسین(ع) بگریند و فریاد برادری و ظلم‌ستیزی سر دهند؛ این است اعجاز انقلاب اسلامی و معجزه فرزندان خمینی(ره). 

تماشای این تصاویر، البته داغ دیرینه‌ فرهنگی ما را تازه کرد که چرا برای صدور این انقلاب و فرهنگ و هنر آن و جاری کردن چشمه‌های روشن آن به خاک‌های همسایه و سرزمین‌های تشنه‌ دیگر، کمتر همت و مجاهدت می‌شود. 

نه فقط مردم عراق و دیگر کشور‌های همسایه که حتی مردم اروپا و آمریکا و آفریقا تشنه‌‌ مبادله‌‌ فرهنگی با ایرانیان هستند، اگر چه به سبب کم‌کاری ما، خود واقف به این تشنگی نباشند. 

صورت دیگر این رویداد فرهنگی، هنر شاعران این سرزمین است؛ شاعرانی که سروده‌های فارسی و حتی عربی‌شان بعضا نقل زبان کودکان و جوانان کشورهای همسایه است. این رویداد در تراز آرمانی‌اش می‌تواند مایه بده بستان فرهنگی ملت‌های عرب‌زبان و ملت‌های فارسی‌زبان باشد، به شرطی که هم در موسیقی، هم در شعر و هم در اجرا صورت‌های مطلوب فرهنگ ما را نمایندگی کند. 

سخن آخر اینکه رویداد بصره که از سال‌های گذشته با حضور دکتر میثم مطیعی آغاز شده بود و همچنین رویدادهای مشابهی که در کشور‌های منطقه و حتی کشورهای اروپایی سابقه دارد، می‌تواند میعادگاه برادری فرهنگی و تبادل فرهنگی در آیین حسینی باشد.