ایالات متحده آمریکا سال 2018 علیه صنعت نفت و گاز ایران تحریمهایی را اعمال کرد تا منابع اصلی درآمدی کشور را از بین ببرد؛ تحریمهایی در زمینه انرژی، بانک، حملونقل و صنایع کشتیسازی که به گفته مقامات وقت آمریکا این تحریمها اوج فشار اقتصادی بیسابقهای بود که ایالات متحده علیه ایران به راه انداخته بود؛ تحریمهایی که بخشی از بزرگترین اقداماتی بود که وزارت خزانهداری آمریکا در یک روز علیه ایران انجام داده بود و هدف اصلی از اعمال این تحریمها از کار انداختن سیستم بانکی، انرژی و کشتیرانی کشورمان بود. اگر چه تولید نفت ایران از تحریمها متأثر شد اما هدف آمریکا برای صفر کردن تولید و صادرات نفت ایران و وادار کردن ایران برای بازگشت به میز مذاکره محقق نشد. صادرات سوخت ایران به ونزوئلا و همچنین ارسال سوخت به لبنان در روزهای اخیر، نشانگر این است که تحریمهای آمریکا دیگر آنقدر که باید و شاید موثر نیست.
حال رویترز پس از گذشت 3 سال از اعمال این تحریمها طی گزارشی اعتراف کرد به رغم تحریمهای سختگیرانه و شدید آمریکا، صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی ایران در سالهای اخیر رونق گرفته است و این رونق، ایران را در موقعیت خوبی قرار داده تا در صورت برداشته شدن تحریمها از سوی واشنگتن، فروش خود را در آسیا و اروپا به سرعت گسترش دهد. این گزارش به دشوار بودن تحریم سوخت و محصولات پتروشیمی اشاره میکند و ادامه میدهد: آمریکا صادرات نفت خام ایران را بسیار کاهش داد اما نتوانست بر فروش سوخت و محصولات پتروشیمی که رهیابی آنها بسیار دشوارتر هست، تاثیر چندانی بگذارد. نفت خام ایران به علت گرید (درجه) و سایر ویژگیهایش قابل شناسایی است و در عین حال، نفتکشهای بزرگ آسانتر از طریق ماهواره قابل شناسایی هستند. به علاوه، ایران بخشی از سوخت خود را از طریق کامیون به همسایگانش صادر میکند که تراکنشهای کوچکی را شامل میشود و برای وزارت خزانهداری آمریکا رهگیری و دنبال کردن آنها سخت است. در عین حال، در صورتی که تحریمها برداشته شود، ایران خود را بخوبی آماده کرده است تا مجددا وارد بازار شود. در حالی که اکثر پالایشگاههای جهان میزان ظرفیت خود را در دوره شیوع «کووید-19» کاهش دادهاند، بر اساس آمار گمرک، صادرات ایران در سال 2020 نسبت به سال قبل از آن 600 درصد افزایش یافت و به 8 میلیون تن یا 180 هزار بشکه در روز رسید. یک منبع آگاه در وزارت نفت ایران به رویترز گفته است تولید نفت ایران در حال حاضر، حدود 2 تا 5/2 میلیون بشکه در روز است که حدود 2 میلیون بشکه در روز به پالایشگاههای داخلی اختصاص دارد و تقریبا 500 هزار بشکه در روز صادر میشود. بر اساس این گزارش، صادرات پتروشیمی از حدود 20 میلیون تن در سال 2019 به 25 میلیون تن در سال 2020 افزایش یافته است؛ این در حالی است که ظرفیت سالانه پتروشیمی ایران از 77 میلیون تن در سال 2019 به 90 میلیون تن در سال 2020 افزایش یافته و قرار است تا پایان 2021 به 100 میلیون تن نیز برسد. همچنین ایران برای ترغیب خریداران، اغلب قیمتهایی را ارائه میدهد که هزینه حملونقل، بیمه و هزینههای اضافی برای معاملات بانکی را پوشش میدهد. بر اساس این گزارش اگر تحریمها برداشته شود، ایران در 2 یا 3 ماه میتواند 2 میلیون بشکه در روز دیگر بر میزان تولیدش بیفزاید. همچنین بنزین صادراتی ایران با کامیون به افغانستان و پاکستان ارسال و از طریق خلیجفارس به امارات منتقل میشود. منابع تجاری همچنین به رویترز گفتند شرکتهای چینی همچنان خریدار اصلی گاز مایع ایران (LPG)، متانول و بسیاری محصولات دیگر هستند. وزارت خارجه چین در بیانیهای به رویترز گفته است چین با تحریمهای یکجانبه مخالف است و چین و ایران همواره از اصول همکاری عادلانه و برد- برد پیروی کرده و در چارچوب حقوق بینالملل کار میکنند. «جف مولت» متخصص بازار انرژی با اشاره به بازارهای دیگر مانند تایوان و ژاپن به رویترز گفته است: در صورت لغو کامل تحریمهای بینالمللی، ایران علاوه بر چین میتواند به مقاصد صادراتی سنتی خود همچون کرهجنوبی و اروپا بازگردد.
در پایان باید اشاره کرد اگرچه تحریمهای نفتی آمریکا فروش ایران را محدود کرد اما انقطاع درآمدهای نفتی باعث شد روح تازهای بر پیکره صنایع داخلی دمیده شود؛ امری که علاوه بر بینیاز کردن این کشور از خارج، موجب اشتغال و رونق تولید نیز شده است. برای مثال در دوران تحریم تولید لوازم خانگی داخلی از 8 میلیون در سال 97 به 15میلیون در سال 99 رسید.