شروین طاهری: امروز طبق قرار قبلی، آخرین روز کاری «آنگلا دورتئا کاسنر» موسوم به مرکل در «بوندس کانتسلامت»، دفتر صدارت عظمای فدرال در برلین پس از 16 سال ریاست بلافصل دولت آلمان است. رهبر مونث ژرمن‌ها طی 2 دهه نخست قرن بیست و یکم میلادی، با ۴ رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید و ۵ نخست‌وزیر بریتانیا در وست مینستر دیدار کرد و در ۴ انتخابات پیاپی کشورش به پیروزی رسید و حالا به خواست خود از قدرت و سیاست کناره‌گیری می‌کند؛ درست همزمان با انتخاباتی که می‌توان از همین حالا پیش‌بینی کرد نتیجه آن پایان حکومت بلامنازع حزب دموکرات- مسیحی (حزب مرکل) بر دولت و رایشتاگ (پارلمان آلمان) است. مناظرات چند هفته گذشته همراه با نتایج نظرسنجی‌های پیاپی، آشکارا حکایت از برتری اولاف شولتس، معاون فعلی صدراعظم اما نه از حزب مرکل، بلکه از حزب سوسیال- دموکرات بر ۲ رقیب دیگر دارد؛ یعنی آرمین لاشت، جانشین مرکل بر کرسی رهبری حزب دموکرات- مسیحی و آنالنا بائرباک، رهبر حزب سبزها. این در حالی است که از پاییز ۳ سال پیش که مرکل، کناره‌گیری خود از قدرت در پایان دوره فعلی صدارت عظما را اعلام کرد، تصور می‌شد یک سیاستمدار زن مقتدر دیگر مثل خودش جای او را پر خواهد کرد. تا چندی پیش تصور می‌شد میراث‌دار مرکل، نزدیک‌ترین شخصیت سیاسی به او و هم‌حزبی‌اش، خانم «اورزولا فن در لاین» نخستین وزیر دفاع مونث ژرمن‌ها و رئیس فعلی کمیسیون اروپا باشد. حتی در چمبره دموکرات- مسیحی‌ها هم تصور بر این بود که چه بسا لازم باشد برای حفظ قدرت در برلین، فن در لاین برای انتخابات 2021 آلمان از سمت اروپایی‌اش استعفا کند اما چنین نشد و حالا چپ‌های میانه که بسیار بیشتر از راستگراهای میانه دموکرات- مسیحی به روسیه و چین نزدیک هستند، مترصد سوار شدن بر قدرت اکثریت آرا در رایشتاگ هستند، اگرچه به نظر می‌رسد دست آخر کار به ائتلاف بین آنها و سبزها بکشد.  مقدر است خانم صدراعظم پس از اقتداری 16 ساله همراه با دستاوردهای قابل توجهی برای آلمان که به تثبیت این کشور در داخل و همچنین در اروپا انجامید،  دفتر کارش را ترک کند. او در حالی به لقب ماتی(مادر) مفتخر شده که از هیچ‌یک از ۲ ازدواجش با ۲ همسر اهل آلمان شرقی خود، ابتدا «اولریش مرکل» فیزیکدان - که نام فامیلش را از او به یادگار دارد- و سپس «یوآخیم زاوئر» شیمیدان، فرزندی ندارد. این ویژگی او را درست در نقطه مقابل نخستین و طویل‌المدت‌ترین صدراعظم آلمان، «اتو فون بیسمارک» در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی قرار می‌دهد که از مجموعه‌ای از پرنس‌نشین‌ها و دوک‌نشین‌های متفرق، کشور متحد آلمان امروزی را پدید آورد و به همین خاطر «پدر دویچلند» خوانده می‌شود. اگر بیسمارک علاوه بر خاندان اشرافی‌اش، یک کشور متحد و پیشرو صنعتی و پادشاهی قرن نوزدهمی رایش همراه با سنت سبیل را برای ژرمن‌ها به ارث گذاشت اما «مادر آلمان مدرن» میراث مشخصی ندارد.  اگرچه مرکل دومین صدراعظم آلمان پس از جنگ دوم جهانی از نظر طول دوران حکومت پس از «هلموت کهل» سیاستمدار تنومند و فاسد دهه‌های 1970 و 1980 محسوب می‌شود اما او هرگز نتوانست آلمان را از زیر سیطره آنگلوساکسون‌های آمریکایی و انگلیسی خارج کند و به جایگاه یک قدرت بین‌المللی برساند که حسرت فروخورده بسیاری ژرمن‌ها، از دوران هیتلری است. در سال‌های اخیر بویژه در دوران افتضاح ریاست‌جمهوری ترامپ، وقتی بلبشویی کم‌سابقه نظم سابق آمریکایی جهان را رو به افول می‌برد، مرکل آخرین امیدهای هموطنانش برای کسب جایگاهی جهانی را با انتصاب ۲ وزیر دفاع زن پیاپی، نخست فن درلاین که وصفش رفت و سپس «آنگرت کرامپ-کارن باوئر» ناامید کرد. در واقع هیچ‌وقت هیچ کس در داخل و خارج آلمان، رویاپردازی‌های فانتزی این ۳ زن در برلین را برای احیای امپراتوری رایش جدی نگرفت و دست آخر هم این رویاپردازی‌ها به لطف شریکی سست‌عنصر برای رهبری اتحادیه اروپایی به نام فرانسه مکرون، زیر پای برنامه توسعه شرقی ناتو به رهبری واشنگتن و لندن له شد و آلمان مرکل همانند آلمان قبل از مرکل، مستعمره سیاسی و نظامی اروپایی آنگلوساکسون‌ها باقی ماند. با همه اینها آنگلا یک پدیده است. او در آلمان شرقی سوسیالیستی پشت دیوار برلین بالید و پس از فرو ریختن دیوارهای بلوک شرق، تبدیل به رهبر لیبرالیسم نوین اروپایی شد. او تنها یکی از ۳ اسطوره ملی تاریخ معاصر ژرمن‌هاست که از آلمان شرقی سابق (جمهوری دموکراتیک آلمان متحد فروپاشیده شوروی) یا دست‌کم منطقه پروس در آن سوی مرزهای لهستان و مورد ادعای آلمان برخاسته‌اند. در سرزمین چهره‌های کاریزماتیک، ۲ اسطوره معاصر دیگر ژرمن‌ها ارتباط خاصی با سیاست ندارند؛ یکی گونتر گراس، نویسنده و شاعر برجسته و برنده نوبل ادبیات بود که نامش با رمان «طبل حلبی» جاودانه شد و دیگری اشتفان افنبرگ، کاپیتان تیم ‌ملی فوتبال آلمان شرقی که به عنوان کاپیتان تیم ‌ملی آلمان متحد، به قهرمانی جام ملت‌های اروپا و توپ طلای فوتبال اروپا رسید. هنر مرکل اما همین بود که در کشوری برخاسته از خاکستر جنگ و شکست‌های سیاسی، اسطوره‌ای از یک سیاستمدار موفق با دستاوردهایی رو به آینده‌ای روشن خلق کرد. 

 

* نصف بیشتر آلمان‌ها دل‌شان برای مرکل تنگ نمی‌شود

در آستانه روز خداحافظی آنگلا مرکل از سیاست، افزونه پرطرفدار نظرسنجی آنلاین در آلمان نشان می‌دهد نصف بیشتر ژرمن‌ها دل‌شان برای خانم صدراعظم تنگ نخواهد شد.  در جدیدترین نظرسنجی سیوی (Civey) که در فاصله 22 تا 24 سپتامبر، اختصاصا برای روزنامه آگسبورگر آلماینه انجام شده، از 5007 شهروند آلمانی سوال شده که «آیا با پایان دوران رهبری مرکل، دل‌تان برای او تنگ می‌شود یا خیر؟» اکثریت (52 درصد) پرسش شوندگان در پاسخ گفته‌اند با پایان یافتن دوران این سیاستمدار کهنه‌کار که از سال 2005 به طور پیوسته ریاست دولت فدرال را برعهده داشته، احساساتی نخواهند شد. برخلاف آنها، 38 درصد گفته‌اند دل‌شان برای او تنگ می‌شود و 10 درصد باقیمانده نیز هیچ حسی به این موضوع ندارند. 

 

***