کد خبر: 238708تاریخ: 1400/7/10 00:00
تازه‌ترین ساخته پل شریدر، یک رسوایی بزرگ در تاریخ ضدحقوق بشری آمریکا را روایت می‌کند
سینمای جنایت ابوغریب
عباس اسماعیل‌گل: تازه‌ترین ساخته پل شریدر، فیلمنامه‌نویس و کارگردان صاحبنام آمریکایی، با عنوان «شمارنده کارت»، با داستانی خاص، توانسته توجه منتقدان سینمایی را به خود جلب کند. به گزارش «وطن امروز» The Card Counter (شمارنده کارت) مدتی پیش در جشنواره ونیز به نمایش درآمد و مورد توجه و استقبال اهالی سینما قرار گرفت. اگرچه جنبه‌های سینمایی و فیلمنامه‌ای شمارنده کارت بیشتر مدنظر منتقدان قرار گرفته است اما برای کسانی که در آوریل 2004 برای نخستینبار تصاویر جنایت‌های هولناک در زندان ابوغریب را از اینترنت و پس از آن از شبکه‌های مختلف، مشاهده کردند، این فیلم تاثیرگذاری متفاوت‌تری داشت. شمارنده کارت، داستان یک بازی است؛ بازی‌ای که به تعبیر ویلیام تل قمارباز و عضو سابق ارتش آمریکا از گذشته آغاز شده است و او را رها نمی‌کند: وزنه‌ای وجود داره که قمارباز میتونه با پذیرش پشتوانه مالی از پسش بربیاد و مثل هر وزنه‌ای که فرد بدهکار روی دستش می‌مونه، سنگین و سنگین‌تر می‌شه اما یک وزنه اخلاقی وجود داره که میتونه روی گردن شما بیفته، وزنه‌ای که اعمال گذشته اون رو ایجاد کرده. وزنه‌ای که هرگز قابل برداشتن نیست.
ساختار فیلم شریدر، این وزنه را بر همه پیکره هیات حاکمه ایالات متحده سوار می‌کند. یک رسوایی بزرگ است که راه فراری از آن وجود ندارد.
ویلیام تل با بازی تحسین‌برانگیز اسکار آیزاک، راوی ماجرایی هولناک از دل تاریخ معاصر ضدحقوق بشری آمریکاست و سیستمی بودن این جنایت‌های ضدحقوق بشری را با توضیح ماجرای جان گوردو روایت می‌کند. اینکه سازمان سیا چگونه با مدیریت افرادی که استعداد شکنجه‌گری دارند، یک تشکیلات شکنجه عجیب و غریب را راه‌اندازی می‌کند؛ «s.e.r.e». ماجرای تصمیمی که در سال 2003 برای زندان‌های غیرنظامی بگرام در افغانستان و ابوغریب در عراق گرفته می‌شود؛ و اینکه چگونه تصمیم‌گیران اصلی این جنایت‌ها از معرکه؛ گریختند و فقط کسانی که تصاویرشان منتشر شد تحت تعقیب قرار گرفتند و با مشکلات متعدد روانی و شخصیتی به زندگی ادامه دادند. پسر یکی از بازماندگان ارتش آمریکا از آن معرکه، که مدتی پیش خودکشی کرده است، در روزهایی که تل تلاش می‌کند گذشته را فراموش کند، سراغ او می‌آید و محرکی برای انتقام بزرگ تل می‌شود. انتقام از یکی از آنهایی که هیچ وقت تحت تعقیب قرار نگرفتند؛ جان گوردو. و گویی مسیر رستگاری تل، مثل برخی تجربه‌های قبلی پل شریدر، باز از خون می‌گذرد.
ملاقات لالیندا، معشوقه سیاه‌پوست تل از او در زندان، در نمای پایانی فیلم، نتیجه این رستگاری است؛ گذار از دوره کابوس‌های ابوغریب وگذار از نژادپرستی ساختاری در سیستم ایالات متحده آمریکا.
شمارنده کارت، از جهات دیگر نیز فیلم قابل تاملی است. وجه تولیدی این فیلم می‌تواند کلاس درسی برای سینماگران ما باشد. به نظر می‌رسد این فیلم از جهت بودجه تولید، در دسته فیلم‌های کم بودجه قرار می‌گیرد، با اینکه از بازی خوب اسکار آیزاک بهره برده است. خود پل شریدر هم نشان داده که در 75 سالگی هنوز هم می‌تواند خوب بنویسد و هم خوب کارگردانی کند، آن هم در فضایی محدود و جنبه‌های تولیدی فیلم از جمله تعداد لوکیشن و بازیگران محدود و قصه‌ای سر راست اما درگیرکننده، نشان می‌دهد که فیلمنامه با دقتی ناظر به تولیدی کم‌هزینه نگارش شده است.
واکنش منتقدان رسانه‌های مختلف پس از نمایش این فیلم در ونیز هم قابل تامل است. تایم درباره این فیلم می‌نویسد: فیلم شمارنده کارت با بازی فوق‌العاده اسکار آیزاک در قلب داستان، احتمالا همان فیلمی است که به آن نیاز دارید اما پیش از این آن را احساس نکرده بودید. این فیلم در زمانی نمایش داده می‌شود که آرزوی از سرگیری زندگی به یک مشغله بزرگ تبدیل شده است. ایندی وایر نیز توانایی‌های پل شریدر را برجسته کرده و درباره فیلم اینطور می‌آورد: اینکه فیلم شمارنده کارت اعتقاد شما را تکان می‌دهد، به‌لطف توانایی نویسنده و کارگردان آن است؛ کسی که در غلبه بر فرصت‌ها، جذابیت سرسختانه خود را به نمایش می‌گذارد.
همچنین ورایتی به نقش بازی پوکر در محوریت فیلم اشاره کرده و می‌نویسد: بخشی از زیبایی پوکر این است که هیچ چیزی را نشان نمی‌دهد. صرفا فقط یک بازی است. شمارنده کارت یک بازی خوب است که فراموش می‌کند یک بازی است؛ زیرا سخت در تلاش است چیزی را بیان کند.
***
بدون این تصاویر، ما هیچ چیز نمی‌دانیم
15 سال پیش در جشنواره فیلم برلین برای نخستینبار یک مستند توانست در بخش رقابتی جشنواره برلین حضور پیدا کند. مستندی دلخراش از سوءرفتار نظامیان آمریکایی با زندانیان ابوغریب عراق. فیلم مستند «پروسه عملیات استاندارد» ساخته کارگردان برنده اسکار، «ارول موریس» در بخش رقابتی پنجاه‌وهشتمین جشنواره فیلم برلین نمایش داده شد و عکس‌های دلخراش، اعترافات سربازان آمریکایی و انگلیسی و سوءاستفاده‌های فیزیکی از زندانیان دربند زندان ابوغریب به‌تصویر کشیده شد. در این فیلم، «موریس» در مصاحبه‌های خود با سربازان آمریکایی، عصبانیت آنها از اینکه مقامات ارشد آنها بدون تنبیه و مجازات مانده‌اند را بخوبی نشان داد. در این فیلم، همچنین نظامیان انگلیسی در حال ضرب‌وجرح زندانیان و سوءاستفاده جنسی از آنان و نشان داده شده‌اند. موریس در کنفرانس خبری پس از نمایش فیلم درباره به‌تصویر کشیدن دوباره عکس‌های زندانیان عراقی برای طیف گسترده‌ای از مردم گفته بود: «من رضایت آنها را جلب کرده بودم. من هنگام ساخت فیلم، وحشت خودم از سیاست خارجی آمریکا را در ذهن داشتم. این عکس‌ها برای من از اهمیت بسیاری برخوردارند و خدمات اجتماعی مهمی را موجب شده‌اند. بدون این تصاویر، ما هیچ چیز نمی‌دانیم و همانند افراد کور، در تاریخ خواهیم ماند. یکی از اهدافی که امیدوارم این فیلم به آن دست یابد، این است که ما را به تاریخ بکشاند و وادار کند فکر کنیم».