گروه اقتصادی: کرونا، بورس و رمزارز، واژه‌های همنشین در اذهان سرمایه‌گذاران ایرانی از لحاظ زمانی محسوب می‌شوند، چرا که بروز بیماری کرونا از اواخر سال 98، بازار کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری‌های مجازی را بشدت رونق بخشید و به نوعی کاهش اجباری مناسبات فیزیکی، تمرکز فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران برای تحرک در معاملات غیرحضوری را افزایش داد. 

شاید بتوان صعود هیجانی قیمت‌ سهام در بازار بورس تهران طی نیمه نخست سال 1399 و فتح قله 2 میلیون و 78 هزار واحدی و نیز ریزش تاریخی قیمت سهام از اواخر مرداد سال مذکور را در همین پازل توجیه کرد. اما در این میان، بازار رمزارز نیز بتدریج در میان سرمایه‌گذاران ایرانی رواج پیدا کرد و در طول سنوات اخیر، ورود به حوزه استخراج یا معامله انواع ارزهای مجازی، بخشی از تمرکز سرمایه‌گذاران ایرانی را درگیر خود کرده است. 

تبلیغات گسترده و پررنگ و لعاب برای اقناع مخاطب و پیشنهادهای متعدد برای خرید و اجاره دستگاه‌های استخراج، معامله انواع رمزارز و سرمایه‌گذاری در این حوزه، در حال لبریز شدن از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های غیررسمی است. در چنین شرایطی، کاربران داخلی رمزارز با بروز رفتارهای هیجانی، ناآگاهانه و بدون توجه به هشدارهای نظارتی، با چالش‌هایی قضایی و خسارات مالی متعدد مواجه شده‌اند. 

 

* ریسک مبادلات رمزارز مکرر گوشزد شده

از این‌رو، شاید مهم‌ترین ریسک ورود به بازار ارزهای دیجیتال را بتوان نبود نهاد ناظر برای رسیدگی به شکایات و نیز پیچیدگی معادلات بازار رمزارز دانست. ناگفته نماند، درباره ریسک مبادلات رمزارز بویژه برای کاربران ایرانی، مکرر در رسانه‌ها هشدارهای عقلایی و کارشناسی مطرح شده است. با این وجود گفتنی است از نوسانات شدید قیمتی و نبود زیرساخت قانونی برای شکایات سرمایه‌گذاران رمزارز گرفته تا مهندسی بازار از سوی ثروتمندان و سوءاستفاده از ناآگاهی سرمایه‌گذاران، تنها بخشی از مخاطرات بازار رمزارز را تشکیل می‌دهد. 

اما ریسک‌های فزاینده بازار رمزارز برای کاربران ایرانی به همین‌جا ختم نمی‌شود و مسدود شدن کیف پول ایرانی‌ها به دلیل تحریم‌های اقتصادی در کنار گره خوردن نام شبکه‌های قمار و برخی شرکت‌های بازاریابی، ریسک مبادلات رمزارز در ایران را دوچندان کرده است. 

در همین رابطه، اخیرا سرهنگ رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا اظهار داشت: «متاسفانه مردم ما بدون دانش وارد بحث سرمایه‌گذاری و خرید و فروش رمزارزها می‌شوند. برخی افراد از صرافی‌هایی رمزارز خریداری کرده‌اند که آن صرافی‌ها کلاهبردار بوده‌اند و در مدت کوتاهی صرافی جمع شده و افراد دسترسی به سرمایه‌های خود نداشته‌اند». خطر دیگری که افراد سرمایه‌گذاری‌کننده روی رمزارزها را تهدید می‌کند، خرید از برخی صرافی‌هاست که ممکن است به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه کاربران ایرانی، امکان دسترسی به دارایی‌های خود از طریق آنها را از دست بدهند. 

همچنین بتازگی وزارت اطلاعات از شناسایی و برخورد با یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های کلاهبرداری در سطح کشور خبر داده و در اطلاعیه‌ای آورده است: «با اشراف اطلاعاتی سربازان گمنام امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه‎الشریف) یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های سازمان‌یافته کلاهبرداری در سطح کشور شناسایی شد و مورد ضربه قرار گرفت. این باند با فریب افکار عمومی و تشویق افراد به خرید و سرمایه‌گذاری در رمزارز مجعول «کینگ‌مانی»، مبالغ هنگفتی را از زیرمجموعه‌های خود کسب کرده و با ایجاد نوسانات ساختگی در قیمت رمزارز ادعایی، اقدام به خرید و فروش آن کرده است».

در بخش دیگری از این اطلاعیه آمده است: «در این عملیات اعضای این باند با حکم مرجع قضایی دستگیر و به ‌دلیل تعداد زیاد مال‌باختگان، پرونده آنان در سیر مراحل قضایی است. وزارت اطلاعات ضمن هشدار به سوداگران و کلاهبرداران حوزه‌ رمزارزها، به اطلاع مردم شریف ایران می‌رساند به ‌دلیل وجود مخاطرات سرمایه‌گذاری در این قبیل بازارها، توجه بیشتری کنند».

بررسی جزئیات این کلاهبرداری گسترده نشان می‌دهد یکی از شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای شناخته شده، در بازه زمانی کوتاهی رمزارز جعلی و بدون اعتبار کینگ‌مانی را در میان اعضای شبکه فروش خود ترویج و به ابزاری برای پرداخت پورسانت محصولاتش تبدیل کرد. از قرار معلوم، موفقیت کلاهبرداران به گسترش کینگ‌مانی میان نیروی انسانی فروشنده محصولاتش ختم نشده و پس از تبلیغات گسترده و اعتمادسازی برای سرمایه‌گذاران حوزه رمزارز، وجوه کلانی کسب کرده‌اند. وجوهی که در مواردی به واسطه فریب هموطنان، از فروش املاک و دارایی‌های گرانبهای ما‌ل‌باختگان حاصل شده است. 

شواهد حاکی است کلاهبرداران پشت پرده کینگ‌مانی با شگردهای فریبنده و با ایجاد نوسانات قیمتی، به جلب توجه سرمایه‌گذاران نسبت به این رمزارز جعلی پرداخته‌اند و با وجود معامله حداقلی و مایل به صفر این ارز دیجیتال در چند صرافی‌ غیرمعتبر، در بازه کوتاهی ارزش آن را به چند هزار یورو نیز رسانده‌اند. البته اطلاع سرمایه‌گذاران از مجعول بودن این رمزارز و برداشت بدون اطلاع از کیف پول دیجیتال‌شان، منجر به ریزش یکباره ارزش آن شد و خسارات متعددی به مال‌باختگان وارد کرد. 

گفتنی است با وجود ادعای مبلغان کینگ‌مانی مبنی ‌بر تصاحب امتیاز این رمزارز از سوی یک شرکت سوئدی، رمزارز جعلی کینگ‌مانی نه تنها بر پایه فناوری بلاک‌چین بنا نشده، بلکه اعضای هیأت مدیره شرکت مذکور را چند ایرانی از جمله سرشبکه‌های به دام افتاده یک شرکت بازاریابی داخلی تشکیل داده‌اند و برای فریب افکار عمومی و مراجعه کاربران ایرانی به سایت کینگ‌مانی، از شگردهای پانزی و هرمی نیز مضایقه نکرده‌اند. گواه این ادعا مراجعه 80 درصدی کاربران ایرانی به وب‌سایت کینگ‌مانی بر اساس آمار سایت الکسا و شیوع سرمایه‌گذاری در این رمزارز ساختگی در دایره‌ای فراتر از بازاریابان مرتبط با این کلاهبرداران است. 

کارشناسان معتقدند ذات شفافیت‌‌گریز رمزارزها علاوه بر افزایش ریسک مالی برای کاربران، به ابزاری برای اعمال مجرمانه‌ تبدیل شده و با این وجود، رفتار احتیاطی دولت‌ها در مواجهه با این پدیده، قابل درک است. از طرفی در بررسی اغلب پرونده‌های کلاهبرداری رمزارز، رد پای پولشویی، ارتباط با شبکه‌های بخت‌آزمایی و خروج غیرقانونی سرمایه نیز به چشم می‌خورد که برای دولت‌ها مصداق اخلال در امنیت اقتصادی را دارد. 

بر اساس آنچه مطرح شد و با توجه به ممنوعیت مبادلات رمزارز در ایران و اغلب کشورهای جهان، سرمایه‌گذاری در بازار رمزارز به دلیل نبود پشتوانه برای این دارایی و سوءاستفاده کلاهبرداران از ناآگاهی و هیجان سرمایه‌گذاران، ریسک‌های متعدد و پرشماری دارد و در چنین شرایطی به دلیل امنیت حداقلی سرمایه‌گذاری، از سوی اغلب کارشناسان اقتصادی نیز توصیه نمی‌شود.