گروه سیاسی: حادثه اسفناک انفجار در مسجد جامع شیعیان سیدآباد در استان قندوز افغانستان به کشته و زخمی شدن بیش از 350 نفر انجامید؛ اتفاقی که واکنش رهبر حکیم انقلاب را برانگیخت و ایشان در پیامی از مسؤولان کشور افغانستان به طور جدی خواستار مجازات جنایتکاران و اتخاذ تدابیر لازم جهت جلوگیری از وقوع حوادث مشابه شدند. این مساله بار دیگر نشان داد حفظ جان شیعیان این کشور برای ایران خط قرمزی عدول‌ناپذیر است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، روز جمعه در پی انفجار شدید در مراسم نماز جمعه در مسجد جامع شیعیان سیدآباد در ولایت قندوز افغانستان 150نفر شهید و بیش از 200 نفر زخمی شدند. خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از منابع خود گزارش داد تلفات انفجار در مراسم نماز جمعه در مسجد جامع شیعیان در ولایت قندوز، به حداقل 150 شهید و بیش از 200 مجروح افزایش یافته است. ساعاتی پس از این حمله گروه تروریستی داعش مسؤولیت آن را برعهده گرفت. 

 

* طالبان و مسأله امنیت

اکنون بیش از یک ماه و نیم از تصرف کابل، پایتخت افغانستان توسط طالبان می‌گذرد. در این مدت طالبان در تریبون‌های رسمی خود یکی از دستاوردهای اصلی حکومت خود را -که در دولت سابق خلأ آن احساس می‌شد- تامین امنیت شهرها و شاهراه‌ها معرفی می‌کرد؛ امری که بنا بر شواهد میدانی حداقل در حوزه‌های زورگیری و ناامنی جاده‌ها صادق بود اما در این مدت عملیات‌های خرابکاری متعددی که برخی تعداد آن را بیش از 30 مورد تخمین می‌زنند، در گستره افغانستان چه علیه نیروهای طالبان و چه علیه مردم انجام گرفته‌ است. تمام این خرابکاری‌ها نیز به نام داعش رقم خورده است. در این میان بزرگ‌ترین حمله تروریستی علیه مسجد جامع شیعیان انجام گرفت. این حمله، انتقادات بسیاری را به طالبان که اکنون قدرت مسلط در افغانستان است، وارد کرد. 

طالبان از مقابله با داعش و تلاش برای ریشه‌کنی آن سخن می‌گوید و در حال حاضر اصلی‌ترین مانع بر سر راه ادعای طالبان مبنی بر تامین امنیت در کشور، گروه داعش است؛ مساله‌ای که به نظر می‌رسد حداقل طی ماه‌های آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود و در ادعای طالبان خدشه وارد می‌کند و می‌تواند به مشروعیت طالبان در دیدگاه مردم افغانستان آسیب جدی بزند.  

 

* شیعیان؛ خط قرمز ایران

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «وطن‌امروز» اشاره شد، افغانستان کشوری است با تنوع بسیار زیاد قومی که در آن هیچ قومی از اکثریت مطلق جمعیتی برخوردار نیست. اصلی‌ترین گروه‌های قومی را پشتون‌ها، هزاره‌ها و تاجیک‌ها تشکیل می‌دهند. با اینکه زبان فارسی در افغانستان از لحاظ کاربرد زبان اول محسوب می‌شود اما در این میان تنها قومیت‌هایی که به طور کامل به فارسی تکلم می‌کنند، تاجیک‌ها و هزاره‌ها هستند. به همین دلیل است که در سالیان گذشته روابط جمهوری اسلامی ایران با این ۲ گروه قومی بهتر بوده است. در این بین هزاره‌ها به دلیل شیعه‌‌مذهب بودن همواره از جایگاه خاصی در سیاست‌گذاری ایران نسبت به افغانستان برخوردار بوده‌اند. در دیدگاه هزاره‌ها نیز به ایران دید مثبتی وجود دارد به طوری که در زمان جنگ و آشوب در افغانستان، اکثریت جامعه‌ هزاره، ایران را به عنوان مقصد مهاجرت خود انتخاب کردند. در تحولات اخیر افغانستان نیز جمهوری اسلامی ایران حفظ جان و مال شیعیان را جزو خطوط قرمز خود قرار داده است. 

با نگاهی به تاریخ معاصر افغانستان می‌توان مشاهده کرد در اغلب مواقع، حکومت‌های مرکزی - با سکان‌داری پشتون‌ها- با هزاره‌ها برخورد مناسبی نداشته‌اند. به طور مثال اواخر قرن نوزدهم در زمان حکومت امیرعبدالرحمن‌خان، نسل‌کشی فجیعی در قبال این گروه قومی انجام شد. همچنین غیر از دوران 20 ساله اخیر، هیچ گاه حکومت‌های مرکزی مذهب جعفری را به رسمیت نشناختند. البته گفتنی است در این مدت کارهای زیادی نیز برای محدودسازی هزاره‌ها انجام گرفت که در زمان اشرف غنی شدت گرفت. 

با روی‌کار آمدن دوباره‌ طالبان، نگرانی‌ها درباره‌ آینده‌ هزاره‌ها بیشتر شد. بزرگان قوم سعی کردند با وارد شدن از در صلح و مذاکره با طالبان، ضمن وارد نکردن شیعیان به جنگ علیه طالبان - که به کشتار آنان می‌انجامید- از حقوق هزاره‌ها در حکومت آتی صیانت کنند. مسؤولان طالبان نیز در مقابل قول‌هایی دادند که از جان و مال شیعیان محافظت کنند. با این‌ حال باید به نکته اشاره کرد که طالبان با خاستگاه پشتون خود بسیار مستعد قدم گذاشتن در راه پیشینیان خود است. یکی از سیاست‌هایی که حکومت‌های قبلی افغانستان در قبال هزاره‌ها اتخاذ می‌کردند، کوچاندن آنان از مناطق اصلی خود به مناطق دیگر به جهت جلوگیری از تجمع و قدرت‌گیری‌شان بود. اکنون خبرهای تایید شده‌ای نظیر کوچ اجباری تعدادی از هزاره‌های «دایکندی»، نشان از عمل مشابه طالبان در هفته‌های اخیر دارد. حادثه‌ خونبار انفجار مسجد شیعیان در قندوز را باید نقطه‌ عطفی در روابط هزاره‌های شیعه با حکومت طالبان مستقر در کابل دانست. پیام رهبر انقلاب در واکنش به این حادثه، تاکیدی دوباره بر اهمیت وافر جان و مال شیعیان افغانستان برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان خط قرمز بود. ایشان در پیام‌شان فرمودند: «از مسؤولان کشور همسایه و برادر افغانستان جدا انتظار می‌رود عاملان خونخوار این جنایت بزرگ را به مجازات برسانند و با تدابیر لازم از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کنند». 

همچنین محمد محقق از بزرگان هزاره درباره‌ این حادثه گفت: «در صورتی که آنها (طالبان) از تأمین امنیت مراکز دینى و فرهنگى مردم ناتوانند، باید میان متولیان مساجد، حسینیه‌ها و مدارس دینى و فرهنگى سلاح و مجوز توزیع کنند که خود، امنیت مراکز یادشده را تأمین کنند، در غیر این صورت مسؤولیت این کشتارهاى وحشیانه به دوش طالبان خواهد بود». برخی این پیام را هشداری به طالبان قلمداد کردند که اگر امنیت را تامین نکنند، هزاره‌ها مسلح می‌شوند تا خود از خود محافظت کنند. 

 

* تأکید دوباره بر اشتراک همه‌ اقوام در قدرت

انفجار مسجد جامع شیعیان بار دیگر ثابت کرد بدون به‌کارگیری تمام اقوام به صورت فعال در قدرت، هیچ‌گاه امنیت درون‌زا برای افغانستان برقرار نخواهد شد. راهبرد جمهوری اسلامی ایران نیز از اول همین بوده و یکی از شروط به رسمیت شناختن طالبان را نیز همین مساله قرار داده است. طالبان تاکنون پالس‌های مناسبی در این باره ارسال نکرده است. 

ماهیت جنگ در افغانستان هیچ‌گاه مذهبی نبوده ‌است. یکی از دلایل اصلی عدم دخالت لشکر فاطمیون در افغانستان نیز همین مساله بود که درگیری‌ها از قومیتی به دینی کشیده نشود. با قدرت‌گیری داعش، خطر جنگ مذهبی نیز جدی‌تر شده و تنها راه مقابله با آن، اشتراک تمام اقوام در قدرت است تا امنیت درون‌زا برای افغانستان را تامین کند.