گفتوگوی «وطنامروز» با محمدحسن یادگاری، سازنده مجموعه مستند «در سرزمین سرگرمی» که پخش آن از شبکه مستند آغاز شده است
گروه فرهنگ و هنر: مجموعه مستند «در سرزمین سرگرمی» به تهیهکنندگی و کارگردانی محمدحسن یادگاری، تولید جدید شبکه مستند با موضوع «حوزههای مهم صنعت سرگرمی» از روز گذشته پخش خود را از این شبکه آغاز کرد. محمدحسن یادگاری مستندساز که دکترای علوم ارتباطات اجتماعی دارد، درباره انگیزههایش از تولید این مستند به «وطنامروز» گفت: فرهنگ عامهپسند، همیشه از موضوعات مورد علاقه من در حوزه فیلمسازی بوده و حوزه صنایع سرگرمی هم یکی از این دست موضوعات مهم است که از یک سو با لذت و شادی مخاطب همراه است و از سوی دیگر یکی از چرخشهای بزرگ اقتصادی را در هر کشوری به دنبال خودش دارد که این مساله شامل کشور خودمان هم میشود. همچنین هیچ فیلمی نبوده که کسی بگوید این فیلم را بساز. در این 10 سالی که کار کردم همینطور بوده که ذهنیت خودم را میدانستم. به او گفتهام یک خط در ذهنم دارم آیا بسازم؟ گفته بساز. کار سفارشیام بد درمیآید. من فوق لیسانسم مطالعات فرهنگی و رسانه بود. مطالعات فرهنگی مسالهاش این است که مسائل روزمره و نسبتشان با قدرت، فوتبال، مد، ادبیات، سلبریتیها و مسکن را ببینید، در واقع چیزهایی را که به صورت روزمره از کنارش راحت رد میشوید. وی ادامه داد: همانطور که گفتم پرداختن به اولویتها و مسائل فرهنگ عامهپسند همیشه برایم از اهمیت بالایی در تولیداتم برخوردار است و در همین راستا هم تاکنون آثاری چون باشگاه شهرت، ابرقهرمانان و فوتبال علیه دشمن را به تولید رساندهام و در جدیدترین کارم مستند در سرزمین سرگرمی را با مشارکت شبکه مستند تولید کردهام.
یادگاری تصریح کرد: بنده همیشه در آثارم به این نکته توجه میکنم که چه مواردی در جامعه ما برای مردم از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به عنوان مثال موضوع فرهنگ شهرت و سلبریتی و جریاناتی که به دنبال اینها شکل میگیرد مدتی ذهنم را درگیر کرد که منجر به تولید مستند «باشگاه شهرت» شد، از طرف دیگر، متناسب با تحصیلاتم که در حوزه ارتباطات است سعی کردم از زاویه مطالعات فرهنگی به این قضیه سلبریتی نگاه کنم و آن را ریشهشناسی کنم تا مشخص شود که چه قواعد و ملزوماتی دارد؛ به همین دلیل، با مشورت یکی از اساتید، شروع به مطالعه و تحقیق کردم، البته منابع محدودی در اختیار داشتم ولی توانستم با 7-6 کتاب، به آن چارچوبی که در نظر داشتم، برسم.
این مستتدساز در ادامه درباره تولید مجموعه مستند جدید «در سرزمین سرگرمی» گفت: ابتدای کار با پیشنهاد شبکه مستند قرار بود این مجموعه مستند با فضای سرگرمی و محتوامحور در 13 قسمت نوروز ۱۴۰۰ از شبکه مستند روی آنتن برود که بنا به دلایل مختلف، پخش این مجموعه مستند تا به امروز به تعویق افتاد.
یادگاری درباره موضوعات مورد اشاره در این مجموعه مستند گفت: در این مجموعه، صنعت سرگرمی را از منظر حوزههای فرهنگ، اقتصاد و سیاست آسیبشناسی کردیم و تا آنجا که پتانسیل وجود داشت به این موارد پرداختیم. به گونهای که در هر قسمت به موضوع خاصی در حوزه سرگرمی پرداختهایم که از آن میان میتوان به حوزههای مهم صنعت سرگرمی مانند فوتبال، ابرقهرمانان، کتابهای کمیک، شخصیتهای کارتونی، بازیهای کامپیوتری، فیلمهای ترسناک، سلبریتیها، بازنمایی زنان در سینما و جشنوارههای مختلف سینمایی اشاره کرد.
یادگاری افزود: درباره تولیدات آثار صنعت سرگرمی، معتقد نیستم که مخاطبان نباید سمت تماشای اینگونه آثار بروند، بلکه باید معناسازیای که برای اینگونه تولیدات به کار میرود، هدفمند شود و مخاطب بر اساس دانشی که از تماشای این آثار دریافت میکند لذت کامل را ببرد. همچنین سعی کردیم در پوستر هر قسمت برای هر موضوع رمزگذاری کنیم تا نشان دهیم به چه وجه معنایی تولیدات پرداختهایم.
این مستندساز درباره روند تحقیق و پژوهش این کار گفت: تحقیق و پژوهش این مجموعه در مدت زمانی نزدیک به 6 ماه توسط گروه مطالعاتی رسانه و ارتباطات دانشگاه تهران انجام شد و مریم مومنزاده، سیدمهدی حسینی، محمدرضا چاووشی، مهدی کاشفیفرد، آرین طاهری، سبحان افشار و داوود طالقانی زحمت این بخش را بر عهده داشتند، همچنین در تدوین: علیرضا آقایی، امیررضا حسینی و مهدی مسعودیان، راوی: حمید محمدی و گرافیک و جلوههای بصری: استارتاپ رسانهای دیدار نو با بنده همکاری داشتهاند. وی در ادامه درباره سوژه مستندهایش گفت: ایده مستندهایم را از اتفاقات روزمره زندگیام میگیرم، به عنوان مثال ایده مستند «خانهام کجاست» را هم به همین ترتیب کسب کردم؛ یک دورهای افراد دنبال خانه بودند و دیدم بازاری عجیب و غریب و به نظر من فاسد وجود دارد که پول هم داشته باشید نمیتوانید راحت به رفع نیازتان برسید. البته چون نیاز ضروری و اولیه بشر است، وقتی به دستش میآوری به نظرم آن لذت ادا نمیشود. در برنامه به اضافه مستند هم گفتم که انگار شما سد کرج را دست سرمایهدارهای مختلف دهید. آب آشامیدنی یک روز هست یک روز نیست، یک روز این قیمت است یک روز قیمت دیگر. اینطور مسائل که ضروری است اصلا سپردنش به بازار آزاد و استفاده از آن به نظرم گناه است.
گفتنی است پخش مستند «در سرزمین سرگرمی» از شب گذشته از شبکه مستند سیما آغاز شده است و این مجموعه از این پس، دوشنبهها ساعت 22 پخش میشود و تکرار آن روز بعد ساعت 15 خواهد بود.
***
روایت جهاد طلبگی در دوران کرونا
مسعود دهنوی*: مستند «قطعه 19» که در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا ساخته شد، روایتی متفاوت از فداکاریها برای مقابله با این بیماری را به نمایش میگذارد. این مستند داستان ۲ طلبه در نیشابور است که در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا تصمیم میگیرند به صورت داوطلبانه میتهای کرونایی را غسل بدهند. یکی از این ۲ نفر به شدت از مرده میترسد اما از طرف دیگر، طلبهبودن بر او تکلیف میکند که کاری انجام بدهد و همین موضوع او را سر دوراهی بسیار سختی قرار میدهد. بخش مهمی از این فیلم روایت دوگانه ترس و مسؤولیت همان طلبه است. مستند در عین حال که زمینههای مرگآگاهی فراوانی دارد، فضایی طنز را به تصویر کشیده است که دلیل آن هم خود این ۲ سوژه هستند. در این فیلم به بهانه کرونا، از زاویهنگاه جدیدی به مرگ نگاه کردهایم. کرونا اتفاقی بود که انسانها را به مرگ و موضوع آن نزدیکتر کرد. اگر قبل از کرونا مرگ را فراموش کرده بودیم، این بیماری ما را به یاد آن انداخت.
در این بین، یکی از بزرگترین چالشها ترس از مرگ است؛ به همین دلیل در روزهای ابتدایی شیوع کرونا در ایران خیلی از غسالها به خاطر ترس از مبتلا شدن از طریق جنازهها شغلشان را ترک کردند. اگر به خاطر داشته باشید در همان روزها خیلی از اموات بدون رعایت آداب مذهبی دفن میشدند. این موضوع در حالی است که بر طلبهها واجب است که در چنین شرایطی مراحل غسل، کفن و دفن را خودشان انجام بدهند. به صورت کلی، این مستند روایتگر افرادی است که در همان روزهای ابتدایی کرونا که خیلیها از این بیماری میترسیدند، جانشان را کف دستشان گذاشته و کاری را انجام دادند که برای ایرانیان بسیار مهم است. به نظرم لازم بود که سند تصویری این کار ثبت شود. در موقع تولید این مستند که در روزهای پایانی سال 1398 بود با مساله ویژهای مواجه بودیم و آن هم این بود که جادهها بسته بودند و ما نیاز به تجهیزاتی داشتیم که باید از مشهد تهیه میشد. بنده به واسطه آشنایی قبلی که با آقای روحالله رفیعی، مدیر وقت گروه مستند روایت فتح داشتم، با تماس تلفنی او را مجاب کردم که این فیلم ارزشمند است و ایشان نگرانی تهیه تجهیزات را از ما رفع کرد. تصویربرداری این مستند اواخر اسفند 1398 انجام شد و شب نوروز 1399 در قرنطینه همراه با آن ۲ طلبه بودیم. این مستند 50 دقیقهای در جشنواره سینماحقیقت حضور داشت و موفق شد جایزه دوم بخش کرونا را دریافت کند؛ همچنین این روزها با استقبال بسیار خوبی در اکران آنلاین روبهرو شده است که امیدوارم این روند ادامه یابد.
* کارگردان مستند