سیدحسین موسوی‌انور‌*: امام حسن عسکری(ع) به عنوان یازدهمین امام شیعیان، از نظر علم و عمل و رهبری و مجاهدت و خیرخواهی، برای مسلمین همچون پیامبر(ص) و سایر ائمه هدی علیهم‌السلام بود. شاید بتوان گفت مهم‌ترین نکته‌ای که درباره این امام و پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) وجود دارد، لقب عسکری است، آن هم به جهت تبعید و حبس این ۲ امام عزیز در منطقه‌ای که به عنوان پادگان نظامی معروف بود. علت این امر نیز نه تنها محدود کردن این امامان بزرگوار، بلکه ترس و واهمه همه‌جانبه از پیشگویی‌های پیامبر(ص) و امیرالمومنین علی(ع) مبنی بر تولد فرزندی که مسؤولیت رهبری جهان را به عهده خواهد داشت، بود بنی‌عباس بخوبی می‌دانستند پیامبر(ص) فرمودند: یاتی رجل من عترتی من ولدالحسین اسمه اسمی و... و با محاسباتی که داشتند تقریبا پی برده بودند فرزندی از امام هادی(ع) یا امام حسن عسکری(ع) متولد می‌شود که دارای حکومت جهانی خواهد بود و با همه کانون‌های ظلم و تجاوز و تعدی مبارزه خواهد کرد و عدل را در سراسر گیتی برقرار می‌کند. 

بنابراین تصمیم گرفتند این ۲ امام عزیز بویژه امام حسن عسکری(ع) را در منطقه سامرا -که پادگان نظامی بود- محبوس کنند تا علاوه بر ایجاد محدودیت، همسر و فرزندان ایشان تحت شناسایی و کنترل باشند و اگر لازم شد آنها را از بین ببرند یا با خود همراه کنند. امام حسن عسکری(ع) پس از شهادت پدر بزرگوار خود مسؤولیت امامت را به عهده گرفت و حدود ۶ سال در سخت‌ترین شرایط سیاسی و اجتماعی و در خفقان شدید امامت مسلمین را برعهده داشتند. امام حسن عسکری(ع) توانست در صحنه‌های متعدد سیاسی که حکومت بنی‌عباس به دنبال اضمحلال معارف دینی حقیقی اسلام و تغییر آن بر اساس مصالح حکومت‌داری خود بودند، مبارزه کند. ایشان با ارتباط به شیوه‌های مختلف با یاران و اصحاب خویش، در انتشار علوم اهل‌بیت(ع) کوشید و توانست معارف زیادی را به ثبت برساند. شاهد آن هم یک دوره تفسیر تقریبا مفصل است که از این امام همام به دست‌مان رسیده است.

ایشان همچنین توطئه‌های متعددی را که توسط حاکمان ظالم عباسی علیه آل‌هاشم و خاندان پیامبر(ص) در جریان بود، خنثی کرد و بهانه‌هایی را که حکومت برای سرکوب شیعیان در پی آنها بود، یکی پس از دیگری خنثی کرد. البته مهم‌ترین مجاهدت ایشان، حفظ و نگهداری اسرار ولادت حضرت حجت(عج) بود که با درایت حکیمانه آن حضرت به سرمنزل مقصود رسید. ایشان سرانجام در ۲۸ سالگی به وسیله سمی مهلک که به آن حضرت خوراندند، به شهادت رسید. امام حسن عسکری(ع) برای معرفی فرزند برومندش به عنوان امام زمان(ع) وصیت فرمود: کسی که بر پیکر من نماز اقامه کند، او مهدی است و این هوشمندی در هدایت و رهبری آن حضرت است. 

* نویسنده و پژوهشگر حوزه علمیه قم