گروه بین‌الملل: ظهر دیروز در حالی که شیعیان قندهار در مسجد جامع «امام بارگاه فاطمیه» بزرگ‌ترین مسجد شیعیان در استان قندهار در جنوب افغانستان در حال اقامه نماز جمعه بودند، 3 تروریست انتحاری با انفجار در نقاط مختلفی از مسجد شمار زیادی از نمازگزاران را شهید و زخمی کردند. بر اساس آخرین اخبار به نقل از اسکای نیوز، شمار شهدا دست‌کم 62 نفر و مجروحان بیش از 70 نفر گزارش شده است. یک شاهد عینی نیز به رسانه‌ها گفت شمار زیادی از مردم در این حمله کشته یا زخمی شده‌اند اما تاکنون رقم دقیق تلفات روشن نیست و طالبان به کسی اجازی تصویر‌برداری و گرفتن ویدئو از مسجد را نمی‌دهد. ساعتی پس از این انفجار، بیمارستان «میرویس» محل انتقال مجروحان از مردم بویژه جوانان درخواست کرد برای اهدای خون به این بیمارستان و مراکز مرتبط مراجعه کنند. یک خبرنگار محلی در قندهار به رویترز گفت بیمارستان در مجاورت جایی که کشته‌ها و زخمی‌ها به آنجا منتقل می‌شوند، از جوانان می‌خواهد خون بدهند. 

قندهار در جنوب افغانستان در فاصله 115 کیلومتری (71 مایلی) مرز پاکستان واقع شده است. این انفجار در حالی رخ داد که جمعه هفته گذشته هم در پی انفجار تروریستی در مسجد شیعیان سیدآباد در قندوز بیش از 150 نفر شهید و 200 نفر مجروح شدند. نکته قابل توجه اینکه قرار بود دیروز مراسمی به مناسبت شهادت شیعیان مسجد قندوز در مسجد امام بارگاه قندهار برگزار شود. 

نیروهای طالبان پس از این انفجار تمام راه‌های منتهی به مسجد را بستند. سخنگوی وزارت کشور طالبان هم گفت برای تحقیقات بیشتر درباره این رویداد یک تیم ویژه به محل رویداد اعزام شده است. قاری سعید خوستی، سخنگوی دولت طالبان در این باره گفت مقامات در حال جمع‌آوری جزئیات این انفجار هستند. وی گفت نیروهای ویژه طالبان در محل انفجارها حضور دارند و عاملان این جنایات به سزای‌شان خواهند رسید. برخی منابع محلی نیز از مشخص شدن نوع مواد منفجره به‌ کار گرفته شده در این اقدام تروریستی خبر دادند. مسجد امام بارگاه در حوزه اول امنیتی قندهار واقع شده است. تاکنون مقام‌های امنیتی و محلی در قندهار در این باره اظهارنظری نکرده‌اند اما برخی رسانه‌ها می‌گویند در ورودی این مسجد ۳ انفجار به وقوع پیوسته است. منابع خبری انفجار را ناشی از ۳ انفجار انتحاری می‌دانند که در صف نمازگزاران، در ورودی مسجد و بیرون مسجد رخ داده است اما تاکنون شخص یا گروهی مسؤولیت این رویداد را برعهده نگرفته است. 

‏یکی از اعضای خانواده زخمی‌های انفجار دیروز در مسجد شیعیان در قندهار می‌گوید از میان ۳ فرد مسلح، یکی از آنها چوکی‌دار دروازه را کشته و ۲ تن دیگر وارد مسجد شدند و پس از شلیک، خودشان را منفجر کردند. 

حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان با انتشار پیامی، حمله به مسجد شیعیان قندهار را جنایت علیه بشر دانست و آن را بشدت محکوم کرد. کرزی با بیان اینکه این حمله توطئه آشکار خارجی علیه صلح، ثبات و وحدت است، از افغان‌ها خواست در برابر توطئه‌های دشمن هوشیار باشند. 

جمعه هفته قبل (۱۶ مهرماه) نیز یک انفجار تروریستی در مسجد سیدآباد قندوز هنگام اقامه نماز جمعه رخ داد. داعش مسؤولیت این حمله را بر عهده گرفته و گفت مسجد مرکزی شیعیان را هدف قرار داده است.

 

* آمریکا پشت پرده جنایات اخیر

حمله تروریستی انتحاری به مسجد شیعیان با واکنش‌های گسترده داخلی و خارجی مواجه شد و همه کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران از طالبان خواستند تامین امنیت مردم را بر عهده گیرد و عاملان این جنایت را مجازات کند.

بررسی جنایت تروریست‌های تکفیری در افغانستان علیه شیعیان قندوز، حاکی از ردپای گروه داعش تحت حمایت آمریکا را آشکار می‌کند. چه اینکه سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان در سخنرانی اخیر خود به نقش آمریکا در تجهیز و انتقال تروریست‌های داعش به افغانستان هشدار داده بود. نکته قابل تأمل این که در پی انفجار قندوز، محمد محقق، رهبر حزب وحدت مردم افغانستان ضمن محکوم کردن حمله به مسجد جامع سیدآباد گفت: «با توجه به تسلط طالبان بر کشور، مسؤولیت حفاظت از جان و مال و ناموس ملت به دوش آنهاست که باید آن را بر ‌عهده بگیرند و در صورتی که آنها از تأمین امنیت مراکز دینى و فرهنگى مردم ناتوانند، باید میان متولیان مساجد، حسینیه‌ها و مدارس دینى و فرهنگى سلاح و مجوز توزیع کنند که خود، امنیت مراکز یادشده را تأمین کنند، در غیر این صورت مسؤولیت این کشتارهاى وحشیانه به دوش طالبان خواهد بود». 

«عبدالسلام حنفی» معاون نخست‌وزیر طالبان نیز پیش از این گفته بود: در افغانستان بین اهل تشیع و تسنن هیچ نوع تبعیض و اختلافی وجود ندارد و به هیچ‌کس اجازه دامن زدن به اختلافات مذهبی را نمی‌دهیم. طالبان چندی قبل نیز تاکید کرده بود برای تشکیل «نظام اسلامی» تلاش می‌کند و در رابطه با حقوق شیعیان در این نظام نیز تصریح کرده بود: «به هر کسی حق خداداد شرعی‌اش می‌رسد و به هیچ کسی ظلم نمی‌شود». طی هفته‌های اخیر، یکی از خواسته‌های شیعیان افغانستان، ایجاد دولت فراگیر و رسمیت یافتن مذهب جعفری در قانون اساسی این کشور بوده است. 

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان نیز با محکوم کردن این حمله وعده داده بود عاملان آن پیدا و مجازات خواهند شد. از طرف دیگر سهیل شاهین، نماینده معرفی شده طالبان در سازمان ملل به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته بود: «طالبان به صورت مستقل با افراطی‌گری از جمله داعش در افغانستان مبارزه خواهد کرد و در این زمینه با واشنگتن همکاری نخواهد کرد».

***

انفجارهای تروریستی جنگ نایبان کنترل شده!

مجتبی نوروزی*: وقوع ۲ انفجار تروریستی در مراسم نماز جمعه در مساجد شیعیان افغانستان در قندوز و قندهار به فاصله یک هفته نشان می‌دهد این اقدامات تروریستی نمی‌تواند صرفا انگیزه شخصی تروریستی یا اقدام مبتنی بر ایدئولوژی صرف داعش باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت برنامه پشت پرده تحت عنوان «جنگ نیابتی نایبان کنترل شده» یا «پلن B» غربی‌ها برای توسعه ناامنی در افغانستان و ایجاد هزینه امنیتی برای کشورهای منطقه است. در این بین از چند بازیگر بالقوه می‌توان به عنوان عاملان پیشبرد این سناریو نام برد. در بعد بین‌المللی جریان استخبارات پاکستان و سازمان‌های امنیتی ترکیه که ماموریت پراکندن داعش در افغانستان را دارند، از مهم‌ترین عوامل گسترش ناامنی و اقدامات تروریستی در افغانستان هستند که البته هر کدام نیات و اهداف جداگانه‌ای از این اقدامات دارند. در عین حال هر دوی این جریان‌ها در زمینه راضی نگاه داشتن ایالات متحده نیز به دنبال سبقت از یکدیگرند. در سطح داخلی نیروهای طالبان که با فرهنگ مبارزه، انتحار و جنگ‌های قومی و مذهبی در افغانستان پرورش یافته‌اند، در حال حاضر ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به نیروی ضد حاکمیت طالبان دارند، چرا که تعریف جدیدی از نقش خود به عنوان عاملان حکومت و برقرارکنندگان امنیت ندارند و موقعیت جدید را در تناقض با اهداف و ماموریت‌هایی می‌بینند که بر اساس آن جذب طالبان شدند. به هر روی منطق حکومت‌داری ایجاب می‌کند قوه مجریه یا قدرت حاکمه با همه گروه‌ها و جریان‌های قومی، مذهبی و سیاسی وارد تعامل شده و کمترین تنش را ایجاد کند. از همین رو طالبان در پی انفجارهای اخیر و حوادث چند ماه گذشته به عنوان مسؤول برقراری امنیت و مقابله با ناامنی مدنظر قرار می‌گیرد، لذا این تناقض بین حکام طالب و نیروهای جنگاور آن وجود دارد. علاوه بر این برخی گروه‌های مافیایی نیز منافع خود را در تشدید ناامنی بویژه در مرزهای افغانستان می‌بینند. آنچه مسلم است طالبان مسؤول برقراری نظم و امنیت است و ضعف دولت در این عرصه تاکنون مشهود بوده است. از این رو در برخی موارد شایعاتی پیرامون نقش عوامل دولت قبل در انفجارهای اخیر مطرح شده که به نظر می‌رسد در راستای اقدامات تبلیغاتی طالبان برای رفع مسؤولیت است. 

* کارشناس مسائل افغانستان