گروه فرهنگ وهنر: این روزها همزمان با برگزاری جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان، بازخوانی‌هایی درباره آثار باکیفیت حوزه کودک و نوجوان می‌شود؛ بازخوانی‌هایی که دهه‌های پرافتخار 60  و 70 خورشیدی را که اوج فعالیت برای کودکان و نوجوانان بود (و شاید همین جشنواره فیلم کودک و نوجوان به نوعی محصول فعالیت‌های کم‌نظیر آن دهه است) یادآوری می‌کند؛ فعالیت‌هایی که عمدتا عروسک‌محور و مبتنی بر قصه‌های تربیتی و اخلاقی بودند. گلنار، گربه آوازه‌خوان، دزد عروسک‌ها، مدرسه موش‌ها، سری کلاه قرمزی، خونه مادربزرگه، سفر جادویی، الو الو من جوجو‌ام و... از جمله فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های تلویزیونی بودند که با محور قرار دادن عروسک، توانسته بودند قصه‌های کم‌نظیری را برای مخاطبان کودک و نوجوان تهیه کنند. در ۲ دهه بعد یعنی دهه‌های 80 و 90، بتدریج از نمایش‌های عروسکی در فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های تلویزیونی کاسته شد. اگر دهه‌های 60 و 70 شخصیت‌های عروسکی شناخته شده بودند، در نیمه دوم دهه 90 فقط عروسکی به نام جناب‌خان بود که برای عموم مردم شناخته شد. عدم فعالیت در حوزه عروسکی باعث شد تیم‌های عروسکی نیز توسعه نیابند، تا آنجا که هنوز کارگردان‌های اصلی عروسکی در سال 1400، همان‌هایی هستند که ۲ دهه قبل کارهای عروسکی را روی آنتن و پرده می‌بردند. ایرج طهماسب، حمید جبلی و مرضیه برومند معروف‌ترین چهره‌هایی هستند که هنوز هم امیدهای اصلی برای تهیه کارهای عروسکی باکیفیت هستند. یکی از شبکه‌های نمایش خانگی این روزها از برومند دعوت به فعالیت کرده و او در حال حاضر یک کار عروسکی را برای شبکه نمایش خانگی تولید می‌کند. غیر از اینها اما گزینه شناخته‌شده‌ای در عرصه نمایش عروسکی فعالیت ندارد. یکی از دلایل این اتفاق عدم اعتماد تلویزیون به نیروهای جوان است. مدیران در سال‌های گذشته تلاش قابل قبولی برای تربیت عروسک‌گردان‌ها و چهره‌های حوزه عروسکی و کارگردانی در این حوزه نکرده‌اند. این اتفاق می‌توانست با سپردن برنامه‌های ترکیبی و دادن نقش فعال به عروسک و شخصیت عروسکی در آن آغاز شود. 

از سوی دیگر قصه‌های عروسکی زمانی جدی گرفته می‌شوند که مدیران تلویزیونی به این مهم توجه داشته باشند که مخاطب این حوزه مخاطب قابل توجهی است. برنامه‌های عروسکی با هر محتوایی که روی آنتن صداوسیما می‌روند، بیش از همه توجه کودکان و نوجوانان را به خود جلب می‌کنند. از سوی دیگر اگر بخواهیم به پیشینه فیلم‌های عروسکی سینمای ایران رجوع کنیم باید به فیلم عروسکی «ابراهیم در گلستان» (این فیلم به بخشی از زندگی حضرت ابراهیم‌(ع) اشاره دارد) به کارگردانی ایرج امامی اشاره کرد که در نخستین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۶۱ به نمایش درآمد و می‌توان گفت این فیلم عروسکی مقدمه‌ای شد برای تولید فیلم‌های عروسکی شاخص دهه‌های 60 و 70 سینمای ایران؛ فیلم‌هایی که هر کدام به آثار درخشان سینمای کودک بدل شده است که جای خالی آنها در دهه‌های 80 و 90 بشدت در سینمای کودک احساس می‌شد. هر چند مرضیه برومند و ایرج طهماسب طی سال‌های اخیر با ساخت فصل‌های جدید کلاه قرمزی و شهر موش‌ها سعی کردند ضمن آنکه خاطرات خوش کودکان دهه‌های 60 و 70 را دوباره زنده می‌کنند، نقشی در خاطره‌سازی برای کودکان دهه‌های 80 و 90 داشته باشند اما این ۲ مجموعه محبوب بیشتر برای بزرگ‌ترها جذاب بوده است تا کودکان دهه‌های 80 و90. در این میان اما باید به فیلمسازانی چون محمدرضا هنرمند و مسعود کرامتی نیز اشاره کرد که زمانی آثار شاخص سینمای کودک را به تولید رسانده‌اند اما در ادامه مسیر فیلمسازی خود دیگر سراغ فیلم عروسکی و سینمای کودک نرفتند. 

«دزد عروسک‌ها» به کارگردانی محمدرضا هنرمند از دیگر فیلم‌های خاطره‌انگیز دهه ۶۰ خورشیدی است که اکبر عبدی و آزیتا حاجیان در آن نقش داشتند تا با همراهی عروسک‌ها، داستانی رئال‌ـ عروسکی را به تصویر بکشند. مسعود کرامتی هم در عرصه سینمای کودک و نوجوان یکی از آثار به یادماندنی با نام «پاتال و آرزوهای کوچک» را خلق کرده که سال ۶۸ در جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان نمایش داده شد. این فیلم که نویسندگان اولیه آن رضا کیانیان و مهدی سجاده‌چی بودند، سال ۹۳ در شبکه نمایش خانگی توزیع شد. در این فیلم هم چهره‌های مطرحی از سینمای ایران حضور داشتند که به بازیگری رضا کیانیان و احمد آقالو، آهنگسازی محمدرضا علیقلی و تدوین مرحوم رسول ملاقلی‌پور می‌توان اشاره کرد. در پایان باید گفت احیای فیلم‌های عروسکی متناسب با امکانات روز سینمای جهان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای احیای سینمای کودک در کشور است که امیدواریم این اتفاق هرچه سریع‌تر رخ دهد.

***

ما هر روز از دهه‌های طلایی سینمای کودک و نوجوان دور می‌شویم