روح‌الله اژدری: گروه احرارالشام توسط اخوان‌المسلمین و انصار‌الشریعه همزمان با ارتش آزاد سوریه تشکیل شد. در شرایطی که شماری از افسران و سربازان ارتش سوریه تمرد کرده و ارتش این کشور را ترک کردند و در میان شورایی قرار گرفتند که رهبران سوسیالیست یا لیبرال سکولار سوریه مانند عبدالحلیم خدام (که قبلا معاون رئیس‌جمهور بود و سال 2006 سوریه را ترک کرده بود)، برهان غلیون و احمد بن جلون رهبری آن را بر عهده داشتند،  نیروهای اسلام‌گرای سنی سلفی سوری تصمیم گرفتند نیرویی موازی با ارتش آزاد سوریه با گرایش‌های اسلام‌گرایانه ایجاد کنند که منجر به ایجاد احرارالشام در نیمه نخست سال 2011 شد. احرارالشام را می‌توان شاخه نظامی اخوان‌المسلمین سوریه دانست. احرارالشام تا سال 1394 به استثنای حوالی درعا و بخش کوچکی از شهر حلب، منطقه چندان حساسی را در سراسر سوریه در اختیار نداشت. احرارالشام سال‌های ابتدایی بحران سوریه در مقایسه با داعش و جبهه‌النصره نتوانست مزیت چندانی به لحاظ نظامی در این زمینه به دست آورد. آنها بر بخش‌های کوچکی از حلب و قسمت‌هایی از شهر درعا که مناطق کوچک سنی‌نشین سوریه هستند تسلط یافتند. (ابراهیمی/ 1394)

 

* ایدئولوژی احرارالشام

برخی بنیانگذاران این گروه مانند حسن عبود و عبدالناصر یاسین قبل از آزادی در بهار ۲۰۱۱ در زندان سدنیا زندانی بودند. به ادعای رهبران این گروه، آنها فکر شکل دادن به یک گروه اسلامی برای مبارزه با حکومت سکولار سوریه را در زندان داشته‌اند. آنها اقرار کرده‌اند که ارتباط با گروه‌های افراطی و معتدل در زندان موجب شد یک ایدئولوژی اعتدالی را در پیش بگیرند. احرارالشام از ابتدای تاسیس هیچ تعهدی به القاعده و داعش نداشت. رهبران این گروه بیش از آنکه جهانی فکر کنند، ملی می‌اندیشیدند و نگاه ناسیونالیستی عربی داشتند. آنها متأثر از اندیشه‌های سلفی و تکفیری بودند، لذا سال ۲۰۱۳ شروع به همکاری با جبهه‌النصره و داعش کردند. بر اساس همین قرابت ایدئولوژیک، داعش و النصره را برادران خود می‌دانستند. برخلاف داعش و النصره، احرارالشام توسط آمریکا و سازمان ملل در فهرست گروه‌های تروریستی قرار نگرفت. حتی اتحادیه اروپایی در مقابل روسیه در تلاش بود با لابی‌گری در شورای امنیت سازمان ملل از قرار گرفتن نام احرارالشام در لیست سیاه تروریستی جلوگیری کند. احرارالشام بر اساس نگاه ناسیونالیستی خود در صدد ایجاد یک امارت اسلامی در سوریه بود که قوانین شریعت را به اجرا درآورد، لذا با هرگونه اندیشه سکولار و دموکراتیک مخالفت می‌کرد. (Göldner, Elsayed2019:7)

 

* رفتار سازمانی احرارالشام

از نظر سازمانی، احرارالشام کمتر از تصمیم‌گیری سلسله‌مراتبی بهره می‌برد. این گروه ساختار نظامی غیرمتمرکزی داشت و به همین دلیل توانایی آنها در فرماندهی و کنترل نیروهای خود در مقایسه با جبهه‌النصره و داعش ضعیف‌تر بود. نیروهایش عمدتا از شبه‌نظامیان محلی و سوری بودند؛ یک نیروی جنگجوی مرکزی کوچک ولی با تجربه داشت که می‌توانستند به سوی مکان‌های مختلف حرکت کنند و نیروها را آموزش بدهند. احرارالشام سال ۲۰۱۵ ادعا کرد ۴۰ هزار نیروی جنگنده در اختیار دارد که آن را به یکی از قدرتمندترین گروه‌های مخالف مسلح سوریه تبدیل می‌کند. احرارالشام در مناطق تحت کنترل خود بخش‌های مختلفی را برای ارائه خدمات ایجاد کرده بود. این بخش‌ها شامل دفتر مسائل شرعی، دفتر سیاسی، دفتر فنی و دادگاه‌های داخلی بود. این گروه هرگونه راه‌حل سیاسی را برای حل بحران سوریه رد می‌کرد و بشدت با مداخله بین‌المللی مخالف بود. همچنین به ساختار مخالفان سوریه مستقر در ترکیه معترض و معتقد بود آنها نماینده تمام نیروهای مخالف سوریه نیستند. به همین دلیل اعضایش متهم شدند به انقلاب سوریه خیانت کرده و باعث تفرقه در بین مخالفان شده‌اند. (Göldner, Elsayed2019:9)

 

* رابطه احرارالشام با داعش و جبهه‌النصره

 گروه احرارالشام و سایر گروه‌های تشکیل‌دهنده «جبهه اسلامی سوریه» که بازوی نظامی رسمی گروه اخوان‌المسلمین و القاعده در سوریه به شمار می‌آیند، ارتباطات بسیار مستحکمی با القاعده داشته و دارند. بنا بر تصاویر منتشره در منابع رسانه‌ای، موسس اصلی این گروه فردی به نام «ابوخالد سوری» بوده است. 

همزمان با آغاز بحران تروریستی- تکفیری علیه مردم و دولت سوریه، ابوخالد سوری به همراه گروهی از فرماندهان و رهبران اصلی القاعده بنا بر دعوت سازمان‌های جاسوسی عربستان سعودی و قطر که در طول فعالیت‌های این گروه در دهه‌های 80 و 90 از سوی آمریکا متولی هدایت و پشتیبانی مالی و تسلیحاتی آن بودند، در یک جلسه در شهر استانبول حاضر شدند. از دیگر حاضران در این جلسه ۲ تن از رهبران اخوان‌المسلمین سوریه، معاون سازمان جاسوسی ترکیه (میت)، روسای سرویس‌های جاسوسی قطر و عربستان سعودی بودند. از مصوبات این جلسه تشکیل گروهی متشکل از نیروهای دارای تفکرات تکفیری با حمایت مستقیم تدارکاتی - تسلیحاتی ترکیه، عربستان و قطر بود. در همان ماه‌های ابتدایی بحران سوریه گروهی با نام «حرکه احرار‌الشام» با نظارت مستقیم ابوخالد سوری به فرماندهی گروهی از اعضا و فعالان اخوان‌المسلمین سوریه در مناطق حاشیه شمالی استان‌های ادلب، حلب و دمشق آغاز به‌کار کرد. فرماندهان اصلی گروه احرارالشام شامل این افراد بودند: ابو عبدالله الحموی (حسان عبود) فرمانده کل، ابو یزن الشامی (مسؤول شاخه نظامی)، ابوعبدالملک الشرعی (مسؤول صدور فتوا و امور به اصطلاح شرعی)، ابو یوسف بنش، ابو طلحه الغاب، ابو حمزه الرقه، ابو زبیر الحموی و ابوساریه الشامی. (تسنیم/ 1394)