گروه سیاسی: رئیس‌جمهور ترکیه که در گذشته نیز صحبت‌‌هایش درباره‌‌‌‌‌ ایران با حواشی گوناگونی همراه شده بود، در سخنان دیگری تاکید کرد: «ایران به دلیل روابط آذربایجان و اسرائیل، به تقابل با آذربایجان نمی‌پردازد. شمار شهروندان ترک‌ در ایران معلوم است و دولت این کشور هم این را در نظر دارد. این کار ساده‌ای نیست». وی همچنین اقدام ایران برای برگزاری رزمایش را اشتباه خواند. 

به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از آناتولی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در راه بازگشت از سفر خود به 3 کشور آفریقایی آنگولا، توگو و نیجریه در گفت‌وگو با خبرنگاران در پاسخ به این سوال که «تحرکات نظامی ایران در مرز نخجوان و قفقاز جنوبی مطرح است و این کشور از سویی به روابط اسرائیل و آذربایجان اشاره می‌کند؛ تبدیل شدن ترکیه به یک بازیگر پایدار و فعال در قفقاز، این مساله را به یک بحران داغ تبدیل می‌کند؟» گفت: شخصا چنین توقعی ندارم. ایران به دلیل روابط آذربایجان و اسرائیل، به تقابل با آذربایجان نمی‌پردازد. شمار شهروندان ترک‌ در ایران معلوم است و دولت این کشور هم این را در نظر دارد. این کار ساده‌ای نیست. رئیس‌جمهور ترکیه ادامه داد: اقدامی که صورت گرفته اشتباه بود. اما به نظر می‌رسد که دولت جدید ایران تنش را ادامه نخواهد داد. 

اردوغان در این سخنان، ضمن اشتباه خواندن برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» از جانب ایران، شهروندان آذری‌‌زبان داخل کشورمان را نیز همسو با نقشه‌‌های خود قلمداد می‌‌کند(!). وی در هر 2 بخش به طور واضح و آشکار در مسائل داخلی جمهوری اسلامی ایران دخالت کرد و برخی از این سخنان برداشت کردند که رئیس‌جمهور ترکیه به‌‌ طور تلویحی ایران را تهدید کرده که در صورت ادامه‌‌‌‌‌ تلاش برای کسب منافع خود، با مشکل مواجه خواهد شد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیتی کنایه‌آمیز خطاب به صحبت‌‌های اخیر اردوغان، نوشت: بزرگ‌نمایی هیبت پوشالی رژیم صهیونیستی توسط حاکمی که داعیه رهبری جهان اسلام را دارد، نشانه قدرت است یا مسلمانی؟! وی افزود:‌ ترس از اقوام، سهم حکومتی است که با داغ و درفش با آنان روبه‌رو می‌شود، نه ایران که گلستانی از اقوام است. 

رئیس‌جمهور ترکیه در ماه‌‌های اخیر اظهارات تنش‌‌آفرینی مثل مورد اخیر درباره مسائل مختلف کم نداشته است. در این باره دلایل مختلفی قابل ذکر است. 

ژ

* چالش‌‌های داخلی و خارجی اردوغان

اردوغان در حال حاضر هم در حیطه‌‌‌‌‌ داخلی و هم در حیطه‌‌‌‌‌ منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی تحت فشار قرار دارد. در بخش داخلی، ترکیه با افزایش بی‌‌سابقه‌‌‌‌‌ قیمت‌‌ انرژی و سوخت و افت تاریخی ارزش پول خود روبه‌رو است. اقتصاد ترکیه در سالیان اخیر بسیار خود را آسیب‌‌پذیر نشان داده است. غیر از مباحث اقتصادی، برخی منابع خبری از ائتلاف مخالفان اردوغان برای مقابله با او و شکست سیستم ریاست‌جمهوری خبر می‌‌دهند. 6 حزب مخالف، با نگاه به انتخابات، روی طرحی برای پایان دادن به ریاست‌جمهوری قدرتمند اردوغان و بازگشت به نظام پارلمانی کار می‌کنند. روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارش خود نوشت: مخالفان دولت ترکیه در حال تشکیل یک جبهه متحد و سازمان‌دهی شده برای جایگزینی رئیس‌جمهور فعلی بوده و حتی درصدد فشار برای برگزاری انتخابات زودهنگام در سال آینده میلادی هستند تا حاکمیت ۱۹ ساله اردوغان را به چالش بکشند. این روزنامه ادامه داد: به نظر می‌رسد رهبران 6 حزب مخالف دولت ترکیه، همزمان با مذاکره بر سر یک اتحاد گسترده میان خود، درباره تبدیل انتخابات بعدی به نوعی همه‌پرسی درباره سیستم ریاست‌جمهوری هم توافق کرده‌اند؛ سیستمی که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ۴ سال پیش معرفی کرده و آن را یکی از افتخارآمیزترین دستاوردهای خود می‌داند. مخالفان اردوغان می‌گویند سیستم ریاست‌‌جمهوری، به او اجازه داده با تشکیل دولتی استبدادی، به رشد فساد کمک کرده و به خودکامگی در حکومت، تعیین سیاست‌های اقتصادی، کنترل دادگاه‌ها و زندانی کردن هزاران مخالف سیاسی منجر شود. گذاشتن این موارد  در کنار کاهش محبوبیت اردوغان در بین مردم ترکیه بر اساس نظرسنجی‌‌های معتبر اخیر، نشان می‌‌دهد وی با چالش‌‌های بسیاری در داخل کشور مواجه است. 

و اما چالش‌‌های اردوغان در مسائل منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی اگر بیشتر از چالش‌‌های داخلی وی نباشد، کمتر نیست. تاکنون طرح‌‌ها و نقشه‌‌های منطقه‌‌ای ترکیه با شکست روبه‌رو بوده ‌‌است. بارزترین نمود این مساله را می‌‌توان در سوریه مشاهده کرد. اردوغان که از سرسخت‌‌ترین مخالفان بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه بود و در این راستا از تروریست‌‌های مخالف دولت حمایت کرد، در رسیدن به خواسته‌‌‌‌‌ خود ناکام ماند و تنها توانست از تروریست‌‌های مورد حمایتش در شهر ادلب حمایت کند اما تحولات 2 ماه اخیر احتمال سقوط ادلب و بازگشت کنترل آن به ارتش و دولت سوریه را بیشتر کرده ‌‌است. ایران و روسیه تمام‌قد به‌‌دنبال آزادسازی این شهر به عنوان آخرین دژ تروریست‌‌ها هستند. «علی‌اصغر خاجی» مشاور ارشد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در امور ویژه سیاسی در حاشیه نشست کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو درباره ادلب اظهار داشت: اگر توافقات صورت گرفته در قالب روند آستانه در این باره عملی شود، خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد و البته حل دائمی مشکل ادلب، پاکسازی آن از گروه‌های مسلح و تروریست‌ها و بازگشت آن به حاکمیت دولت سوریه خواهد بود. 

 

* قمار مرگبار روی قفقاز

ترکیه به نوعی در محاصره قرار دارد. از طرف غرب خود با یونان مناقشات مرزی دارد که همین مناقشات به فشارهای بیشتر کشورهای غربی به این کشور انجامیده است. از طرف جنوب نیز نقشه‌‌های اردوغان در سوریه و حضور نظامی در عراق به بهانه‌‌‌‌‌ مقابله با کردها با موفقیت همراه نبوده است. از طرف شمال و از جانب دریای سیاه نیز با روسیه اختلافات بسیار دارد. 

همین امر سبب شده‌‌ است اردوغان در قفقاز دست به قماری سنگین بزند که در صورت شکست، ادامه حیات‌‌‌‌‌ سیاسی وی نیز با مشکلات عدیده‌‌ای روبه‌رو خواهد شد. ترکیه با پیگیری افراطی منافع خود در همکاری با رژیم صهیونیستی در حوزه‌‌‌‌‌ قفقاز، بویژه در تلاش برای ایجاد کریدور زنگزور، عملا منافع جمهوری اسلامی ایران را با خطر روبه‌رو کرد. به همین سبب ایران با استفاده از اهرم‌‌های دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی (مانند برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر») سعی در خنثی‌‌سازی این توطئه داشته ‌‌است. در کنار ایران، تحرکات اخیر ترکیه در حد زیادی برای روس‌‌ها نیز مطلوب نیست. روسیه با اینکه از فاصله گرفتن ترکیه از غرب استقبال می‌‌کند، نخواهد گذاشت ترک‌‌ها وضعیت ژئوپلیتیک قفقاز را دستخوش تغییر کنند. در آخرین اظهار نظر یک مقام روس در این ‌‌باره، «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنجشنبه در یک نشست خبری گفت:‌ «با توجه به روح حسن‌همجواری، ما از طرف خود در تلاش هستیم تا تمام مسیرهای اقتصادی و ترابری در قفقاز جنوبی را باز کنیم. در این زمینه باید منافع تمام کشورهای منطقه از جمله ایران تأمین شود».

با در نظر گرفتن جمیع این مسائل باید گفت تقابل با جمهوری اسلامی ایران، بیش از اینکه به تهران آسیب برساند، ادامه‌‌‌‌‌ حیات سیاسی اردوغان را با چالش مواجه خواهد کرد. اردوغان با کنش‌‌گری‌‌های خود عملا «الهام علی‌‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان را بازیچه‌‌‌‌‌ اهدافش قرار داده ‌‌است و همکاری با رژیم صهیونیستی نیز نقطه‌‌‌‌‌ نامطلوبی در کارنامه وی به حساب می‌‌آید. رئیس‌جمهور ترکیه که سال گذشته نیز با شعرخوانی پرحاشیه‌‌‌‌‌ خود احساسات تمام ایرانیان بویژه آذری‌‌زبان‌‌ها را جریحه‌‌دار کرد، با ادامه‌‌‌‌‌ روند فعلی خود، تنها زیرپای خود را خالی‌‌تر از قبل می‌‌کند. قطعا عمیق شدن گسل قومیتی ترکیه را بیش از ایران متضرر خواهد کرد. کسی که در خانه شیشه‌‌ای است به کسی سنگ نمی‌‌زند.